معضلی به نام آلودگی نوری

به تجربه ثابت شده است هرچیزی که به دست انسان به طور مصنوعی شبیه سای می شود علاوه بر نقش های مفیدی که در زندگی ماشینی امروزی بازی می کند توازن طبیعت را در جایی بر هم خواهد زد و مشکلات عدیده ای را به وجود می آورد.

آلودگی نوری یکی از انواع آلودگی هاییست که در اثر رشد و توسعه شهرنشینی با آن مواجه گشته ایم. رعایت نکردن شیوه های بهینه استفاده از نور و نحوه غیر استاندارد نورپردازی در شهرها باعث شده است تا علاوه بر مواجه با مشکلاتی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد سرمایه ملی و هزینه بیت المال نیز به هدر برود.

در سال های اخیر شهرداری های شهرهای مختلف کشور اقدام به نورپردازی گسترده خیابان ها،، معابر، پل ها، پارک ها و ... نموده اند. در نگاه اول شاید این فعالیت، یک اقدام مثبت در جهت زیباسازی شهرها باشد اما اگر کمی بیشتر به این قضیه دقت شود معضلات و مشکلات نورپردازی های رایج شده در سطح شهرها، خودشان را به راحتی نشان می دهند.

بعضی از کشورهای موفق در امر نورپردازی شهرها معتقدند :"نور همیشه زیباست ، اما روشنایی در عین زیبایی می تواند زشت هم باشد." برای مثال در اکثر مواقع، نورپردازی های رایج برای بناهای تاریخی ، نه تنها باعث زیبایی بیشتر آنها نمی شود ، بلکه سبب لکه دار شدن محدوده و حیطه هنر معماری نیز می شود.

هاینررش کرامر یکی از طراحان معروف نور ، اهل کلن ، نیز به شدت به این موضوع اعتراض دارد. وی عقیده دارد: « نباید بناهای تاریخی را با نورپردازی مزین کرد ؛ چرا که به هنر معماری خدشه وارد می شود. در واقع باید همواره این موضوع را مد نظر قرار داد که چینش شهری ، با نور و روشنایی شهری تفاوت عمده و فاحشی دارد».

علاوه بر بحث زیبایی که در نورپردازی اهمیت فراوانی دارد پرداختن به مهم ترین معضل آلودگی نوری، یعنی روشن شدن غیر متعارف آسمان نیز بسیار مهم است.

هنگامی که در کویر یا منطقه ای هستید که از دسترس بشر به دور مانده است، در شب، آسمان پرستاره ای را نظاره می کنید که تا به حال آن را در شهرتان مشاهده نکرده اید. این موضوع همان آلودگی نوری در شهرها را نشان می دهد که مانع از درخشش ستارگان در آسمان می شود.

ما به نور لامپ‌ها تنها به حدی نیاز داریم که با زاویه تابش مناسب محیط اطرافمان را روشن کند نه آسمان بالای سرمان را! چرا که در چنین شرایطی فضای تاریک و ظلمانی آسمان با نوری غیر طبیعی و مزاحم آلوده می‌شود. در شهر های بزرگ ذرات معلق آلودگی هوا، مانند آینه ای این نورهای مزاحم را به سوی زمین باز می تاباند و موجب تشدید آلودگی نوری می شود. این امر باعث می شود تا سطح آسمان از حالت طبیعی روشن تر به نظر برسد و ستارگانی که درخشندگی کمتری دارند در این پهنه نورانی رویت نشوند. این بدترین اثری است که آلودگی نوری می تواند داشته باشد چراکه باعث می شود ساکنین شهرها لذت تماشای ستارگان در شب را از دست بدهند و برای فعالیت های رصدی به مناطق کویری بروند.

به غیر از دو موردی که در بالا به آنها اشاره شد به طور کلی نورهای مزاحم و غیر استاندارد خطرات جسمی فراوانی را برای انسان ها به ارمغان آورده است. قرار گرفتن طولانی مدت انسان در زیر نور مصنوعی به علت وجـود اشـعه مادون قـرمز و فـرابنفـش باعـث آسیب های چشـمی می گردد. نورهای مزاحمی مانند نورهایی که از پنجره در هنگام خواب وارد اتاق می شود باعث بروز استرس و کاهش تمرکز فکر در انسان می شود و در دراز مدت باعث تضعیف دستگاه ایمنی بدن و افـزایش احتمـال ابتلا به انـواع سرطـان از جمله سرطان های پوستی، جوش زدگی، رنگ پریدگی و سرطان سینه در زنان می گردد.

خیرگی نیز یکی دیگر از مواردی است که در اثر نورهای شدید و مزاحم برای چشم به وجود می آید و در بعضی مواقع ممکن است حتی تا مرز کوری پیش برود.

برهم خوردن توازن زندگی گیاهان، اختلال در ساعت بیولوژیک حیوانات، عدم زیبایی ساختمان های شهری، مشکلات رصدی و ... همه بخشی از معایب آلودگی نوری است اما اگر تمام موارد فوق را در نظر نگیریم و به آن ها اهمیت ندهیم باز هم هدر رفتن برق و هزینه ای که برای تولید و توزیع آن در نظر گرفته می شود موضوعی نیست که به راحتی بتوان از آن گذر کرد. با توجه به این که امسال در سال جهاد اقتصادی نیز قرار داریم بررسی چینش و نحوه نورپردازی در شهرها و چگونگی استفاده از آن ها در زندگی امروزی شاید یکی از موارد بسیار مهمی باشد که نیاز به بازنگری دارد.

با استفاده بهینه از نور در سطح شهرها علاوه بر رفع مشکلاتی که در بالا به آن ها اشاره شد از صرف هزینه های بیهوده بسیاری جلوگیری به عمل خواهد آمد که یکی از مصادیق بارز جهاد اقتصادی است.

م.ح.اربابی فر

بخش دانش و زندگی تبیان

منبع :

lightpollution.ir