ویتامین k و منابع غذایی آن

ویتامین k از ویتامین‌ های ضروری بدن و محلول در چربی است که برای جذب پروتئین و انعقاد خون در بدن به آن نیاز است.

نقش ویتامین k در کمک به انعقاد خون و نیز جلوگیری از انعقاد به خوبی شناخته شده است. ویتامین k همچنین در سلامت استخوان ها نقش دارد.

گفتنی است که این ویتامین خطر خونریزی در بیماری‌ های کبدی، یرقان، سوء جذب و یا خطر خونریزی در اثر مصرف بلند مدت آسپیرین و آنتی بیوتیک ‌ها را کاهش می‌ دهد.

گاهی اوقات به نوزادانی که زودتر از موعد متولد می ‌شوند به این خاطر که ممکن است در معرض خطر خونریزی باشند، بلافاصله پس از تولد ویتامین k تزریق می ‌شود.

این ویتامین به علاوه در درمان خونریزی شدید در هنگام عادت ماهانه در خانم‌ ها و نیز به همراه ویتامین C در درمان تهوع به هنگام صبح تاثیر قابل ملاحظه ‌ای دارد.

ویتامین k در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه موثر است.

ویتامین k علاوه بر ساخت پروتئین لازم برای تشکیل لخته‌ های خون، چندین پروتئین دیگر برای خون، استخوان ‌ها و کلیه‌ ها نیز تولید می ‌کند.

محققان در تحقیقاتی تازه دریافته ‌اند افرادی که از مواد غذایی حاوی ویتامین K بیشتر استفاده می ‌کنند، به انواع سرطان‌ ها به خصوص سرطان ریه و پروستات کمتر مبتلا شده یا کمتر بر اثر سرطان می ‌میرند.

مطالعات نشان داده ارتباط مستقیمی‌ میان مصرف این ویتامین و کاهش ابتلا به سرطان وجود دارد؛‌ هر چند چگونگی این ارتباط به درستی شناخته نشده است، اما پژوهشگران امیدوارند دلایل قابل قبولی را در مطالعات بعدی ارائه کنند.

ویتامین K به 2 شکل طبیعی وجود دارد:

یکی ویتامین Phylloquinone) K1) است که به مقادیر زیاد در سبزی‌ های سبزرنگ یافت می‌ شود و همچنین در روغن‌ های گیاهی مثل روغن کانولا و ... نیز وجود دارد.

دیگری ویتامین Menaquinone) K2) که در موادی مثل گوشت و پنیر یافت می‌ شود.

این نتایج از مطالعاتی که روی 24340 آلمانی در گروه 35 تا 64 سال انجام شده به دست آمده است. طی این مطالعات که یک دهه به طول انجامید، 458‌ نفر از 1755 نفر که مبتلا به سرطان ‌های سینه، روده بزرگ، پروستات و ریه بودند،‌ فوت شدند.

در این مطالعات مشخص شد یک‌ چهارم از افرادی که بالاترین مقدار ویتامین K را دریافت کرده ‌اند، 28 درصد کمتر به سرطان دچار شده‌ ا‌ند و یک‌ چهارم از مردان و زنان مستعد به ابتلا که مقادیر کمتری از این ویتامین را دریافت کرده‌ اند، بیشتر در معرض ابتلا قرار گرفته‌ اند.  یک‌ چهارم دیگر از مطالعه ‌شوندگان که حداقل ویتامین K2 را دریافت کرده‌ اند، 6‌/‌2 درصد بیشتر از افرادی که مقادیر بیشتر را دریافت کرده‌ اند به انواع سرطان دچار شده ‌اند. البته 6‌/‌1درصد از افراد این ویتامین را به صورت طبیعی و از مواد غذایی دریافت کرده‌ اند.

به هر حال مشخص شد که مصرف هر چه بیشتر ویتامین K2 خطر ابتلا به سرطان ریه را که از بیمارهای خاص افراد سیگاری است، کم می ‌کند و همچنین مصرف این ویتامین خطر مبتلا شدن به سرطان پروستات را نیز کاهش می ‌دهد. افرادی که میزان پایینی از این ویتامین را دریافت کرده ‌اند 8‌/‌0 درصد بیشتر به سرطان پروستات و ریه مبتلا شدند.

محققان مشاهده کردند ویتامین K از رشد سلول‌ های سرطانی جلوگیری می ‌کند و همچنین می ‌تواند ازApoptosis(بیماری‌ ای که در آن سلول‌ ها، خودشان را از میان می ‌برند) نیز جلوگیری کند؛ اما این ‌که چگونه چنین کاری را می ‌کند هم مشخص نیست.

میزان مصرف توصیه شده از این ویتامین 80 میگروگرم در روز برای مردان و 65 میکروگرم در روز برای زنان است.

نتایج تحقیقات دانشمندان دانشگاه بوستون نشان داد، کمبود ویتامین k باعث افزایش شیوع آرتروز زانو و دست می ‌شود.

دانشمندان با مطالعه روی 650 فردی که میزان ویتامین k پلاسمای خون آن ها پایین بود دریافتند، ابتلا به آرتروز و درد مفاصل در این افراد بیشتر است. دانشمندان با مطالعه روی موش ‌ها دریافتند، بعضی پروتئین‌ های استخوان ‌ها و غضروف‌ ها به ویتامین k وابسته هستند و وقتی این پروتئین‌ ها به طور صحیح کار نکند حیوانات دچار اختلالات استخوانی و غضروفی می ‌شوند.

کمبود ویتامین K با ابتلا به پوکی استخوان مرتبط است. این ویتامین در ساختن یک پروتئین استخوان به نام استئوکلسین نقش مهمی دارد.

به گزارش هلث اند ایج، نتایج یک مطالعه جدید نشان می دهد کمبود ویتامین K در رژیم غذایی زنان تاثیر زیادی در افزایش ابتلای آنان به پوکی استخوان دارد. محققان دریافته اند کاهش سطوح استروژن به عملکرد ویتامین K آسیب می رساند و در دانسیته استخوان تاثیر می گذارد.

اکثر مکمل های ویتامینه فاقد ویتامین K هستند و کسانی هم که داروی رقیق کننده خون مصرف می کنند نباید این ویتامین را به شکل مکمل دریافت کنند، اما این ویتامین در سبزیجات دارای برگ سبز، سبزیجات دانه ای و روغن های گیاهی موجود است.

بهتر است زنان مصرف سبزیجات به ویژه انواع دارای برگ سبز را در اوایل دوران یائسگی یا پیش از آن افزایش دهند.

افرادی که ویتامین K کافی از غذا دریافت می کنند در معرض خطر کمتری برای بروز دیابت دو هستند. محققان هلندی طی یک مطالعه ده ساله نشان دادند که در میان 38000 فرد بزرگسال، افرادی که ویتامین K بیشتری دریافت می کردند، 20 درصد کمتر دچار دیابت شدند. در این مطالعه مصرف ویتامین K1 و K2 با خطر کمتر دیابت همراه ولی این ارتباط با ویتامین K2 قوی تر بود. علت دقیق این که چرا ویتامین K دارای اثر محافظتی علیه دیابت می باشد مشخص نشده است. ولی شاید به این خاطر باشد که این ویتامین سبب کاهش التهاب و بهبود مصرف انسولین در بدن می شود.

منابع غذایی ویتامین k

مهم ترین منابع حاوی ویتامین k عبارتند از سبزیجات دارای برگ ‌های پهن سبز رنگ، چای سبز، اسفناج، شلغم، گل کلم، کلم پیچ، مارچوبه و کاهو. سایر مواد غذایی از قبیل جگر، پنیر، شیر و زرده تخم‌ مرغ نیز حاوی ویتامین k هستند. منجمد کردن مواد غذایی باعث تخریب و از بین رفتن ویتامین k می‌ شود اما حرارت تاثیری بروی آن ندارد.

سبزیجات مانند ریحان، آویشن به صورت خشک شده ی آن به میزان 15 تا 17 میکروگرم بیشترین میزان ویتامین k را فراهم می ‌کنند. میزان این ویتامین در جعفری تازه، گشنیز، مرزنجوش و پونه کوهی 10 میکروگرم است.

سبزیجات برگ دار تیره رنگ

سبزیجات برگ دار تیره رنگ به طور تازه برای تهیه سالاد و یا به صورت بخارپز مورد استفاده قرار می ‌گیرند. این گونه سبزیجات علاوه بر ویتامین k سرشار از کلسیم، نیز هستند.

کلم‌ پیچ، گیاه گل قاصدک، شاهی، اسفناج، شلغم، خردل، چغندر، گل‌ کلم، کاهو و کاسنی از آن دسته سبزیجاتی هستند که هر کدام دارای مقدار زیادی ویتامین k هستند.

پیازچه

100 گرم پیازچه، 207 میکروگرم ویتامین k را فراهم می ‌کند.

کلم بروکسل

کلم بروکسل سرشار از ویتامین k است به طوری که تنها 100 گرم از آن مقدار 194 میکروگرم ویتامین k را فراهم می ‌کند.

کلم بروکلی

ویتامین k تنها یک دلیل برای افرادی است که به خوردن سبزیجات علاقه ‌مندند. این گیاه همانند کلم، کاهو و ... غنی از ویتامین k است.

فلفل قرمز - زردچوبه

فلفل علاوه بر ویتامین k سرشار از ویتامین‌ های E و C نیز می ‌باشد، مصرف 100 گرم از این مواد 106 میکروگرم و در هر قاشق سوپ ‌خوری از آن ها 5/8 میکروگرم ویتامین k موجود است.

مارچوبه

مارچوبه بهترین نوع مصرف آن به صورت بخارپز می ‌باشد و در هر 100 گرم از آن 80 میکروگرم ویتامین k وجود دارد.

خیارترشی

اگر علاقه‌مند به خوردن ترشیجات هستید اکنون دلیل خوبی برای مصرف بیشتر آن دارید. برای سلامتی بیشتر و جذب ویتامین k بیشتر در بدن مواد خوراکی حاوی سدیم کمتری را مصرف کنید.

فرآوری: مریم مرادیان نیری

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منابع:

ایسنا

جام جم آنلاین

گابریک

ویتامین K ؛ ضروری برای انعقاد خون