فکر کردن ممنوع !

جهانی شدن و هویت دینی(قسمت دوم)

در مقاله پیش نظرات برخی صاحب نظران در باب جهانی شدن و رابطه سرمایه داری و آمریکایی شدن را با این موضوع بررسی کردیم . در این بخش به اجمال ، بحث فرهنگ را مورد بررسی قرار داده و به نقش رسانه ها در روند جهانی ساری اشاره می نمائیم.

فرهنگ

فرهنگ را می توان در یک تعریف مجمل، یک معرفت مشترک دانست. فرهنگ چندین لایه دارد. :اولین لایه فرهنگ، جهان بینی یک جامعه است. هر جهان بینی را نمی توان از هر جائی، به ملتی دیگر، تحمیل کرد. زیرا که بسته به لایه دوم فرهنگ ، یعنی ارزشهاست. ارزشها ، سبب ایجاد یک نوع جهان بینی خاص و در شرایط خاص یک جامعه است.

و به همین دلیل است که ما نمی توانیم از هر نظریه ای، در هر جامعه ای استفاده کنیم. زیرا هر نظریه، محتوای یک توصیه خاص اخلاقی است که مخصوص همان جامعه و همان ارزشهائی است که در آن تولید شده است. ارزشهای جهان شمول، نمی توانند به فرهنگ های سنتی، نفوذ کنند، زیرا این فرهنگ ها، از قبل وجود داشته اند و به عنوان فرهنگ های کامل، کارکرد دارند.

سومین لایه فرهنگ، هنجارها هستند. هنجارها، همیشه در قالب نیازها مطرح می شوند. مطمئناً نیاز هر فرد، بی ارتباط با ارزشها و جهان بینی نیست. چهارمین لایه و لایه روئین فرهنگ، نمادها هستند. نمادها، بیانگر سه لایه زیرین فرهنگ( جهان بینی، ارزشهاو هنجارها) هستند. گاهی بین لایه های زیرین و روئین فرهنگ، شکاف ایجاد می شود. مثلاً لایه های زیرین مذهبی  باشند، ولی لایه های روئین، در قالب معماری و شهرسازی غربی باشد. این همان شکافی است که امروزه بسیاری از مردم جهان را دچار معضل و بحران کرده است. از دیگر عوامل بحران زا و مهمترین عامل تنش و تعارض بین ملت ها، می توان به تفاوت های فرهنگی اشاره کرد، که حل آن ، منوط به حذف کامل هویت فرهنگی یکی از طرفین است.(بورهان گالیو- 1382)

غرب، در روند جهانی سازی، به ادغام یا استحاله فرهنگی دست می زند. از جمله اقدامات آنها در این مقوله، مأموریت عمده فراماسونری ها در غرب است که به مسخ فرهنگی ملل تحت سلطه دست می زنند. فرماسونری ها، سعی می کنند تا ایدئولوژی خود را با فرهنگ بومی وفق دهند و از این طریق به تبلیغ فرهنگ سرمایه داری جهانی می پردازند. مسخ فرهنگی، به عنوان یکی از مؤثرترین راههای جهانی سازی، می تواند پیامدهای بیشماری داشته باشد. از جمله، جدائی بین فرهنگ ملی و دینی، محو سنت های مذهبی و ملی، الگوپردازی نامناسب و تسخیر شوون مادی فرهنگ ها . ( پژوهنده-1382)

در این جاست که به اهمیت غیرقابل انکار فرهنگ می رسیم. جائی درست روبروی نظرگاههای مارکسیسم . جهان امروز، به شدت فرهنگی است. تا حدی که می توانیم با اتحادیه های فرهنگی، بازارهای اقتصادی را به چنگ آورد.

نقش زبان، درجهان بینی ها، فرهنگ ها و جهانی شدن، بسیار مهم است. امروزه، زبان انگلیسی، زبان مسلط جهان است و زبان علم هم شده است. انگلیسی آمریکائی، معارف را بسیار ساده می کند و به فرهنگ عامه پسند و مردمی نزدیک می کند. فرهنگ آمریکا، عامه پسند است و اصلاً نخبه گرائی را ترویج نمی کند. آمریکا دیگر بر فراز نظریه ها نمی نشیند، بلکه تنها با زندگی روزمره مردم سروکار دارد. گاهی بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، کراوات نمی زند، تا با مردم کوچه و بازار یکی شود .( فیاض-1381)

تنها با همین فرهنگ تنزل یافته است که می توان فرهنگ مصرفی را در اذهان ترویج داد. امروز، در جامعه آمریکا، " خرید کردن"، دومین فعالیت لذت بخش در اوقات فراغت است، البته جایگاه نخست، به تماشای تلویزیون اختصاص دارد که آن هم عمدتاً خرید کالاها و استفاده از خدمات مختلف را تبلیغ می کند( گل محمدی- 1381: 104)

همان طور که گفتیم، از پیامدهای جهانی شدن، سلطه گسترده فرهنگ غربی است. تا آنجا که این فرهنگ می تواند در مصرف های غذایی، هم داخل شود. برخی از کالاهای مصرفی، مثل مک دونالد و کوکاکولا هم جنبه فرهنگی دارد وهم جنبه مصرفی. زیرا به منظور یک هم سازی فرهنگی، در جهان ایجاد شده است. (عاملی - 1379)

در پروسه جهانی سازی، فرآیند کالائی شدن و مصرفی شدن، چنان نیرومند و فراگیر است که حتی در عالی ترین عرصه های فرهنگی، کیفیت ها کمی می شوند، تا فرهنگ به آسانی قابل خرید و فروش باشد. مثلاً دانیل استیل، متعهد می شود که در ازای دریافت شصت میلیون دلار، پنج کتاب تألیف کند.( گل محمدی- 1381: 105)

نقش رسانه ها در روند جهانی سازی

امروزه، جنگ سردی که به بشریت تحمیل شده است، چهره نظامی ندارد، بلکه مجموعه رسانه ها و دیپلماسی در رویاروئی فرهنگی را نشان می هد. (بورهان گالیو- 1382)

احساس زندگی در یک جهان تا حد زیادی نتیجه برد بین المللی رسانه های ارتباطی است. برنامه های خبری تلویزیون مجموعه گوناگونی از تصاویر بین المللی ارائه می کنند. یک نظام جهانی اطلاعاتی- نظام بین المللی تولید، توزیع و مصرف کالاهای اطلاعاتی- به وجود آمده است. با در نظر گرفتن موقعیت برتر کشورهای صنعتی در نظم جهانی اطلاعات، بسیاری معتقدند که جهان سوم در معرض شکل جدیدی از امپریالیسم رسانه ای است( گیدنز- 1379: 598)

از دیگر پیامدهای جهانی شدن، تضعیف گفتمان روشنفکرانه و عالمانه است که تلویزیون و سایر رسانه های ارتباط جمعی جهان، سعی در پر کردن این خلاء دارد. ( عاملی – 1379) از اهداف جهانی سازی، متوقف کردن فکر است به دو طریق( طباطبائی-1381) :

1- از طریق شلاق و زور، و جلوگیری از دسترسی به اطلاعات مفید (سانسور)

2- آغشته کردن مطالب مورد نظر با انبوهی از مطالبی که غیر واقعی و کاذب هستند.

فرد، در حالت اول، غصه می خورد، ولی چون در حالت دوم با عیش و طرب و گرایش های جنسی همراه است، نه تنها غصه نمی خورد، بلکه نگران هم نمی شود. امروزه، حالت دوم در دنیای اطراف ما حاکم است.

این روند به طور اجتناب ناپذیری، آدمی را با مجازی سازی virtualization))، روبرو ساخته است. از این رو تماس مستقیم با پدیده ها قطع می شود و تنها به واسطه تصویر، آنها را فهم و درک می کند.

دنیای مجازی یا دیجیتال، واقعیت را به چیزی عاری از جوهره تبدیل کرده است.(ارشاد -1382) از همین جاست که مفهوم انسان مجازی یا آینده ی پسا انسانی مورد نظر فوکویاما را درک می کنیم.

ادامه...

سرور حاجی سعید

بخش اجتماعی تبیان