گفتگو با سعید صادقی درباره عكاسی پس از انقلاب اسلامی
با سعید صاقی از عكاسان دوران انقلاب و جنگ در باره عكاسی پس از انقلاب اسلامی به گفتگو نشستیم.او معتقد است ابعاد انقلاب آنقدر عظیم بود كه همه دوربینهای عكاسی را در درون خود حل كرد.
وضعیت عكاسی در زمان انقلاب چگونه بود؟
ابعاد انقلاب آنقدر عظیم بود كه همه دوربینهای عكاسی را مجبور به حل شدن در درون بعدهای خودش كرد. آنقدر گستردگی انقلاب زیاد بود ،از نظر انسانها، ایدئولوژی و ... كه دوربینها اجبارا در دل انقلاب حل شدند.
البته در ابعاد مختلف انقلاب هم دوربینها متفاوت بود ، دوربینهایی بودند كه برای از بین بردن انقلاب شاترشان زده میشد و دوربینهایی بودند كه عاشق و تنشه انقلاب بودند یعنی شگفتی عكسهای انقلاب در خود فضا و ابعاد انقلاب بود. دو نگاه در دوربینهای انقلاب وجود داشت یكی در مقابل انقلاب بود و دنبال زشتیها میگشت كه زشتیای وجود نداشت ولی نگاه دوم، نگاه عاشق بود و دنبال زیباییها میگشت و عكاس با دلش و قلبش لحظه شادیها را ثبت میكرد. انقلاب نگاه اشرافیگری عكاسی را محو كرد كه در مقطع انقلاب و دفاع مقدس وجود داشت.
وضعیت عكاسی امروز چطور شده است؟
امروز وقتی به مطبوعات و رسانهها نگاه میكنیم ظهور دوباره اشرافی گری را میبینیم و لمس میكنیم
چه چیزی باعث بوجود آوردن عكسهای شگفانگیز در دوران انقلاب شد؟
دوربین یك وسیله است و كسی كه شاتر را فشار میدهد یك انسان است. درون عكاسی و حسی كه داشت خیلی مهم بود. شگفتی و تاثیرگذاری عكسها از واژهها خیلی بیشتر بود، چون اتفاقات برای همه مردم در همه نقاط مهم بود
انقلاب چه تحولی در عرصه عكاسی بوجود آورد؟
عكاسی قبل از انقلاب همراه فرمگرایی بود . فرمگرایی كه اشرافیگری بر آن غالب بود. و محتوا نقشی نداشت. اما در انقلاب اسلامی ابعاد انسانی گستردهتر بود و محتوا ایجاد كرد. شاید شما درك نكنید اما ابعاد انسانی در زمان طاغوت بسیار ضعیف بود . مردم در سختی زندگی میكردند و به همه این دلایل مردم تشنه ارتباط انسانی و دینی بودند. چون دین در ذات همه مردم بود. شاخه بزرگی از انقلاب اسلامی عكاسی بود كه وقتی عكسی گرفته میشد در سطح ایران پخش میشد مردم از جنایات طاغوت و حركتهای مردمی در شهرهای مختلف آگاه میشدند. ارتباطات تصویری سریعترین رسانه بود .چون تلویزیون و مطبوعات محدودیت داشتند و تحت كنترل بودند.
آیا در زمان انقلاب عكاسهای حرفهای هم تصویری میساختند؟
شاید ما عكاسهای حرفهای نبودیم ولی هیچ وقت عكاسی برای عكاسی نمیكردیم .ما با دل و قلبمون شاتر را فشار میدادیمنه با انگشتانمان .
چه عكسهایی ماندگارند؟
عكسهایی كه با قلب و دل عكس گرفته میشدند عكسهای ماندگاری شدند .اما بعد از انقلاب به دلیل تحولات سریع اجتماعی و بازگشت به وحله اشرافی گری و قطع شدن ارتباطات صمیمی كه در دوران انقلاب بین مردم وجود داشت عكسهای ماندگار پنهان میشود یا دفن میشود یعنی فضا فضای مناسبی نیست كه كارها دیده شوند. ما هنوز ابعاد مختلف انقلاب را درك نكردیم و هنوز به معرفت انقلاب نرسیدهایم. امروز پیوند ملی و دینی و آرمان گرایی جمعی قطع شده و ماندگاریها كمتر شده حتی واژهها بیمعماو مشمئز كننده شده است.
چطور زمینههایی را كه انقلاب در عرصه عكاسی بوجود آورده حفظ كنیم؟
وقتی فشارهای اقتصادی و اجتماعی روی مردم زیاد میشود مردم از خود گذشتگی و فداكاری را كه در روزهای انقلاب وجود داشت ازیاد میبرند. از خود گذشتگی و فداكاری نقش برجستهای روی عكاس دارد و ما میتوانیم با صداقت تركیب قابهای عكاسی خودمان را ببندیم و ارتباط مردمی را در جامعه رشد دهیم و حاكمیت هم نقش داشته باشد و قدر افرادی را كه در راه انقلاب با جان و دل عكاسی كردند را بداند. ذهنیت حكومت باید برای راه مردم ایران شكل بگیرد و با این اتفاق یعنی همدلی مردم با یكدیگر و دولت ، عكاسی ما میتواند تحولی عظیم در جهان بوجود آورد و دوران انقلاب هدفها و آرمان همه یكی بود .امروز هم باید سعی كنیم آرمانهایمان یكی بشود .
تاثیرگذارترین عكس كه در دوران انقلاب دیدید؟
خیلی عكسهای تاثیرگذار دیدم ولی عكسی كه تیتر شاه رفت داشت و حتی خود تیتر خیلی برای من تاثیرگذار بود. باورم نمیشد، چون حكومت پهلوی خیلی محكم ایستاده بود و نوع پشتیبانی غرب و شرق از شاه به ما اجازه نمیداد كه حتی به رفتن شاه فكر كنیم.
عكاس بعد از انقلاب چه وضعیتی پیدا كرد؟
عكاسی امروز جنبه تزئینی پیدا كرده و اگر در سطح شهر بگردیم نمایشگاههای نقاشی زیادی میبینیم كه تاثیر چندانی ندارند. آدمهایی كه از این نمایشگاهها استفاده میكنند كسانی هستند كه بیشتر اقتضای رشته تحصیلیشان است. عكاسی از حالت وحدت ملی و حركت ملی و دینی فاصله گرفته و جدا شده. عكاسی رساترین ابزاری بود كه در مدت انقلاب و دفاع مقدس در خدمت سینه خالی تاریخ ایران بود .
عكاسی در دوران دفاع مقدس چه وضعیتی داشت؟
بذر عكاسی در دوران انقلاب پاشیده شد و در دفاع مقدس به ثمر نشست و نتیجه داد و وقتی در دوران بعد از انقلاب گروههای سیاسی بوجود آمدند عكاسی نقش برجستهای را ایفا كرد. به طوری كه شاید اگر عكاسان عاشق انقلاب نبودند گروههای سیاسی خیلی سریع سوار نظام میشدند . در جنگ هم شرق و غرب در كنار هم بودند و رژیم بعثی سرباز آن است . اگر تاریخ عكاسی را ورق بزنیم متوجه میشویم در اوایل جنگ فقط تعداد انگشتشماری عكاسی كردند تا زمانی كه قدرت مردمی و ملی تثبت شد و تعداد بیشتری وارد صحنه شدند. اگر عكسها را با هم مقایسه كنیم متوجه تفاوت عكسهایی كه با منطق عقل عكاسان گرفته شده و كسانی كه با دلشان عكسی گرفتهاند میشویم
انقلاب چه تغییری در نقش زنان در عرصه عكاسی بوجود آورد؟
در دوران انقلاب و دفاع مقدس خانمها شرایط سختی را گذراندند. در دفاع مقدس بسیار عكاس خانم بودند ولی هیچ وقت دیده نشدند. در دوران طاغوت نگاهها به خانم درجه دوم بود ولی اگر دقت كنیم خانمها نقش اصلی در بوجود آوردن انقلاب داشتند. در آن زمان جز یكی دو نفر عكاس خانم نداشتیم. چون عكاسی تحرك میخواهد و خانمها فضایی برای تحرك نداشتند، اما خب بعد از انقلاب تعداد عكاسان خیلی افزایش یافته و فعالیت خانمها در جامعه بسیار زیاد شده است .
كمبودهای عرصه عكاسی در حال حاضر چیست؟
یكی از مشكلات ما این است كه ما فقط میخواهیم عكس زیبا را تماشا كنیم .اگر ما ابعاد انسانی و فرهنگی و غرور ملی و دینی خود را در تركیب عكسها شكل می دادیم و بینشهای خود را نشان میدادیم امروز در جایگاه بهتری قرار داشتیم. تاثیر عكس خیلی بیشتر از سینما تئاتر و موسیقی است چون در ذهن مینشیند و زود از بین نمیرود. عكاسی داشتن دوربین نیست عكاسی ذهن عكاس است. بینش عكاس است . برای بالا بردن بینش باید مطالعه و تجربه وجود داشته باشد و همراه مطالعه از تجربه دیگران هم استفاده كنیم.