تبیان، دستیار زندگی
مسجد اعظم قم مسجدی است در جوار آرامگاه فاطمه معصومه که در سال ۱۳۳۷ ه.خ. به سعی و اهتمام آیت‌الله بروجردی ساخته شد....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مسجد اعظم قم


«لمسجد اسس على التقوى من اول یوم احق ان قوم فیه».

یكى از آثار دینى با عظمتى كه به همت والاى مرجع تقلید عالم تشیع، حضرت آیت الله العظمى بروجردى تاسیس گردید، مسجد اعظم قم بوده كه در كنار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها جهت رفاه حال زائران ساخته شد. البته این بناى رفیع تنها مسجدى است كه با شرائط خاص آن در مجاورت آستان رفیع فاطمى بنا گردیده است.


انگیزه تاسیس مسجد

اساسى‌ترین انگیزه آن فقیه فرزانه براى بناى چنین مسجد عظیمى، این بود كه آن بزرگوار بارگاه كریمه اهل بیت علیهم‌السلام را فاقد مسجد مناسبى مى‌دید كه زائران بتوانند در آنجا از فضاى روحانى بیشترى بهره ببرند، لذا مشاهده این خلأ مهم بود كه ایشان را بر چنین تصمیم والایى واداشت. چنانچه خود ایشان (بنابر نقل حضرت آیت الله فاضل لنكرانى دام ظله در این رابطه مى‌فرمود: بنا دارم در جوار حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها مسجدى چون مسجد گوهرشاد بنا نمایم).

از سوى دیگر پیش‌بینى آن بزرگوار این بود كه حوزه مقدسه قم در درازمدت به فضایى وسیع و مناسب جهت برگزارى دروس حوزویان در سطوح مختلف به ویژه دروس خارج مراجع عظام نیاز دارد و چه بهتر كه این مركز در جوار حرم مطهر و با نام مسجد باشد. چنانچه قرار گرفتن مدفن آن عبدصالح خدا در كنار درب ورودى این مسجد، گواهى صادق بر اخلاص و پاكى نیت اوست. و به حق مى‌توان آن را یكى از مصادیق روشن (لمسجد اسس على التقوى من اول یوم) به شمار آورد.

تاریخ تأسیس

كلنگ بناى این مسجد در روز یازدهم ذی القعده 1373 هـ.ق، سالروز ولادت با سعادت حضرت على بن موسى الرضا علیه السلام برابر با بیست و یك تیرماه 1333 هـ.ش طى تشریفات خاصى به زمین زده شد.

مشكلات

مسجد اعظم قم

یكى از مشكلات مهم احداث مسجد در این نقطه، محدودیت مكانى زمین و ناموزون بودن آن بود. چون به طورى كه مشاهده مى‌شود، مسجد از یك طرف به آستانه مقدسه و از طرف دیگر به ساحل رودخانه محدود است كه ضلع غربى آن حدود 120 متر و قاعده آن حدود 15 متر مى‌باشد. مشكل دیگر وجود خانه‌هایى بود كه در محدوده زمین مسجد قرار داشت كه خرید آن‌ها هزینه زیادى را مى‌طلبید. اما به دستور آن بزرگوار با مشكلات زیادى همه آن خانه‌ها خریدارى و رضایت صاحبان آن‌ها جلب شد. همچنین بیش از 3000 متر از كنار مسجد بالاسر از بیوتات و متعلقات آستانه مقدسه بود كه با درایت خاص ایشان در حریم مسجد قرار گرفت.

سرانجام با عنایات الهى و رفع مشكلات یاد شده، نقشه ساختمانى مسجد زیر نظر مهندسان و معماران كارآزموده‌اى چون مرحوم ((لرزاده)) به

طور دقیق و جامع طراحى شد و بر اساس آن، ساخت مسجد آغاز گردید و پس از شش سال كار متمادى عمده كارهاى ساختمانى آن به پایان رسید و در نیمه اول سال 1339 هـ.ش با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آیت الله العظمى بروجردى افتتاح و مورد بهره‌بردارى قرار گرفت.

مشخصات ساختمانى مسجد

مجموع مساحت مسجد تقریباً 12000 مترمربع است و كلیه ساختمان آن با بتون مسلح بنا گردیده ولذا این مسجد از نظر استحكام از بناهاى كم‌نظیر اسلامى است. مسجد داراى چهار شبستان مى‌باشد كه مساحت شبستان زیرگنبد 400 مترمربع و شبستان‌هاى جانبى آن هر كدام 900 مترمربع مى‌باشد و در طرف شمال مسجد نیز شبستان زیر ساعت با مساحتى حدود 300 مترمربع قرار دارد. ارتفاع سقف هر یك از شبستان‌ها با سطح آن حدوداً 10 مترمربع است. در ضلع غربى مسجد سرویس بهداشتى و وضوخانه مسجد و یك سالن آسایشگاه براى خادمین احداث شده است. همچنین كتابخانه‌اى با دو سالن مطالعه و یك سالن مخزن در ضلع غربى صحن مسجد بنا گردیده است كه درب ورودى آن در طرف راهرو ورودى مسجد اعظم قرار دارد.

مسجد به سبك معمارى اسلامى بنا شده است كه داراى گنبد بسیار بزرگى به قطر 30 مترمربع و به ارتفاع 15 مترمربع از سطح پشت بام و به ارتفاع 35 مترمربع از كف شبستان مى‌باشد و داراى گلدسته‌هایى بلند به ارتفاع 25 مترمربع از سطح زمین است و داراى دو مأذنه به ارتفاع 5 مترمربع مى‌باشد و همچنین یك برج با ساعت زنگى بزرگ و زیبا در شمال مسجد قرار دارد كه از چهار جهت دیده مى‌شود.

این مسجد از نظر تزئینات و كاشی‌كارى و جلوه‌هاى هنر اسلامى از نمونه‌هاى بدیع كاشی‌كارى در قرن اخیر به شمار مى‌رود. فرش‌هاى داخل شبستان‌ها از نوع قالى كرمان است كه مخصوص مسجد بافته شده است. مخارج مسجد را عمدتاً مردم متدین و تجار خیراندیش جامعه اسلامى به عهده داشتند كه مخارج ساختمانى آن را تا روز افتتاح كه بالغ بر مبلغ 6/000/000 تومان مى‌شد، تأمین نمودند.

حضرت آیت الله العظمى بروجردى همواره با اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء و همچنین نماز ظهر و عصر در ماه رمضان و برگزارى مراسم مذهبى در شهادت و ولادت ائمه معصومین علیهم‌السلام موجبات رونق هر چه بیشتر مسجد را فراهم نمود. ولى متأسفانه دیرى نپایید كه عمر پربركت آن قائد عظیم‌الشأن شیعه به سر آمد و سرانجام در سیزدهم شوال المكرم سال 1341 هـ.ش امت اسلامى و شیعیان جهان بالاخص حوزه علمیه قم در فقدان آن فقید فرزانه به سوگ نشستند و جامعه اسلامى در عزا و ماتم فرو رفت.


منبع: شهر دانایی

بخش حریم رضوی