ماهواره و جوان ایرانی

به دنبال این ماجرا، تغییر و تحولات بسیاری تحت تاثیر رشد سرمایه داری صورت گرفت. مهمترین این تغییرات با ظهور تکنولوژی و فناوریهای جدید، شکل گرفت. با ظهور تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات، دامنه دسترسی مردم در سرتاسر دنیا به انواع و اقسام اطلاعات  و اخبار، افزوده شد. این امکان بر تمامی ابعاد زندگی افراد تاثیرگذار بود و حتی ظاهر افراد هم در این جریان با تغییراتی روبرو شد.

این فرایند با توجه به رشد و گسترش رفاه اقتصادی در جهان و تغییر در سبک و الگوی زندگی مردم، تا حد زیادی طبیعی بود، اما این رویداد همراه با گسترش وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون و ماهواره مسایل نو و جدیدی را برای کشورهایی که تنها پذیرنده و دریافت کننده ظواهر محصولات اقتصادی و فرهنگی غرب بودند، ایجاد کرد.

در سالهایی که وسایل ارتباطی مشغول به تولید و ارائه محصولات خود به کشورهای جهان سومی بودند،

، صنعت پوشاک و لوازم آرایشی نیز گسترش قابل توجهی پیدا کرد و بسیاری از بازارهای جهان را در دست خود گرفت.

ماهواره، تلویزیون و سایر ابزارهای ارتباطی به طور توامان، فعالیتهای بدیع و هدف داری را مبنی بر ارائه الگوی تازه ای به زنان آغاز کردند. این الگوها به شکلی اثرگذار و نامحسوس، به تعریف ونمایش چهره ای جدید از زنان بودند. به این ترتیب به طور تدریجی زنان به این عرصه وارد شدند و اتفاقا با جذابیت های زیادی مواجه شدند. همین کشش و جذابیت موجب شد تا فرصتی مغتنم برای صاحبان پول و سرمایه، فراهم آید که با ایجاد تعریف های جدید از هویت، بازار پولساز و سودآوری را برای خود ایجاد کنند. صنعتی پردرآمد که مشتریان اصلی آن جوانان و زنان به شمار می آمدند.

چرا که این دو قشر همیشه در پی کسب تعاریف جدید ازهویت خویش و پیرامون خود بوده اند، بنابراین حضور نهادها و شرکتهایی که بتوانند به ارائه مدل ها، مدها والگوهای جدید، بپردازند، موفق شدند تا نوعی بسترسازی برای اینگونه افراد به وجود بیاورند تا بتوانند به ابراز وجود در جامعه بپردازند و به کسب لذتهای فردی برسند.

آنچه مسلم است اینکه شرکتهای اقتصادی ثروتمند بدون کمک رسانه های جمعی هرگز نمی توانستند به موفقیت دست یابند.

در این میان بویژه از دهه 1960 ما شاهد شکل گیری جدی پدیده مد و مد گرایی در غرب بوده ایم، پدیده ای که از آن زمان تاکنون تاثیر مثبت و منفی فراوانی بر جوامع مختلف در سراسر جهان داشته است.

از این زمان، پرداختن به ظاهر لباس و آرایش چهره به صورت مد، شکل جدی تری به خود گرفت و درهمین راستا بنگاه های اقتصادی بزرگی شکل گرفتند که امروز ما آنها را به صورت غول های مارک دار و برندهای معروف در زمینه پوشاک و لوازم آرایشی می بینیم.

از دهه 1990 به این طرف علاوه بر تحولات عظیم و گسترده سیاسی مانند فروپاشی شوروی و پایان نظام دو قطبی، تحول مهم و شگرف دیگری در عرصه فرهنگ صورت گرفت و آن ظهور پدیده ای به نام ماهواره بود، پدیده نویی که مرزهای سیاسی را درنوردید وجهان را با فرهنگ های گوناگون به هم مرتبط ساخت. (1)

طبیعتا وقوع دگرگونی و تغییر در هر جامعه ای وجود دارد. تاریخ به خوبی این مدعا را ثابت کرده که هیچ جامعه ای ایستا و بدون تغییر نبوده است. تغییر، خصلت همه فرهنگهاست، ولی میزان و مسیر تغییر از فرهنگی به فرهنگ دیگر و از زمانی به زمان دیگر متفاوت است.

مثلا ورود فناوریهای جدید در چند دهه اخیر، تغییرات زیادی را در جامعه ما به دنبال داشته است.

در این تحولات، آداب و رسوم رو به سستی نهاد، بدون آنکه جامعه بتواند فرهنگ سنتی گذشته را تثبیت یا فرهنگ نوین صنعتی را کاملا جذب کند.

اکنون مشکل اصلی ما این است که برای ارتقاء فرهنگ جامعه مان چه باید بکنیم؟ انچه مشخص است، نقش انکارناپذیر رسانه در تغییرات فرهنگی جامعه است.

آیا رسانه های جمعی، اوضاع اجتماع را منعکس می کنند یا برعکس آنها خود پیشگام تغییر اوضاع اجتماعی و فرهنگی هستند؟

واقعیت این است که رسانه ها می توانند در درازمدت ساختارهای ارزشی جامعه را بسازند و یا دگرگون کنند. چراکه تاثیر پدیده ای مثل تلویزیون و برنامه های ماهواره ای بر افکار عمومی و تغییر نگرش افراد به مسایل اجتماعی و فرهنگی از دیگر رسانه ها وسیعتر و عمیق تر است.

تلویزیون با سرعتی باورنکردنی می تواند طیف وسیعی از اعضای جامعه را تحت تاثیر قراردهد. این رسانه دیداری وشنیداری برای دریافت پیامهایش نیازی به سواد خواندن و نوشتن مخاطب ندارد درنتیجه می تواند برای بخش وسیعی ازاعضای جامعه، نقش یک مدرس موثر را ایفا کند.

تلویزیون در حوزه زندگی خصوصی مردم، بخش اعظم لحظه های زندگی افراد را به خود اختصاص می دهد.

اما بعد از تلویزیون، نوبت به ماهواره می رسد. در بسیاری از جوامع درحال گذار، مردم در تماس با رسانه های دیداری و شنیداری مثل ماهواره بدون توجه به تعلق خاطر فرهنگ ملی خود، به یک دریافت کننده محض،تبدیل می شوند. به همین دلیل، ماهواره به غرب این امکان را می دهد که ازمسیری کوتاه وکم هزینه و با هدف قرار دادن مبانی ارزشی و فرهنگی جوامع دیگر، آنها را در حالت انفعال و بی تفاوتی قرار دهد.

ورود ماهواره به ایران: از زمانی که ماهواره وارد خانه های ایرانیان شد، طیف گسترده ای از شبکه های ماهواره ای مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار گرفت.

در ابتدا به دلیل محدود بودن شبکه های فارسی زبان، شبکه های خارجی مورد توجه بییندگان برنامه های ماهواره ای قرار داشت اما پس از مدتی با گسترش شبکه های فارسی زبان و کاهش سختگیریها نسبت به استفاده از ماهواره، این پدیده به صورت گسترده ای به خانه های ایرانیان راه یافت.

در حال حاضر طیف وسیعی از مردم جامعه ما مخاطب ماهواره هستند. این امار با وجود همه ممنوعیت ها در استفاده از ماهواره، قابل توجه است.

تعداد شبکه های ماهواره ای فعال در جهان 17 هزار و 666 شبکه است که از این تعداد حدود سه هزار شبکه در داخل ایران با  دیش ها و آنتن های معمولی، قابل دریافت هستند.

از این تعداد شبکه حدود 74 شبکه مخصوص تبلیغات مد لباس و لوازم آرایش است.

با توجه به اینکه جامعه ما از جمعیت جوان بالایی برخوردار است، میزان گرایش به شبکه های ماهواره ای احتمالا بیشتر می شود. به این ترتیب در طی زمان شاهد تغییراتی بر نحوه نگرش جوانان در الگوهای فرهنگی از جمله مدل لباس و آرایش چهره و حتی رفتارهای فردی و اجتماعی هستیم.

نکته قابل توجه در زمینه تغییر دیدگاه جوانان نسبت به نوع پوشش و آرایش آنها این است که الگوهای جمعی در جامعه بشدت درحال تضعیف و فردگرایی و توجه به خود، در حال رشد است.

آراستگی و زیبایی ظاهرجوان امروز که مورد پسند اوست، بگونه ای متفاوت از الگوهای جمعی است که فرهنگ سنتی جامعه برای او ترسیم می کند.

دربین جوانان امروز، اهمیت ظاهر به مثابه یک ارزش اجتماعی بسرعت درحال رشد است. یکی از دلایل پررنگ شدن این موضوع علاوه بر رفاه اقتصادی، گسترش روز افزون استفاده از ماهواره در خانواده ها می باشد.

از این نکته نباید تغافل کرد که جامعه ما یک جامعه در حال گذار است و در این میان موجی که برطبقه بالا و متوسط تاثیر  گذارد، طبقات پایین  را هم متاثر می کند. مثلا ما در جوانان طبقات پایین جامعه هم میل به تغییر در نوع لباس و آرایش را مشاهده می کنیم، هر چند محدودیت مالی، دست آنها را در ابراز این نوع عمل اجتماعی تا حدودی بسته نگه می دارد.

در جامعه جوانی مثل ایران، انتخاب نوع پوشش و سبک آرایش، نمی تواند بی تاثیر از برنامه های ماهواره ای باشد.

به این ترتیب می توان گفت که نفوذ فرهنگ غرب آرام آرام وارد کلیه اندامهای درخت کهنسال فرهنگ ایران می شود وخود را به عنوان بخشی از فرهنگ جامعه به جوانان عرضه می کند.

از نظر کارشناسان، در عصر جهش ارتباطات، ما نمی توانیم جلوی ارسال امواج ماهواره و رسوخ آموزه ها و هنجارهای غیرخودی را در درون کانون خانواده هایمان سد کنیم اما می توانیم درپرتو ارائه مبانی هنجاری خود در رسانه های خاص، به مقابله با این هجمه فرهنگی بیگانه بپردازیم.

جوانان نیازمند تنوع و زیبایی هستند و چه بهتر که این تنوع از تولیدات داخلی و متناسب با فرهنگ و تفکرات بومی، سرچشمه گیرد. هرچند در این میان عده ای از جوانان هستند که علاقه ای به الگوبرداری از این فرهنگ ندارند و فرهنگ غربی را ترجیح می دهند.

انچه مهم است اینکه تولیدات فرهنگی در جامعه به نحو احسن صورت گیرد. خصوصا در زمینه برنامه های تلویزیونی که بی گمان پخش برنامه های مورد علاقه جوانان، با کیفیت عالی و متنوع می تواند عده بینندگان شبکه های ماهواره ای غیرخودی را به حداقل برساند و جوانان ایرانی به جای آنکه مصرف کننده قهار برنامه های ماهواره ای  باشند، به شهروندان فرهیخته و با سواد رسانه ای بالا تبدیل شوند.

منبع : خبرگزاری ایرنا.آذر1389