استرس خوب، بد، زشت

کلمه استرس ( stress ) از ریشه لاتین stringi به معنی محکم فشردن مشتق شده است، با آنکه تعریف استرس مشکل است همگی ما استرس را در زندگی خود تجربه کرده ایم. در خانه، مدرسه، محل کار و حتی در ورزش ما به استرس نیازمندیم. بدون استرس زندگی بدون چالش طلبی و هیجان خواهد بود. از یک دیدگاه مثبت، استرس یک منبع انگیزه و یک جز لازم برای بقا زندگی است؛ اما مسلما به صورت طولانی مدت و بیش از اندازه، زیان آور خواهد بود و اگر به وسیله دوره های تمدد اعصاب و استراحت تخفیف نیابد تهدید کننده سلامتی خواهد بود.

استرس دارای علایم مختلف فیزیکی و روان شناختی و هیجانی و رفتاری است.

علایم فیزیکی استرس

تپش قلب، نفس نفس زدن، انقباض و سفتی قفسه سینه، سردرد، عرق سرد مفرط، بی حسی و کرختی دستها و پاها، خشکی دهان و .. از علایم فیزیکی استرس هستند.

علایم روان شناختی

ناتوانی در تصمیم گیری، ضعف تمرکز حواس، ضعف حافظه که نتیجه کم توجهی و پریشانی حواس است، دیدن خواب بد و کابوس و افکار منفی از علایم روان شناختی استرس است.

علایم رفتاری

کاهش اشتها که باعث کاهش وزن می شود، کاهش مراقبت از بدن، کاهش فعالیتهای اجتماعی، رانندگی بدون توجه و افزایش تصادفات، استفاده افراطی از موادی مانند سیگار و .. از علایم رفتاری استرس است.

مطالعات نشان داده که خوردن شیر گرم و شیرین، شبانگاهان باعث خواب آرام می گردد.

استرس خوب و استرس بد

شاید با مطالعه مطالب فوق و یا حتی با تجارب شخصی که در مورد استرس در زندگی تان داشته اید، به این نتیجه برسید که استرس همیشه بد و منفی است در حالیکه میان فشار روانی خوب(یوسترسeustress) و فشار روانی بد(دیسترسdistress) تفاوت وجود دارد. استرس زمانی خوب است که با استفاده از برانگیختگی، پاسخهایی را برای کنار آمدن با محرکهای تنش زا بوجود آورد مثل زمانی که توانایی ما کاملا برای حذف یا فرار از محرک تنش زا بکار می رود. اما زمانیکه محرک تنش زا بر توانایی ما برای کنار آمدن غلبه کند یا آنکه از برانگیختگی ایجاد شده به گونه ای سازنده استفاده نشود، استرس بد رخ می دهد. استرس چه خوب و چه بد و یا اینکه چه مشکلاتی می تواند برای ما به همراه آورد، تنها هدف سخن ما نیست بلکه قصد داریم در این مقاله به روشهای پیشگیری و درمان این مساله اشاره داشته باشیم.

رانندگی بدون توجه و افزایش تصادفات، استفاده افراطی از موادی مانند سیگار و .. از علایم رفتاری استرس است.

مسلما مغز و بدن انسان برای اینکه از لحاظ روانی و جسمی کارکرد طبیعی داشته باشد نیازمند انرژی کافی است. این انرژی باید از طریق همه گروههای غذایی تامین گردد.

گروه اول غذاها نشاسته ها هستند که به اندازه کافی و متناسب با سن، جنسیت و وزن افراد باید از این مواد بهره ببرند.

و اما گروه دوم مواد معدنی و ویتامینها مانند سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و ... هستند که بدن ما به اندازه کافی باید از این مواد استفاده کند. برای مثال یکی از منابع مهم کلسیم شیر و فرآورده های لبنی است. مطالعات نشان داده که خوردن شیر گرم و شیرین، شبانگاهان باعث خواب آرام می گردد و همچنین مصرف ماست ترش نیز موجب جذب بالای کلسیم در بدن می گردد.

از طرف دیگر سرتونین یکی از مهمترین انتقال دهنده های عصبی مغز است که ترشح به جا و به اندازه آن در بهبود عملکرد روانی افراد نقش بسزایی دارد. ترشحات به اندازه این ماده نیازمند مصرف پروتئین است لذا مصرف مواد پروتئین دار به خصوص گوشت و حبوبات در ترشح طبیعی این ماده ضروری به نظر می رسد.

گروه سوم مواد غذایی که می تواند در بهبود کنش روانی افراد موثر باشد، سبزیجات، اسید فولیک، ویتامین سی و منیزیم و .. است که اگر همه این مواد به اندازه مورد استفاده قرار گیرند احتمال بیماری های عصبی و روانی و استرسهای بد و منفی به طور چشم گیری کاهش می یابد.

مصرف مواد پروتئین دار به خصوص گوشت و حبوبات در ترشح طبیعی سرتونین ضروری به نظر می رسد

یک مکان آرام که تنش در آن وجود ندارد، انتخاب کنید

قبل از شروع چند تمرین کششی ملایم انجام دهید تا تنش عضلانی تان کاهش یابد. بهتر است این تمرینات به حالت خوابیده یانشسته انجام گردد. آرام و عمیق نفس بکشید. هر بخش از بدن تان را منقبض و سپس به آرامی منبسط کنید. این تمرینات را از قسمت پایین بدن(پاها) شروع کرده و به قسمتهای بالای بدن( صورت و سر) پیش بروید.

همانطور که این تمرینات را انجام می دهید سعی کنید به گرمی، سنگینی و آرامشی که در بدن تان ایجاد می گردد فکر کنید. هر گونه افکار گیج کننده و ناراحت کننده ای را که در ذهن تان دارید به عقب برانید و در تصویر و افکار مثبت غرق شوید. سعی نکنید به زور و اجبار خودتان را در آرامش قرار دهید بلکه به طور آرام و پیش رونده سعی در ایجاد انقباض و انبساط در اندامهایتان داشته باشید.

این تمرینات را به مدت بیست دقیقه تکرار کرده و سپس نفس عمیق بکشید و چشمهایتان را باز کنید.

آرامش ورزی یکی از روشهای موثر خودیاری در کنترل تنش ها و استرس هاست.

البته این تمرینات به دو بخش تقسیم می شود: تمرینات جسمانی و تمرینات روانی و ذهنی. تا این بخش در مورد تمرینات جسمانی و همچنین ملاحظات غذایی توجه شد.

اما منظور از تمرینات روانی و ذهنی برقراری ارتباط معنوی بیشتر با خداوند، دعا و نیایش و راز و نیاز با خالق هستی است. مسلما هر فردی برای برقراری ارتباط بیشتر و بهتر با خداوند راه و روشهای مختص و مورد علاقه خود را دارد ولی به طور کلی دعا و نیایش و برقراری رابطه معنوی با خداوند در ایجاد و حفظ آرامش روانی و ذهنی افراد، موثرترین روش خواهد بود.

مریم عطاریان

بخش خانواده ایرانی تبیان