بنت الشاطی، شیدای زینب

معرفی مؤلف

عایشه عبدالرحمن، ملقّب به «بنت الشاطی»، در سال 1331 ه . ق،1 در شهر «دمیاط» مصر، دیده به جهان گشود. پدرش شیخ «محمد علی عبدالرحمن» از روحانیان دانشگاه الازهر به شمار می رفت. عایشه، پس از گذراندن دوران خردسالی، علوم مقدماتی، ادبیات عرب و آموزش قرآن را نزد پدرش به خوبی فراگرفت.1

وی در یک خانواده مذهبی رشد و پرورش یافت. خاندان «عبدالرحمن» در امر تدیّن و علوم حوزوی معروف و مشهور بودند؛ به طوری که اکثر اجداد و نیاکان «عایشه عبدالرحمان» روحانی و عالم الازهر بوده اند.

زینب(علیهاالسلام) از دیدگاه بنت الشاطی

بنت الشاطی با نوشتن کتاب گرانسنگ و وزین «السیدة زینب عقیلة بنی هاشم» بین شیعیان، معروف و مشهور گشت. در این مقاله برآنیم تا مختصری با این کتاب آشنا شویم.

بنت الشاطی در مقدمه این کتاب آن را به پدرش «شیخ محمدعلی عبدالرحمن» تقدیم کرده است. وی سبب تألیف کتاب را چنین می نگارد:

ای پدر با وجود گذشت ایام، فراموش نمی کنم که چگونه در جلسات خانوادگی ما از خاندان عزیز رسالت سخن می گفتید. همانان که شربت مهرشان به کام ما ریخته و به ما می آموختید که خود را با انتساب به آن خاندان گرامی مفتخر سازیم.

ای پدر یادم می آید که شبی از شب های ماه رجب بود، و شما تهیه سفر می دیدید، تا فردای آن شب به قاهره بروید. در آن شب، مادر گرامی ما ـ که خدا روحش را نورانی کند ـ در انتظار مولود جدیدی رنج می کشید. من و خواهر بزرگم «فاطمه» از شما درخواست کردیم که یا از این سفر منصرف شوید و یا آن را به تأخیر اندازید؛ زیرا که درباره مادرمان هراسان بودیم، اما شما که در خلوتگاه خویش مشغول عبادت بودید، در جواب ما گفتید:

غم مخورید و بیم نداشته باشید، خدا با اوست. آن گاه ما را در کنار خویش نشانده و چنین شروع به سخن نمودید: این مسافرت را هرگز نمی توانم به تأخیر اندازم، بلکه رفتن من واجب و حتمی است؛ زیرا برای شرکت در مجلسی که به یادبود حضرت زینب (علیهاالسلام) تشکیل می شود، می روم. پاسی از شب گذشته بود و ما هنوز در حضور شما نشسته و به سرگذشت غم انگیز زینب(علیهاالسلام) گوش می دادیم تا این که صبح شد و سپیده دمید و شما هنگام خداحافظی از ما به مادرم گفتید: اگر صاحب دختر شدی، نام او را زینب بگذار. آن گاه همه را به خدا سپرده و رفتید.

ای پدر از همان شب بود که متوجه نام بانو زینب(علیهاالسلام) و برخی از نکات و اثرات محزون آن شدم و بعدها نیز هرگز فراموش نکردم. همان احساسات است که امروز مرا به نوشتن کتابی درباره بانو زینب وا می دارد.2

بنت الشاطی علاقه عجیبی به حضرت زینب(علیهاالسلام) داشته و این شور و اشتیاق را با نوشتن کتاب وزین «السیدة زینب عقیلة بنی هاشم» به اثبات رسانده است. وی خالصانه حضرت زینب (علیهاالسلام) را می ستاید و درباره ایشان می نویسد:

هیچ کس منکر آن نیست که زینب(علیهاالسلام) دختر علی بن ابی طالب(علیه السلام)، یکی از پهلوانان فاجعه کربلاست؛ زیرا او یگانه زنی است که همه گرفتاری ها را برای خود خرید و خم به ابرو نیاورد. بر بالین جوانان محتضر و شهدای راه حقیقت که فرزندان، برادران و برادرزادگان او بودند، می نشست و قطعات بدن پاک عزیزان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را جمع کرده و کنار آن ها می گذارد و به زنان و خواهران و برادرزادگان خود تسلّی می داد.3

تولد بانوی قهرمان تاریخ

بنت الشاطی در مقدمه کتاب «السیدة زینب عقیلة بنی هاشم» می گوید:

نام این زن در تاریخ ما و تاریخ انسانیت با مصیبتی قرین گریده و آن مصیبت کربلا می باشد.

عایشه بنت شاطی، با قلم سحرانگیز خود که در نوع خود بی نظیر است، پس از ذکر مقدمه، فصل اول کتاب را به پدران و نیاکان زینب(علیهاالسلام) اختصاص می دهد و درباره تولّد این زن قهرمان تاریخ می نویسد:

هنگام آمدن کودک، سروشی پراکنده شد که به زندگی سوزان و جانگدازش در فاجعه کربلا اشاره می کرد و از رنج ها و مصیبت هایی که در انتظار این کودک است، خبر می داد.

تربیت زینب(س)

و درباره دوران تربیت او می نویسد:

هیچ دختری از همسالان زینب ـ در آنچه ما می دانیم ـ به چنین تربیت عالی که زینب در آن محیط برجسته و بزرگ دیده ـ دست نیافته است. بنت الشاطی گرچه اهل سنّت است، امّا هنگامی که سخن از یگانه مادر زینب پیش می آید، او با بی باکی تمام داستان غم انگیز حضرت زهرا(علیهاالسلام) را بیان به باجزئیات کامل بیان کرده است .

هنگامی که یک عالم سنی مذهب به قضیه حضرت زهرا(علیهاالسلام) می نگرد و قصد دارد آن را برای مخاطبان هم کیش خود بازگو کند، سعی می کند طوری قضیه را بیان کند که گرد تهمت دامن خلیفه اول و دوم را نگیرد. ولی بنت الشاطی از آن نویسندگان نیست. وی با وجود این که سنی مذهب است و به صورت طبیعی نسبت به بزرگان خود احترام قائل است، ضمن بیان داستان ناراحتی حضرت زهرا(علیهاالسلام) این نکته را گوشزد می کند که حضرت زهرا از ابوبکر و عمر ناراضی بود و با همین حال از دنیا رفت. 4

وصیت به زینب(س)

بنت الشاطی با چیره دستی فراوان در امر داستان نویسی، پس از بازخوانی وفات حضرت زهرا، می نویسد:

تاریخ می خواهد زینب را از سایر مصیبت زدگان به سبب وصیتی که مادرش فاطمه در بستر مرگ به او کرده، جدا کند. وصیّت این بود که زینب از دو برادرش جدا نشود و پیوسته با آن ها باشد و از آن ها نگهداری کند و برای آن ها پس از مادر، مادر باشد. زینب این وصیت را هیچ گاه فراموش نکرد.

سخنوری زینب(س)

وی ضمن تقدیر فراوان از حضرت زینب، راجع به سخنوری آن حضرت از قول جاحظ می نویسد:

پس از شهادت امام حسین(علیه السلام) وارد کوفه شدم و سخنان پر مغز و شیوای زینب را شنیدم. من ناطق تر و گوینده تر از او زنی ندیدم، گویا از زبان امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب سخن می گفت

نقش زینب (س) در جریان کربلا

بنت الشاطی در فصل دوم کتاب به جریان کربلا می پردازد و نقش زینب در این حرکت حماسی ـ تاریخی را با بیانی شیوا بازگو می کند. وی درباره وداع حضرت امام حسین و زینب می نویسد:

وای بر من! آیا روحت می خواهد تو را از من بگیرد. این که دل را بیشتر می سوزاند و جانم را سخت تر می گدازاند؛ آن گاه سیلی به صورت خود نواخت و دست برد و گریبانش را بدرید و بی هوش بیفتاد... حسین به کنار خواهر آمد و آب به صورتش پاشید... .

صبر و استقامت زینب(س)

از دیدگاه بنت الشاطی، صبر و استقامت زینب(علیهاالسلام) باعث ورق خوردن تاریخ اسلام شد. وی در بخشی از این کتاب می نویسد:

زینب دختر علی(علیه السلام) و خواهر شهید کربلاست که مقتل حسین را یک ماتم عمومی و یک عزای ملّی نمود و همین زینب است که در تاریخ انسانیّت و اسلام به قدری مؤثر است که باید حقاً او را قهرمان کربلا دانست. زینب است که توانست از این حادثه تاریخی، جریان تاریخ را عوض کند و دولت بنی امیّه را از بیخ و بن برکند و مجرای تاریخ را تغییر دهد. 5

نقش زینب (س) پس از حادثه کربلا

وی در تبیین نقش زینب پس از حادثه کربلا می گوید:

عقیده من آن است که زینب وظیفه بزرگ خود را پس از مصیبت بزرگ آغاز کرده؛ زیرا او از طرفی باید زنان اسیر بنی هاشم که مردهایشان را از دست داده اند، سرپرستی کند و از طرفی باید با جانبازی از جان جوانی بیمار ـ علی بن حسین زین العابدین ـ دفاع کند که اگر زینب نمی بود، کشته می شد و به کشته شدن او دودمان امام برچیده می گشت. اضافه بر این وظیفه ای بزرگ تر بر دوش زینب بود؛ زینب وظیفه داشت نگذارد که این خون مقدسی که ریخته شد، به هدر رود... .

پی نوشت ها:

1- دانشنامه جهان اسلام، ج 4، ص 252.

2- زینب بانوی قهرمان کربلا، مقدمه، ص 5.

3- زینب دختر علی، ص 7.

4- بنات النبی، ص 217.

5- زینب دختر علی، ص 94.

بخش سیره و عترت تبیان

منبع :" السیدة زینب، عقیلة بنی‌هاشم"(10) تألیف: دکتر عایشه بنت الشاطی، ترجمه و تحقیق مرحوم آیت الله سید رضا صدر، "بااندکی تغییر و اضافات "

نوشته : علی احمدی