روش های بحث و گفتگو و حل مسئله

قسمت چهارم

2- روش دوم: روش های بحث و گفتگو و حل مسئله

روش بحث و گفت و گو و روش حل مسئله، دو روشی هستند که در پدیداری آموزش و پرورش خلاق نقش اساسی دارند.

این گونه روش ها از ابعاد و عناصری برخور دارند که با روش ذخیره سازی تعلیم و تربیت کاملاً متفاوت است. در نظام آموزش و پرورشی که بر اساس روش های بحث، گفت و گو و حل مسئله استوار است، معلم نه تنها در نقش انسانی دانا که تمامی اطلاعات و معلومات را در اختیار دارد، ظاهر نمی شود بلکه او نیز در روند گفت و شنودی که میان اعضای گروه جریان دارد شرکت می کند و از این راه به افزایش دانش و معلومات خود می پردازد.

به این وسیله آن ها درباره ی شرایط خود به تفکر می پردازند و دیگر منفعل محض و قربانی شرایط و موقعیت نخواهند بود. با شناختن مسئله، یعنی موضوعی که باید حل شود، آن ها از ارزش اساسی انسان که فاعل بودن است و نه منفعل بودن، آگاه می شوند، و این مبتنی بر اندیشه ی فریره است که تغییر دادن و دگرگون کردن انسان فعل پذیر را کلید اساسی هرنوع یاد گیری می داند.

فریره نسبت به جو کلاس نیز بسیار دقیق است. بحث و گفت و گوی دو طرفه را توصیه می کند و می گوید این گفت و گو باید به منظور اکتشاف باشد نه به منظور حفظ کردن و به خاطر سپردن مطالب. هر یک از اعضای گروه باید هم معلم باشد هم فراگیر، هماهنگ کننده ی گروه نیز باید به نحوی فراگیرنده باشد و از بحث و گفت و گو، مطالب تازه ای بیاموزد و هم معلم از طریق گفت و گو و راهنمایی در آموزش شرکت می نماید.

به این ترتیب جلسات آموزش به طور کامل از طریق گفت و گوی چند جانبه ی اعضای گروه اداره می شود که هدف نهایی آن تسلط افراد بر زندگی خویش، کسب آگاهی انتقادی، تکیه بر عمل و به دست آوردن آزادی است. این کار برای کسانی که تا کنون تصور می کردند برای رفع مشکلاتشان هیچ گونه عکس العمل مثبتی نمی توانند از خودشان دهند بسیارمهم است. هنگامی که فراگیران متوجه این حقیقت شوند که خودشان می توانند برای مسائل و مشکلات شان به چاره جویی بپردازند و به این ترتیب بر سرنوشت خویش تأثیر بگذارند، تسلط نیروهای خارجی بر آنان غیر ممکن خواهد شد.

البته مردم را با بحث و گفت و گو نمی توان تحت سلطه در آورد؛ زیرا با بحث نمی توانیم افکار و عقاید خود رابه دیگران تحمیل کنیم و شنونده را به طور کامل و دائم تحت نفوذ در آوریم و او را کنترل کنیم. از این رو برای تدریس به شاگردان و بحث و گفت و گو با آنان باید مباحثی انتخاب شود که هم بار علمی داشته باشد و هم آنان را به تفکر وا دارد. بنابراین برای هر بحث دو بعد باید قائل شد:

تفکر و عمل:

اگر بحثی بار عملی خود را از دست بدهد بعد فکری آن نیز زیان می بیند.

در نهایت، آن نکات مهم و اساسی را که می توان در دیدگاه فریره یافت از جمله عبارت است از : افزایش سطح بینش، امکان کسب آگاهی انتقادی نسبت به محتوا و مواد آموزشی، باتوجه به ویژگی های فردی، اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و اقلیمی مناطق مختلف و احتیاجات آن ها. این نحوه ی آموزش، مبتنی بر فلسفه ای است که انسان را خالق تاریخ و فرهنگ و سرنوشت خویش قلمداد می کند.

این شیوه بیشتر در جوامعی که تازه خود را از قید نیروهای مستبد خارجی و داخلی رها کرده و یا خواهند کرد بسیار مناسب است. امیدوارم با درک عمیق و تعمیم آگاهانه و علمی بتوان از نکات این دیدگاه برای پیشبرد اهداف و تعمیق آگاهی عمومی جامعه، استفاده کرد و زیر ساخت ها و روش های مناسب تدریس را شناخت و بتوان با اجرای آن گامی در جهت آزادی و آزاد اندیشیدن برداشت.

رشد معلم

مرکز یادگیری سایت تبیان - گرد آوری: شکوفه باصری

تنظیم: مریم فروزان کیا