چرا بعضى ها بیشتر سیگار مى كشند؟
پاسخ دادن به این پرسش كه چرا بعضی ها سیگار می کشند منطقاً ساده است. گیاه توتون حاوى ماده اى شیمیایى به نام نیكوتین است كه به گیرنده هاى مولكولى خاصى در غشاءهاى خارجى گروهى از سلول هاى عصبى جانورى اتصال مى یابد. نیكوتین پس از اتصال به این گیرنده ها، این سلول ها را به شكلى غیر از روال عادى شان تحریك مى كند. اگر جانورى كه نیكوتین وارد بدنش شده یك حشره باشد، نتیجه حاصل مرگبار است؛ كه البته از دیدگاه حفاظت گیاه توتون در مقابل حشرات مطلوب به حساب مى آید. اما اگر موجودى كه نیكوتین را مصرف مى كند انسانی با حجم بدنى بسیار بزرگتر باشد، مقدار اندك نیكوتین احساس خوشایندى در او به وجود مى آورد (هر چند حتى در مورد انسان نیز مقدار كافى از نیكوتین مى تواند كشنده باشد).
اما نیكوتین یك اثر ثانوى هم به وجود مى آورد؛ این ماده تغییراتى نیمه دائمى در نحوه ارتباط سلول هاى عصبى با یكدیگر ایجاد مى كند. نتیجه آن است كه این سلول هاى عصبى بدون وجود نیكوتین، كار خود را به درستى انجام نمى دهند و صاحبان این سلول هاى عصبى، یعنى کسانى كه سیگار مى كشند، به تدریج به نیكوتین وارد شده به بدنشان معتاد مى شوند. به نظر مى رسد این كه افراد پس از چه مدت یا چه مقدار سیگار كشیدن به آن معتاد می شوند، در اشخاص ِ متفاوت فرق مى كند و دلیل آن تا به حال كاملاً روشن نشده است. اما اخیراً هیدتوشى ناكامورا و همكارانش در «بیمارستان شركت برق توكیو» در ژاپن توانسته اند تا حدى این مسئله را توضیح دهند. آنها در مقاله اى كه در EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL به چاپ رسانده اند بیان کرده اند كه تعداد پاكت هاى سیگارى كه یك آدم سیگارى مى كشد، بستگى به این دارد كه چه گونه اى از یك آنزیم خاص را در بدنش داشته باشد- و به عبارت دیگر مسئله به ژن هاى او مربوط است. این آنزیم نام ساده اى دارد: CYP2A6 و جزء خانواده اى از آنزیم هاى سم زدایى كننده است كه با نام « سیتوكروم P450 » شناخته مى شوند و یكى از وظایفشان این است كه نیكوتین را به مواد شیمیایى كمتر آسیب رسانى به نام «كوتینین» تبدیل كنند كه بعداً مى توانند دفع شوند. اما ژنى كه آنزیم CYP2A6 را رمزبندى مى كند به سه شكل مختلف وجود دارد، كه هر یك از آنها شكل متفاوتى از آنزیم را ایجاد مى كنند و مهمتر این كه برخى افراد اصولاً فاقد این ژن هستند. دكتر ناكامورا و همكارانش 200 فرد سیگارى با مصرف مداوم سیگار را كه بالاى50سال داشتند مورد بررسى قرار دادند تا ببینند كه آیا گونه هاى مختلف CYP2A6 در این افراد با عادات سیگار كشیدنشان ارتباط دارد یا نه؛ چنین ارتباطى وجود داشت. آنهایى كه داراى دو نسخه از شایع ترین شكل این ژن بودند (هر نسخه از ژن از یكى از والدین به ارث مى رسد) بیش از همه سیگار مى كشیدند. کسانی كه نادرترین شكل هاى این ژن را داشتند کمتر سیگار مى كشیدند و آنهایى كه به كلى فاقد این آنزیم بودند كمتر از همه سیگار دود مى كردند. این وضعیت متناقض ناشى از آن است كه شایع ترین شكل این آنزیم، مؤثرترین آنها در سم زدایى از نیكوتین هم هست و در غیاب CYP2A6 نیكوتین باید از راه هاى آنزیمى داراى سرعت و كارایى كمتر سم زدایى شود. بنابراین در افراد داراى آنزیم هاى كارآمد، نیكوتین به سرعت تجزیه مى شود و در نتیجه آنها به زودى نیاز به كشیدن سیگار دیگرى را حس مى كنند. اما در صورتى كه شکل های کم اثرتر این آنزیم را داشته باشید، با مقدار كمترى سیگار مى توانید سطح نیكوتین را در بدنتان حفظ كنید. به این ترتیب آنچه را كه انتخاب طبیعى به عنوان صفتى مفیدتر تشخیص داده، ممكن است نهایتاً باعث مرگ سریع تر شما شود!
ECONOMIST, JAN 26TH, 2006
لینک ها
لذات ترک سیگار ( قسمت اول ) ، ( قسمت دوم )
کتاب های « دائرة المعارف » ، « متفرقه » در فروشگاه اینترنتی تبیان
