مکه یا کربلا؟!...

زیارت امام حسین (علیه السلام) برتر است یا کعبه؟! اگر کعبه احترام دارد از آن جهت است که به امر خداوند توسط انبیای الهی بنا نهاده شده است و طبق نص برخی از روایات، موازی عرش الهی و مظهری از مظاهر ربوبی است. در حالی که امام کلمة الله و مظهر جامع همه صفات جمال و جلال الهی است

در برخی از روایات شیعه آمده است که زیارت امام حسین(علیه السلام) از زیارت کعبه با فضیلت تر است. اما سوال این است که چرا این فضیلت وجود دارد؟ به خصوص آنکه برخی از مغرضین از وهابیون با مشاهده چنین روایاتی در کتب شیعه، شیعیان را متهم می کنند که وجود اینگونه روایات مردم را از فریضه حج باز می دارد و عقیده آنها نسبت به حج را سست می کند. ایشان اینگونه روایات را نوعی غلوّ در مقام اهل بیت تلقی می نمایند که جایگاه اهل بیت را حتی فراتر از خداوند متعال قرار می دهد!

در این نوشتار می کوشیم با بررسی اینگونه روایات شبهات وارده بر آن را نیز پاسخ گوییم.

زیارت مستحب، حج واجب

روایات وارده در فضیلت زیارت امام حسین(علیه السلام) در میان ائمه معصومین (علیهم السلام) بسیار فراوان است و در برخی از آنها به فضیلت و برتری آن حتی نسبت به حج تاکید شده است. در نگاهی سطحی و به دور از ژرف بینی ممکن است این شبهه به ذهن آید که زیارت مستحبی امام حسین (علیه السلام) مگر چقدر می تواند افضل باشد که حتی از زیارت خانه ی کعبه و انجام حج نیز برتر به شمار آید؟! اما با کمی دقت در مضمون روایات و نیز توجه به فلسفه اسلام به طور کلی چنین بدست می آید که در اینگونه روایات زیارت امام حسین(علیه السلام) با معرفت به حق امام بر حج غیر واجب و به بیان دیگر عمره مستحبی افضلیت و برتری داده شده است نه حج واجب.

زیرا همان طور که در فلسفه احکام اسلامی بیان می شود هرگز فعل مستحبّی نمی تواند جایگزین فعل واجب شود چه رسد که بر آن برتری نیز بیابد. زیارت امام حسین(علیه السلام) نیز به مثابه عملی مستحب بر حج واجبی که بر شخص مستطیع وجوب پیدا می کند، نمی تواند برتری یابد و جایگزین آن گردد. از این رو توجه به این نکته در برخورد با این دسته از روایات از اهمیت خاصی برخوردار است.

کعبه به دست ولی آباد می گردد ...

از سوی دیگر باید توجه نمود که اگر کعبه احترام دارد از آن جهت است که به امر خداوند توسط انبیای الهی بنا نهاده شده است و طبق نص برخی از روایات، موازی عرش الهی و مظهری از مظاهر ربوبی است. در حالی که امام کلمة الله و مظهر جامع همه صفات جمال و جلال الهی است.

همان طور که در زیارت جامعه کبیره می خوانیم: "من اراد الله بدأ بکم و من وحده قبل عنکم و من قصده توجّه بکم؛ هر کس خدا را اراده کرده از شما شروع خواهد کرد و هر کس خدا را به وحدانیت شناخته از شما قبول کند و هر کس خدا را قصد کرده به شما توجه کند.»

بنابراین توجه به شأن و رتبه امام و زیارت او در مقابل زیارت کعبه و انجام عمره مستحبی از برتری و افضلیت برخوردار است. در دعای ندبه نیز می خوانیم: أین وجه الله الذی الیه یتوجّه الاولیاء؛ کجاست وجه خدا که اولیاء به او توجه کنند.»

به بیان دیگر، امام(علیه السلام) و توجه قلبی به او در زیارت پلی است برای ایجاد ارتباط بنده با خدا و امام در این میان واسطه فیض و از وسائطی است که بنده را به خداوند می رساند. از این رو در هنگام زیارت کعبه نیز توسّل و توجه به امام می تواند مقصود را نزدیکتر کند. لذا می تواند وجه افضلیت در برخی روایات مبنی بر برتری زیارت امام حسین(علیه السلام) بر کعبه را این چنین توجیه نمود.

جنبه رمزی روایات

ممکن است که این روایات جنبه رمزی داشته باشند یعنی هرگاه اسلام در خطر باشد و مردم تنها توجه شان به ظاهر شریعت(نماز، روزه، حج و غیره) معطوف گردد باید با هدایت مردم به سوی باطن و قلب اسلام، آن را از تهی شدن نجات داد و دمیدن روح الهی در کالبد اسلام همانا گذراندن خط سرخ شهادت اولیای الهی است که با خون خویش نهال اسلام را آبیاری می نمایند، و در این میان سرور و سالار شهیدان امام حسین(علیه السلام) است که با نثار جان خویش و حماسه کربلا روحی تازه در کالبد اسلام دمید.

اگر در کشور اسلامی تنها اسم اسلام بماند و مسلمانان تنها به ظاهر شریعت بپردازند بدون توجه به عمق و روح اسلام و از روح شریعت بی خبر باشند؛ به مرور جز پوسته ای از اسلام نمی ماند و حال آنکه بایستی امت اسلامی با پیمودن راه حسینی نسبت به حقیقت اسلام آشنا شده و ظاهر شریعت را در لوا و تحت باطن آن انجام دهند.

همان طور که خود امام حسین(علیه السلام) اعمال حج خود را نیمه تمام رها کرد و به امر مهم احیای امر به معروف و نهی از منکر در میان امت رسول الله پرداخت که بیداری ملت و احیای شریعت را بدنبال داشت. بر همین اساس می توان افضلیت زیارت امام حسین(علیه السلام) بر زیارت کعبه را نیز بر همین قیاس و شیوه تبیین نمود که البته بیانی رمزگونه و اشاره ای ظریف به این موضوع است.

نتیجه گیری

ادعای مغرضین وهابیّت مبنی بر آنکه شیعه با توجه به روایات خود درباره افضلیت و برتری زیارت امام حسین(علیه السلام) بر زیارت کعبه و خانه خدا، مسلمانان را از اعمال و فرایض حج باز می دارد کاملاً نادرست است و رد می شود. زیرا همان طور که گفته شد اعمال فرائض واجب حج هرگز جایگزینی ندارد و فرد مستطیع باید حج را بجا آورد و مضمون روایات وارده درباره عمره مستحبی می تواند باشد. ضمن آنکه توجه شیعه در اینگونه روایات به جایگاه امام و نقش او در هدایت مردم برای رسیدن به خدا و نیز تأثیر خط سرخ شهادت در احیاء شریعت اسلام است.

از مجموع این مطالب می توان نتیجه گرفت که مضامین روایات اسلامی شیعه بسیار عمیق و پرمحتواست که بایستی با نظری دقیق و موشکافانه بدانها پرداخت و توجه نمود و با نگاههای سطحی و پیش افتاده نمی توان به حقیقت آنها دست یافت.

منابع:

1- شیعه شناسی- علی اصغر رضوانی- ج 2- صص 314- 313

2- مفاتیج الجنان- شیخ عباس قمی- زیارت جامعه کبیره و دعای ندبه

3- بحارالانوار- علامه مجلسی

4- اصول کافی- شیخ کلینی

5- حماسه حسینی(علیه السلام)- شهید مطهری