ببخشید، منظور شما چیه!؟

اکران فیلمم‌های فرهنگی به‌رغم وعده علیرضا سجادپور برای آغاز رسمی از ابتدای تیرماه هنوز با اما و اگرهایی مواجه است.

حکایت اکران فیلم‌های خاص یا به تعبیر دیگر اکران فیلم‌های فرهنگی حکم کلاف پیچ در پیچی را پیدا کرده است که هر از گاهی کسی برای از گشودن آن نیت می‌کند اما خود سردرگم یافتن سررشته می‌شود! چه آن روزهای که سیدضیاء هاشمی از سوی صنف سینماگردان عهده‌دار اجرایی کردن طرن «آسمان باز» شد، چه بعدها که محمود اربابی در مقام مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی ارشاد و بعدتر مهدی کرم‌پور در مقام رییس شورای صنفی اکران هر یک طرح و برنامه‌ای برای حمایت از این تولیدات مهجور سینما در دستور کار قرار دادند. علیرضا سجادپور و دیگر مدیران تازه‌نفس ارشاد این روزها باردیگر طرحی را برای حمایت از اکران این قبیل تولیدات در دستور کار قرار داده‌اند. طرحی که هنوز آغاز نشده با اما و اگرهایی مواجه است. درباره این طرح ذکر چند نکته خالی از لطف نیست.

همه چیز منوط به اراده «ارشاد» ‌است

در نخستین روزهای سال90 علیرضا سجادپور در مقام مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد در گفت‌وگویی اعلام کرد: «آیین‌نامه شورای صنفی در سال 90، براساس پیشنهادات شورای صنفی قبلی كه زیر نظر خانه سینما قرار داشت، تدوین شده‌است.» با انتشار این خبر بسیاری درباره ترکیب و برنامه‌های شورای صنفی جدید کنجکاو شدند کنجکاوی‌ای که با انتشار متن کامل آیین‌نامه تا حدودی فروکش کرد. در متن آیین‌نامه درباره ترکیب اعضا تصریح شده‌است: «شورای صنفی اکران به تعداد هفت نفر متشکل از نمایندگان رسمی اصناف خانه کارآفرینان با ترکیب ذیل تشکیل می‌شود: سه نفر نمایندگان صنف سینماداران/ دو نفر نمایندگان صنف تهیه‌کنندگان/ یک نفر نماینده صنف توزیع‌کنندگان/ یک نفر نماینده صنف کارگردانان.» در این آیین‌نامه نکات جالب‌توجه و قابل پرداخت بسیاری وجود دارد. در ماده 43 از فصل آمده‌است: «نمایش فیلم در سال 1390 در پنج گروه نمایش تمام سانس، دو فیلم خارج از گروه آزاد و یک گروه نمایش ویژه با عنوان هنر و تجربه صورت می‌پذیرد.» و در ادامه در تعریف گروه «هنر و تجربه» در ماده 45 تصریح شده‌است: «هنر و تجربه گروه ویژه‌ای است برای نمایش آثاری با رویکرد مخاطب خاص اما هر فیلم سینمائی دارای پروانه نمایش می‌تواند متقاضی نمایش در گروه هنر و تجربه بوده و مقررات این گروه نمایشی نیز طی آئین‌نامه مستقلی که به تائید شورای عالی برنامه‌ریزی نمایش خواهد رسید تحقق خواهد یافت.»

در ماده 46 و 47 درباره سینماهای اختصاص یافته به این طرح آمده‌است: «گروه سینمائی هنر و تجربه شامل پنج سالن از قبل اختصاص یافته با نمایش پنج سانس در هر روز همچنین با جدول از پیش تعیین شده و حمایت و تبلیغات واحد این امکان را دارد که در هر دوره یکساله اقدام به اکران حدود 35 فیلم سینمائی برای مخاطبان خاص این گونه سینمائی بپردازد. سالن فرهنگ 2، سالن کوچک آزادی، سالن کوچک پردیس ملت، سالن کوچک فلسطین و سالن اصلی موزه سینما در اختیار گروه هنر و تجربه خواهد بود و متولی اداره گروه سینمائی موظف است شرایط و پشتیبانی لازم و منابع مالی کافی را برای نمایش این گونه فیلم‌های سینمائی در سینماهای پیشنهادی فراهم آورند.» در تبصره این مواد نیز به نکته‌ای اشاره شد‌ه‌است که در اجرایی شدن آن قطعاً بی‌تأثیر نخواهد بود: «تحقق اکران فیلم‌ها در گروه هنر و تجربه منوط به تقبل اراده انجام آن از جانب معاونت سینمائی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌باشد.»

فیلم‌ فرهنگی!؟

با وجو صراحت سیاست‌گذاران درباره حمایت از فیلم‌های خاص اما یک نکته نباید فراموش شود که هنوز مصادیق این تعریف مشخص نیست. باید اعتراف کرد که هر چه گشتند و پرسیدیم، کمتر دانستیم که «خاص» بودن و یا «فرهنگی» بودن یک فیلم سینمایی دقیقاً به چه معناست! نه کسی مصداق فیلم «غیرفرهنگی» در قیاس با فیلم «فرهنگی» را معین کرده‌است و نه هیچ متر و معیاری برای میزان «خاص» بودن یک اثر سینمایی از سوی هیچکس ارائه شده‌است. هر کسی از ظن خود یاری فیلم‌های مهجور اما محبوب خود را مقصود می‌کند و از لزوم حمایت دولت از اکران فیلم «خاص» سخن می‌گوید. همه این‌ها اما نمی‌توانست بهانه خوبی برای نادیده گذاشتن یکی از اصلی‌ترین سرفصل‌های آیین‌نامه اکران سال 90 یعنی ماده 45 از فصل چهارم، باشد، انجا که تصریح شده‌است: «هنر و تجربه گروه ویژه‌ای است برای نمایش آثاری با رویکرد مخاطب خاص اما هر فیلم سینمائی دارای پروانه نمایش می‌تواند متقاضی نمایش در گروه هنر و تجربه بوده و مقررات این گروه نمایشی نیز طی آئین‌نامه مستقلی که به تائید شورایعالی برنامه‌ریزی نمایش خواهد رسید تحقق خواهد یافت.»

درباره سرانجام این طرح حمایتی اما و اگر بسیار وجود دارد. اما و اگرهایی که تنها یادگارهای بازمانده از طرحهای مشابهی محسوب می‌شوند که پیش‌تر و در مقاطع زمانی مختلف در دستور کار دولتمردان و یا اصناف قرار گرفتند و اندک زمانی پس از آغاز پر سروصدا آرام‌آرام به محاق فراموشی رفتند و نه از تک نشان ماند نه از تاک‌نشان! حال تاک‌نشانان تازه‌نفسی قصد آباد کردن این تاکستان را دارند؛ با تعریف گروه‌ «هنر و تجربه». باید دید سرانجام این طرح به کجا خواهد رسید و آنچه «فیلم خاص» می‌خوانندش چگونه مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

محمد صابری

بخش سینما و تلویزیون تبیان