ستون‌ لرزان مستند ظهور

در سلسله‌نوشتارهای گذشته به تبیین پاره‌ای از نقطه‌ضعف‌های اساسی و ریشه‌ای مستند «ظهور بسیار نزدیک است» اشاره شد که عبارت بودند از: 1- نداشتن تخصص لازم در موضوع بحث. 2- اظهار نظرهای غیر کارشناسانه. 3- افتادن در دام «استعجال» یا «شتاب‌زدگی در تاریخ ظهور». 4- انحراف از مسیر اصلی انتظار. 5- دور شدن از هدف اهل بیت (علیهم‌السلام) علیهم السلام از بیان نشانه‌های ظهور  

مستند ظهور در ترازوی نقد(1)

نقاط ضعف مستند ظهور بسیار نزدیک است(2)

شتابزدگی در تاریخ ظهور(3)

هدف از بیان نشانه های ظهور(4)

در نوشتار حاضر، ادامه‌ی این نقطه‌ضعف‌ها را پی خواهیم گرفت:

6. توجه نداشتن به میزان اعتبار روایات به کارگیری شده و منابع آن‌ها.

برای به دست آوردن دیدگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) در هر موضوعی باید مسیری حساب شده را پیمود و مراحل گوناگونی را طی کرد. نخستین گامی که باید در طول این مسیر برداشته شود، «گام اعتبار سنجی روایات» آن باب است.

روشن است که همه گزاره‌هایی که امروز به دست ما رسیده، سخن و دیدگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) نیست. بلکه ممکن است گزاره‌هایی مغرضانه یا بدون غرض در زلال سخنان آن‌ها ورود کرده باشد و سبب گمراهی شنونده گردد. بنابراین برای رسیدن به این دیدگاه ناب، باید پیش از هر چیز به فکر بررسی اعتبار روایات بود و روایات سره از ناسره را غربال کرد.

اما اگر چنین غربالی صورت نگیرد و از تمامی روایات موجود در هر زمینه‌ای به صورت یک کاسه استفاده گردد، نتیجه به دست آمده تفاوت بسیاری با واقعیت خواهد داشت و مسلماً چیزی جز دیدگاه معصومان را ترسیم خواهد کرد. مخصوصاً اگر انگیزه‌های تحریف در آن زمینه فراوان باشد و روایات ناسره در آن موضوع بیش از موضوعات دیگر یافت شود، ممکن است که نتیجه به دست آمده زاویه زیادی با دیدگاه معصومان داشته باشد و انحرافی بس بزرگ به حساب آید.

اگر دیدگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) را در هر موضوعی به ساختمانی خوش‌منظر مثال بزنیم، روایات موجود در آن باب نیز به منزله مواد و ملات اولیه‌اند. حدیث‌شناس ماهر نیز به منزله مهندس خبره ایست که پس از تهیه مصالح مرغوب، به ساخت سازه‌ای خوش منظر می‌پردازد و دیدگاه معصومان را در قالبی صحیح ارائه می‌دهد.

بنابراین اولین وظیفه دانشمندی که آگاه به حدیث است و می‌خواهد در یکی از موضوعات مطرح شده، نمایی کلی از دیدگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) را ارائه دهد، «بررسی میزان شایستگی مواد اولیه» این سازه است. او باید با استفاده از ابزاری که در دست دارد، از میان انبوه مصالح موجود، مصالح مرغوب را تهیه کند و در نهایت هر یک از آن‌ها را در جای شایسته خود به کار گیرد.

این مطلب پراهمیت یکی از نکات کلیدی و حساس است که متأسفانه سازندگان این مستند از آن غافل مانده‌اند و بدون در نظر داشتن آن به نتیجه‌گیری از انبوه روایات این باب پرداخته‌اند. البته باید توجه داشت که آن‌ها در بیانیه خود به این مطلب اعتراف کرده‌اند و مواد استفاده شده در این مستند را مخلوطی از روایات سره و ناسره دانسته‌اند. اما با این حال باز هم دچار خطایی بزرگ شده‌اند و بدون آگاهی به مباحث حدیثی اظهار نظر دیگری ارائه داده‌اند. در بند 4 بیانیه گروه سازنده (164357)، چنین آمده است:

« ... ذکر برخی از روایات ضعیف‌السند (هر چند بخش قابل توجهی از روایات فیلم قوی السند می‌باشد) ... از اموری هستند که از جانب منتقدان دلسوز مطرح شده و درست به نظر می‌رسد.»

اگرچه آن‌ها در این جمله به خطای خود در استفاده از روایات ضعیف، اعتراف کرده‌اند اما در دام ادعایی دیگر افتاده‌اند و بدون بررسی کارشناسانه بر سند قسمت قابل توجهی از روایات فیلم، مُهر تایید زده‌اند. در این باره چنین می‌توان نتیجه گرفت که:

اولاً: اثبات چنین ادعایی خود جای بسی تأمل دارد و آنچنان که خواهیم گفت ضعف سندی این دسته از روایات بیش از آن است که به آن اعتراف شده است.

ثانیاً: سخن این است که چنین ادعایی باید توسط متخصص این فن صورت پذیرد و پس از کاری کارشناسانه و دقیق ارائه گردد. چگونه می‌توان ادعای کسی را که هم به اصطلاحات حدیثی آگاه نیست و هم نسبت به راویان حدیث شناختی ندارد، قابل قبول دانست؟ آیا می‌توان بدون آگاهی نسبت به دانش رجال و درایه قسمتی از روایات را ضعیف و قسمت دیگر آن‌ها را معتبر دانست؟

ثالثاً: برای نادرست بودن نتیجه برگرفته از روایات یک باب، لازم نیست که همه مصالح به کارگیری شده، ضعیف و نامرغوب باشد بلکه همین اندازه که ثابت شود مقدار قابل ملاحظه‌ای از این روایات، دچار نقصی جدی است، نتیجه حاصله را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. آیا شما جرات می‌کنید در ساختمانی که می‌دانید نیمی از مصالح آن فاسد و یا نامرغوب است زندگی کنید؟ آیا می‌توان به ویرانه‌ای که نیمی از آن تخریب شده است و نیم دیگری از آن باقی مانده، «خانه» گفت؟

کارگردان این فیلم در مصاحبه خود با خبرگزاری ایرنا که در تاریخ 24/1/90

صورت پذیرفته (کد خبر: 30336515) چنین می‌گوید:

«برخی گفته‌اند روایات این سی دی ضعیف السند است در حالی که 50 الی 60 درصد روایات این سی دی قوی السند می‌باشد.»

بنابراین به اعتراف خود آن‌ها اقلاً 40 در صد مواد اولیه این فیلم دچار مشکل است که این برای زیر سوال بردن کل محتوای ارائه شده و همچنین نتیجه به دست آمده کافی است.

به گمان سازندگان این فیلم اگر نیمی از روایات استفاده شده در فیلم، صحیح باشد، باز می‌توان به نتیجه نهایی پایبند بود. در حالی که با چنین وضعیتی کل نتیجه به دست آمده منتفی خواهد شد و حتی نمی‌توان با احتمال 50 درصد هم به چنین نتیجه‌ای پایبند بود. چرا که تمامی روایات به کار رفته در این مستند، همانند تار و پود یک تابلو فرش، در هم تنیده‌اند و مسلماً از بین رفتن نیمی از آن‌ها به متلاشی شدن کل تابلو منتهی خواهد شد و در چنین حالتی، تابلو شکل و قیافه خود را از دست خواهد داد.

اما به گمان سازندگان این مستند، تابلو فرشی که با مخلوطی از روایات صحیح و سقیم بافته شده، تنها کمی کم‌رنگ تر از واقعیت خواهد بود و در نتیجه نهایی تأثیری نخواهد گذاشت. گویا که فکر نکرده‌اند، بخیه هایی که از روایات صحیح گرفته‌اند بر آب دوغ روایاتی این چنین ضعیف، نمی‌نشیند و هیچ ثمری نمی‌دهد.

با این حال اگر بتوانیم نگاهی کلی به اعتبار روایات نشانه‌های ظهور و منابع آن‌ها بیاندازیم، بسیاری از نکات مبهم روشن خواهد شد.

ادامه دارد . . .