تاثیر خواب بر رشد سالم کودک (1)
نویسنده: سرور حاجی سعید
جنین در رحم مادر، شب و روز در خواب به سر می برد، زیرا کار و فعالیت ندارد و تمام نیروی او بایستی صرف سازندگی شود و از طرف دیگر سلول های جوان و ناکامل او قادر به ایجاد و نگه داری نیروی زیاد نیست . لذا 24 ساعت میخوابد و احتیاجات خود را از سرمی گیرد. اطفال نارس هم به همین علت بایستی زیاد بخوابند.
پس از تولد نیز نوزاد نیاز شدیدی به خواب و استراحت کامل دارد و در روزهای اول تولد باید معمولا 20 تا 24 ساعت در خواب باشد، یعنی در 24 ساعت شبانه روز فقط هنگام شیر خوردن بیدار شود و باقی ساعات در خواب باشد تا برای سازندگی نیرو ذخیره کند. این برنامه حداقل تا انتهای ماه اول تولد و یا روز چهلم ادامه خواهد داشت و اگر برنامهی نوزادی غیر از این باشد، ممکن است دچار مشکلی باشد.
به تدریج هر قدر طفل بزرگتر و سلولهایش ضخیمتر و پر نیرو میگردد، احتیاجش به خواب کمتر میشود، زیرا تا زمانی که طفل نیازمند رشد سریع است (چون تنها در ساعات خواب، سلول های فرسوده بدن وی ترمیم میشود)، خواب وی به حداکثر مقدار خود می رسد.
در 8 هفته اول، نباید نوزاد را از خواب بیدار کرد، زیرا خواب و بیداری نوزاد، بر اساس احساس سیری و گرسنگی اوست. معمولا 20 دقیقه شیر دادن، ضامن استراحت 200 دقیقه ای برای نوزاد است. البته اگر خواب طفل بیشتر از 5 ساعت شد، بهتر است به آرامی او را بیدار کرد و به او شیر داد.
کافی است فکر کنیم که چند شب بی خوابی یا نداشتن خواب کافی و مداوم به سلامتی یک انسان بالغ چه لطمهی بزرگی وارد می آورد. آن وقت متوجه خواهیم شد که ساعات کوتاه و نامتوالی خواب با مغز نورس طفل در حال رشد چه خواهد کرد و تا چه اندازه شیردادن کودک در شب از تامین صحت و تندرستی او دور است
در ماه سوم به تدریج کودک، عادت به بیداری روز و خواب شب پیدا میکند. باید توجه داشت که کودک در شب به 8 ساعت خواب متوالی از ساعت 10 شب تا 6 صبح احتیاج دارد.
اطفالی که لاغر و عصبانی هستند و روی هم رفته، ناراحت به نظر می رسند باید دانست که بیداری شب و نداشتن خواب کافی یکی از علل بزرگ این ناراحتی هاست.
عموم کودکان در 5 سالگی باید ساعت 6 بعدازظهر به تختخواب بروند. باید به کودک عادت داد که خواب را شبانه سازد. این کار سبب میشود احتیاج غذایی شبانهی او نیز به تدریج کاهش یابد. باید طفل را عادت داد بلافاصله بعد از صرف غذا به رختخواب برود و بخوابد به خصوص در بعدازظهر.
بعضی از مادران نیز به خیال این که اگر بچه روز نخوابد شب بهتر خواهد خوابید، مانع خواب روزانهی او میشوند. در صورتی که این طور نیست، یعنی خواب روز بچه به شرطی که طولانی نباشد، اثری در خواب شبانه ندارد.
بنابراین بهتر است در 6 سال اول، بچه را عادت داد که بعداز ظهر یکی دو ساعت در اتاقی که هوایش تمیز است بخوابد. حتی اگر بچه خوابش نبرد، بهتر است او را وادار کرد یکی دو ساعت در رختخواب استراحت کند و اگر در این مدت حتی یک چرت هم بزند باز هم بی اندازه احساس راحتی خواهد کرد؛ ولی نباید گذاشت این مدت بیش از 2 ساعت باشد، زیرا در این صورت مسلما در خواب و استراحت شبانه او اثر خواهد گذاشت و بچه مدتی از شب را بیدار خواهد ماند.
رضا و رغبت کودک به خواب
در بچههای بزرگتر باید به آنان اطمینان داد که در ساعت معینی آنها را بیدار خواهند کرد و در غیر این صورت، از ترس این که مبادا مدت درازی بخوابند و به بازی هایشان نرسند در رختخواب بیدار خواهند ماند. در مورد نوزادان اگر چنانچه بی جهت بیدار شوند و گریه کنند، احتمالا وضع غیرعادی مثل خیس بودن لباس و غیره وجود دارد. به محض برطرف کردن علت، دوباره خواهند خوابید. اما اگر علت معینی برای بیدار شدن بچه نباشد، کمی گریه و تلاش خواهد کرد و به علت خستگی دوباره خواهد خوابید.
نباید گذاشت اطفال بیش از حد خسته شوند. کودک باید احساس خستگی خوش آیندی کند نه خستگی توام با کوفتگی و درد.
با بزرگ شدن طفل، خواب عصر کودک کم میشود و به تدریج سایر اوقات روز نیز طفل بیشتر بیدار خواهد بود. اوقات بیداری هر طفلی متفاوت است و معمولا در همان ساعات بیدار خواهد ماند. در اواخر سال اول، فقط روزی دو بار میخوابد و بین 12 تا 18 ماهگی یکی از این دو را ترک میکند و فقط روزی یک بار می خوابد.
عدهی کمی از کودکان، بدون این که کسالتی داشته باشند، از همان ابتدا بسیار کم خوابند. اگر طفلی این گونه باشد، به هیچ وجه جای نگرانی نیست و نمیتوان او را وادار به خوابیدن نمود
فقط در دو سال اول طفولیت است که مقدار و مدت خواب باید مطلقا به عهدهی خود کودک گذاشته شود. اما بعد از دو سالگی طفل موجود درهم پیچیده تری میشود، زیرا هیجانات، نگرانی ها، ترس از تاریکی، رویا، خواب های وحشت انگیز، ترس از خیس کردن و هیجاناتی که ناشی از اعمال و تجربیات تحریک آمیز باشد، رقابت با فرزندان بزرگ تر و حسادت نسبت به کوچکترها و یا مبارزه و مجادله ای که بین او و مادرش هر شب بر سر تعیین موقع خواب در می گیرد، یا نگرانی طفل نسبت به انجام کارهای مدرسه اش و یا احساسات هیجان انگیزی که در نتیجهی تماشای تلویزیون در طفل به وجود میآید، تمام این ها ممکن است عواملی باشند که مانع خوابیدن طفل به قدر کفایت گردد.
بنابراین باید مادر در برنامهی خواب کودک دقیق باشد. هیجان های روحی باعث بی خوابی در کودک میشود، بچههایی که از نظر روحی تحریک شده یا به هیجان آمده باشند، بی خوابی خواهند کشید و اگر این هیجان ها ادامه داشته باشد، هرگز به خواب خوب عادت نخواهند کرد.
مطلب دیگری که رعایتش لازم است عدم حضور بچه در مباحثات و احیانا مشاجرات بزرگسالان است که تاثیر ناگواری در روحیهی کودک می گذارد.
ناخوشایندترین تنبیه
بعضی از مادران به عنوان تنبیه، بچه را وادار میکنند که به رختخواب برود و بخوابد؛ این از ناخوشایندترین تنبیههاست، زیرا در بعضی از کودکان روح عصیان ایجاد میکند و این کودکان، هرگز حاضر نیستند با میل خود به رختخواب بروند. بنابراین بهترین برنامه برای خواب کودک، عادت دادن وی به زود شام خوردن و زود خوابیدن است که باعث میشود پدر و مادر بر تمامی این مشکلات پیروز شوند.
نکتهی دیگری که در مورد خواب کودکان باید گفت این است که عدهی کمی از کودکان، بدون این که کسالتی داشته باشند، از همان ابتدا بسیار کم خوابند. اگر طفلی این گونه باشد، به هیچ وجه جای نگرانی نیست و نمیتوان او را وادار به خوابیدن نمود.
در مقالهی بعدی، مکان خواب و اتاق کودک، تکان دادن کودک و زمزمهی مادر برای او، اثر خواب مرتب و نامرتب و علل بی خوابی های کودکان را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ادامه دارد ...
مطالب مرتبط:
مطالبی کامل و متعدد درباره خواب