محل دفن حضرت زینب (س )

هـمـان طـور كـه در تـاریـخ تـولد حـضـرت زیـنـب عـلیـهـاالسـّلام هـم در روز و هـم در سـال تـولد، بـیـن تـاریـخ ‌نـویـسان اختلاف نظر دیده مى شود، در مورد تاریخ وفات و محل دفن پیكر مطهر آن جناب نیز اختلاف ، وجود دارد.

البـتـه بـدان گـونه كه در مورد سال تولد وى از روى قراین ، زمان نزدیك به حقیقت را مـى تـوان حـدس زد، در تـاریـخ وفـات آن بـزرگـوار مـى تـوان یـقـیـن حـاصـل كرد كه تا یك سال بعد از واقعه كربلا زنده بوده ؛ چون در اكثر تواریخ ، به ایـن مـطـلب بـه اَشـكـال مـخـتـلف اشـاره رفـتـه اسـت ، ولى در مـورد مـحـل دفـن آن بـزرگـوار، بـه سـادگـى نـمـى تـوان اظـهـار نـظـر كـرد.

برخى از تاریخ ‌نویسان با كمال اطمینان ، محل دفن وى را ((مدینه منوره )) مى دانند و به خـارج شـدن او از مـدیـنه ، بعد از بازگشت از اسارت ، اعتقادى ندارند و هردو مكان منسوب به حضرتش را در مصر و شام مورد تردید قرار مى دهند.1

گروهى دیگر با قاطعیّت ، معتقدند كه محل دفن وى در ((مصر)) است ، چرا كه در آنجا مزار و گنبد و بارگاهى مهم ، به نام ((زینبیه )) وجود دارد كه زیارتگاه مشتاقان حضرتش مى باشد. 2

گـروه سـوم هـم سـخت بر این معتقدند كه ((زینبیه اى كه نزدیك دمشق در سوریه )) است ، مرقد مطهرش مى باشد.

البته هركدام از این مورخین ، براى اثبات نظریه خود، دلایلى هم ذكر و نظریات دیگران را رد مـى كـنـنـد؛ مـثـلاً آنـانكه زینبیه شام را مدفن او مى دانند، مى گویند:((زینبیه مصر)) درسـت اسـت كـه در آن ((زیـنـب بـنـت على بن ابیطالب )) است ولى این ((زینب )) از همسران دیگر آن جناب مى باشد، نه از حضرت زهرا علیهاالسّلام یعنى وى ، خواهر پدرى حضرت زینب كبرى است .

گـروهـى دیـگـر مـى گـویـنـد: او ((زیـنـب بـنـت یحیى )) است . آن دسته هم كه مى پسندند ((زیـنـبیه مصر)) از آن وى باشد، با دلایل فراوان ، رفتن حضرت زینب به شام را رد مى كـنـنـد و مى گویند: با وجود دیدن آن همه مصایب ، امكان نداشته آن حضرت رغبت رفتن به شام را كند.

گـروه دیگرى نیز بر این عقیده اند كه بعد از ((واقعه حرّه )) و نهب و غارت و كشتار مردم مـدیـنـه در سـال 63 هـجـرى ، جـناب ((عبداللّه بن جعفر)) شوهر حضرت زینب علیهاالسّلام وقـتـى دیـد كـه جـنـاب ، سـخت متألم است و از سویى در مدینه هم وبا و طاعون پیدا شده بـود، بـا خانواده خویش به ییلاقى كه در شام داشت ، رفت . حضرت زینب در آنجا مریض شـد و در هـفـت كـیـلومـتـرى دمـشـق ، در هـمان ییلاق كه اكنون ((زینبیّه )) است ، از دنیا رفت و همانجا به خاك سپرده شد. 3

گـروهـى هم كه ((مدینه )) را محل دفن مى پسندند، مى گویند: او بعد از ((واقعه دلخراش كـربـلا)) و ورود بـه مـدیـنه ، مدت زیادى زندگى نكرده و از مدینه هم خارج نشده است و مخفى بودن قبرش را هم نظیر اختفاى قبر مادرش حضرت زهرا علیهاالسّلام مى دانند.

آوازه ای که نابود نخواهد شد !

امـا آنـچـه در ایـن مـیـان جـالب مـى نـماید اینكه همان طور كه خود او در سخنانش به یزید فـرمـود:((تـو نـمى توانى نام و آوازه ما را محو و نابود كنى ))، عظمت مقام این خاندان تا بـدان پایه است كه مردم هر مكانى مى كوشند آنان را به خود منصوب و نزدیك جلوه دهند.

امروز، سه محل به نام مزار حضرت زینب حدس زده مى شود كه دو مكان از آنها را روزانه ، صدها و هزاران نفر، تبركاً زیارت مى كنند، ولى از یزید و پدرش معاویه ، اثرى نیست . و ((مقام راءس الحسین )) را كودكان خردسال بوسه ارادت مى زنند و جایى را كه روزى امام سجاد علیه السّلام در آنجا سخنرانى كرده ، محترم داشته ، نگهدارى مى كنند و آثار مجد و عـظـمـت خـانـدان رسـالت ، هـر روز بـیـشـتـر از روز قبل است .

به هر طریق می توان بیان کرد که هر آنجایی که دل در آن بتپد همان جا مزار مطهر است و این نکته را فراموش نکنیم که :

" بـُعـْد منزل نبود در سفر روحانى "

پی نوشت ها:

1- اعیان الشیعه ، ج 7، ص 140 و 141.

2- پـیـام آوران عـاشـورا، سـیـد عـطـااللّه مـهـاجـرانـى ، ص 356 بـه بـعـد. از قـول آیـت اللّه قـاضـى طباطبائى در كتاب اوّل اربعین حضرت سیدالشهداء مى نویسد كه منابع نامبرده ذیل ، در گذشت حضرت زینب در قاهره را تاءیید كرده اند:

ابـن عـسـاكـر دمـشـقـى در تـاریـخ كـبیر. ابن طولون دمشقى در رساله زینبیّه . شعرانى در لواقع الانوار. شیخ محمد صبان در كتاب اسعاف الراغبین . شبلنجى در نورالابصار. مناوى در طـبـقـات . شـبـراوى در الاتـحاف ، شیخ حسن عدوى در مشارق الانوار. سیوطى در رساله زیـنـبـیـه . اجـهـورى در رسـاله مسلسل عاشورا. زینب فواز در الدرالمنثور. فرید وجدى در دائرة المعارف . وى بعد علاوه بر كتابهاى یاد شده در فوق ، تعدادى كتاب دیگر را نام مى برد كه رفتن حضرت زینب را به مصر، تاءیید مى كنند.

احـتـمـال دیـگـرى هـم هـسـت كـه آن جـنـاب و كـسـانـى از اهل بیت و صحابه كه قبرشان در محل ((باب الصغیر دمشق )) قرار دارد، بعد از واقعه حرّه در مـدیـنـه ، بـه صـورت اسـارت بـه آنـجـا بـرده شـده بـاشـنـد كه حضرت زینب كبرى علیهاالسّلام هم جزءِ آنان بوده و در نزدیكى دمشق درگذشته و همانجا مدفون شده است .

3- حـضرت زینب ، عمادزاده ، ص 270. ناگفته نماند كه در جلد دوّم ، صفحه 74 مروج الذهب مسعودى آمده است كه ((عبداللّه بن جعفر)) در ((واقعه حرّه )) شهید شد.

بخش سیره و عترت تبیان

منبع :

کتاب زندگانى حضرت زینب سلام اللّه علیها ، نوشته دكتر مصطفى اولیائى