تبیان، دستیار زندگی
هر سال كه از عمر جنگ تحمیلی می گذرد تبعات نظامی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن بیشتر رخ می نمایاند، كه بدون توجه به این مسائل نمی توان اهمیت و چگونگی تداوم آنرا بررسی كرد. آنچه باعث شد ابرقدرتها صدام را مجهز به سلاح های پیشرفته...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حلبچه، هیروشیمایی دیگر


هر سال كه از عمر جنگ تحمیلی می گذرد تبعات نظامی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن بیشتر رخ می نمایاند، كه بدون توجه به این مسائل نمی توان اهمیت و چگونگی تداوم آنرا بررسی كرد. آنچه باعث شد ابرقدرتها صدام را مجهز به سلاح های پیشرفته كنند، در چهارچوب اهداف استقلال خواهانه كشور اسلامی مان قرار دارد، چرا كه رشد این هدف مقدس می تواند خطری جدی علیه قدرت های جهانی محسوب شود. توان نظامی جمهوری اسلامی طی عملیات های گوناگون جنگ تحمیلی به امر قدرتها ثابت كرد كه آنها قادر به مقابله نظامی با این موج عظیم الهی نیستند وبرای مقابله با آن باید از طرق مختلف وارد عمل شوند.

حمله به مناطق مسكونی با استفاده از سلاح های شیمیایی، تحریم اقتصادی كشورمان از طرف قدرتهای بزرگ و همكاری تنگاتنگ آنها با صدام در طی جنگ تحمیلی در همین راستا بود كه خوشبختانه هیچ كدام نتوانستند خللی در روند كلی تداوم جمهوری اسلامی بوجود آورد.

تاریخچه جنگ افزارهای شیمیایی

بعضی از حیوانات از عوامل شیمیایی در مبارزه و دفاع از خود از مواد شیمیایی سود می جویند. و شاید بشر هم استفاده از عوامل شیمیایی را از حیوانات الهام گرفته باشد.

اولین جنگ افزارهای شیمیایی كه انسان از آن سود جست و مورد استفاده قرار داد، نفت و قیر بود كه از آن برای گشودن دروازه های قلعه ها وبه آتش كشیدن آن ها استفاده می شد، كه تاریخ این گونه استفاده ها به پیش از میلاد مسیح باز می گردد.

ولی استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی به روش جدید، برای اولین بار در جنگ جهانی اول توسط آلمان ها در مرز بین آلمان و فرانسه صورت گرفت كه در نتیجه آن، گاز كلر باعث مرگ پنج هزار نفر از نیروهای فرانسوی شد.

در جنگ جهانی اول، برای اولین بار از گاز خردل به طور گسترده استفاده شد ودر طول چهارسال جنگ ، حدود صد و بیست هزار تُن مواد مختلف شیمیایی مورد استفاده قرار گرفت كه موجبات كشته، زخمی و مسموم شدن بیش از 3/1 میلیون نفر را فراهم كرد.

پروتكل 1925 ژنو، نخستین پیمانی نبود كه در منع استفاده از سموم خفه كننده و گازهای مهلك منعقد شد، بلكه پیش از آن در سال های 1899و 1907 (هاگو) استفاده از سموم و سلاح های سمی را منع كرده بود و در طول جنگ جهانی اول ، كنوانسیون لاهه از كشورهای امضاكننده خواست كه از به كار بردن جنگ افزارهایی كه هدفشان پخش گازهای سمی است، خودداری كنند.

طی جنگ جهانی دوم انتظار می رفت كه از جنگ افزارهای شیمیایی استفاده شود، اما ترس از حملات متقابل دولت های درگیر در جنگ، طرفین را برآن داشت كه از كاربرد مواد شیمیایی چشم پوشی كنند. در جنگ امریكا علیه ویتنام ، از چندین نوع گاز شیمیایی مختلف استفاده شد، اما جهان دیگر شاهد استفاده گسترده مواد شیمیایی تا زمان به كارگیری گسترده این مواد توسط عراق در جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی ایران نبود.

حلبچه

شهر حلبچه از شمال به ارتفاعات سورن و از جنوب به ارتفاعات بالامپو، از شرق به ارتفاعات تیره رودی و از غرب به دریاچه‌ سد دربندی خان محدود می شود. حلبچه با جمعیتی حدود هفتاد هزار نفر در استان سلیمانیه‌ عراق قرار دارد. در جنوب شرقی دریاچه ‌دربندی خان منطقه ای سرسبز و پوشیده از گیاهان جنگلی است كه شهر حلبچه در میان این ناحیه حاصلخیز قرار گرفته و در نتیجه از مناظر زیبایی برخوردار است. در این اراضی مردم به كشاورزی و دامداری مشغول هستند. شهرهای حلبچه و خرمال از طریق یك جاده شوسه به جاده سلمانیه - بغداد و سلیمانیه - كركوك متصل می شود. این دو شهر سالیان دراز شاهد نبرد و درگیری مبارزین و مجاهدین كُرد عراق بودند و پاسگاه های این دو شهر به كرات مورد هجوم انقلابیون قرار گرفتند حلبچه در یك زمین هموار و در قلب كوه سورن و ملخور قرار دارد و بزرگترین كارخانه موجود در آن كارخانه سیگار سازی است. این شهر در فاصله 25 كیلومتری مرز ایران و عراق واقع شده و یكی از مراكز مهم تداركاتی جبهه های شمال شرقی عراق بود.

فاجعه رمضان

در پی مبارزات مردم حلبچه علیه رژیم صدام ، كه در تاریخ 23/2/1366 (1407 ه. ق) مصادف با ماه مبارك رمضان به اوج خود رسید،‌ حلبچه طی دو روز شاهد تظاهرات مردم و سپس درگیری سختی بین مردم و ارتش بحث عراق بود كه به وقایعی،‌ تحت عنوان فاجعه رمضان منتهی شد.

حركت مردم حلبچه با وجود مخالفت و ممانعت سرسخت رژیم بعثی، با تظاهرات وسیعی، شكل گرفت، آن روز صبح بلندگوهای مسجدهای پاشا، جمهوری و جامع لحظه‌ ای آرام نداشت و آنچه را كه روحانیون می گفتند، در شهر پخش می كردند. طلاب یك مدرسه دینی واقع در قسمت جنوبی محله كانی عاشقان، وارد خیابان شدند. و پس از پیوستن مردم شهر به آنها، به طرف محله سرا حرکت كردند. مقامات انسان سلیمانیه از قبل پی به این تظاهرات برده و برای جلوگیری از آن، نهایت سعی و كوشش خود را به كار برده برده بودند. در سال های استیلای حزب بحث بر این كشور كه ظلم وجور علیه مردم به طور مداوم رو به فزونی داشت ابعاد این مبارزات نیز روز به روز گسترش می یافت رژیم بحثی حاكم برعراق برای جلوگیری از این حركت مردم، كوشش های بسیار كرد از آن جمله می توان به طرح های از هم پاشیدن پیوستگی مردم اشاره نمود.

در رأس این مبارزات روحانیون منطقه به چشم می خوردند . به همین دلیل ، فشار رژیم عراق نسبت به روحانیون موجب شد كه در آنها مبارزات علنی خود را به كار مخفیانه ادامه دهند و تابع ظلم نشوند. ارتش رژیم بعث عراق به منطقه حلبچه حمله كرد. و نظامیان وارد شهر شدند صدام لشكر چهل و سه عراق را شبانه از سلیمانیه به حلبچه رسانده بود و تانكی دور تا دور شهر را به محاصره در آوردند و با روشن شدن هوا هلیكوپترها چند راكت به طرف مردم شلیك كردند و به دنبال آن چند تانك از سه طرف وارد شهر شدند و مردم را قتل عام كردند. وحشت تمام شهر را فراگرفته بود و مردم به طرف كوه ها پناه می بردند تعداد نظامیان در شهر بیشتر شد و به سركوب مردم ادامه داد. ارتش عراق دست به هولناك ترین جنایت عصر خود زده بود و شهر یك پارچه عزادار بود آنها كه در شهر مانده بودند جرئت كوچكترین عكس العملی در برابر این جنایات نداشتند و از نزدیك شاهد آن اعمال وحشیانه بودند.

ماجرای ارتش بحث عراق و مردم آن دیار برای ده ماه مسكوت ماند تا این كه عملیات والفجر 10 مطرح شد و مردم متوجه شدند كه رزمندگان اسلام درصددند كه شهر را آزاد كنند. یك هفته قبل از آزاد شدن شهر، همه مهیای روبه رو شدن با این عملیات بودند و انتظار دیدار با رزمندگان اسلام و رهایی از ظلم صدام را می كشیدند این بار هم لشكر چهل و سه عراق برای سركوبی مردم حلبچه وارد منطقه شد ولی قبل از رسیدن به شهر توسط رزمندگان اسلام تارومار شدند.

در 27 اسفند 1366 پس از آنكه حلبچه به تصرف نیروهای ایران درآمد دولت عراق از جنگ افزارهای شیمیایی در حلبچه استفاده كرد ،‌ كه طی آن پنج هزار نفر از مردم آن شهر كشته و هزاران نفر مجروح شدند. براساس گزارش روزنامه « واشنگتن تایمز » حلبچه با گازهای «سیانید» و « خردل» از سوی عراق بمباران شد و به صورت شهری ویرانه و گوری سرگشاده برجای ماند.

به هیچ كس پوشیده نیست كه دولت عراق در حلبچه سلاح های شیمیایی را علیه اتباع خود استفاده كرد و این امر،‌خارج از موضوع جنگ ایران و عراق قرار دارد، با این حال نباید فراموش كرد كه عراق هم ناقص ممنوعیت كاربرد سلاح های شیمیایی در جنگ و هم عامل كشتار مردم حلبچه است و این فاجعه زمانی صورت گرفت كه ایران هنوز قطعنامه 598 را نپذیرفته بود و دولت عراق، ‌بمباران شیمیایی حلبچه را به ایران نسبت داد. در نتیجه این اقدام ددمنشانه، آوارگان عراقی به سوی مرزهای ایران و تركیه روانه گشتند و بیش از یك میلیون نفر از آنان به خاك ایران پناهنده شدند.

واكنش سازمان ملل در برابر بمباران شیمیایی حلبچه

به دنبال درخواست ایران از سازمان ملل (17 و 19 مارس 1988 ) برای تحقیق درباره بمباران حلبچه ، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه 373/42را صادر كرد كه در بندهای 3 ،‌ 4، 5 ،6 ، 7 به صراحت از دبیركل درخواست شده بود تا در پاسخ به گزارش هایی كه ممكن است از سوی هر یك از كشورهای عضو درباره اسفتاده احتمالی از سلاح های شیمیایی، میكروبی یا سمی دریافت دارد، بالافاصله كارشناسانی را برای تحقیق اعزام و نتایج را گزارش كند. این قطعنامه در تعقیب قطعنامه 98/37مورخ 13 دسامبر 1982صادر شد كه در بند چهارم اجرایی آن، از دبیر كل خواسته شده بود تا اطلاعاتی را كه هر یك از كشورهای عضو در خصوص نقض پروتكل 1925ارائه کند ، با کمک کارشناسان مورد بررسی و تحقیق قرار دهد و گزارش چنین تحقیقاتی را به همه ی کشورهای عضو و نیز به مجمع عمومی تسلیم کند. قطعنامه اخیر مجمع عمومی که به صراحت تکلیف دبیر کل را مشخص می کرد فراتر از حد نقص پروتکل 1925ژنو قرار داشت . در واقع یكی از مهمترین نتایج سلاحهای شیمیایی به وسیله عراق و دیپلماسی فعال ایران، همین تحول در وظایف دبیر كل بود. ایران همواره ضرورت این امر را كه شورای امنیت باید یك مكانیسم بازرسی دائمی در منطقه تاسیس كند، تكرار كرده بود“ .

” هنگامی که جمهوری اسلامی جنایت هولناك حلبچه را افشا كرد، صحنه ای فجیع تر از هیروشیمای ژاپن در ذهن مردم دنیا نقش بست، ولی سكوت محافل بین المللی در برابر این حركت غیرانسانی، در فضایی از شك و تردید، همه اذهان را به این فكر فرو برد كه «چه ضمانتی است كه چنین حركت های هولناكی از طرف ابرقدرت ها تكرار نشود!! به راستی چرا محافل بین المللی جهان اعم از سازمان ملل، شورای امنیت، دولت های طرفدار حقوق بشر و شخصیت های برجسته جهان، فقط در حد محكوم كردن و به خاطر صرفاً ظاهرسازی، اول با مردم مظلوم كُرد همراه شدند ولی سپس همه چیز فراموش شد؟ چرا عاملان این جنایت به سزای اعمال خود نرسیدند؟ آیا مردم مظلوم حلبچه به حقوق خود دست یافتند؟ آیا این عمل وحشیانه و آن عكس العمل سازشكارانه طرفداران حقوق بشر دنیا را می توان در چارچوب عدالت بررسی كرد؟

در پایان فهرست برخی از مقامات، اشخاص و شركت هایی كه در جنایات شیمیایی رژیم صدام مشاركت داشتند آورده می شود. شاید روزی بتوان از لحاظ حقوق جهانی، به استناد به این مدارك موجود درباره آنها به نفع جانباختگان و جانبازان شیمیایی اعاده حق نمود.

1- شخص (صدام حسین) رئیس جمهور سابق عراق كه تمام دستورات در زمینه تجهیز ارتش عراق به تسلیحات شیمیایی از طرف وی صادر می شد.

2- (عزت الدوری) وزیر كشاورزی عراق و عضو شورای فرماندهی سابق عراق كه قرارداد احداث نخستین ‎آزمایشگاه باكتری شناسی در عراق را با مؤسسه «مریو» در پاریس امضا كرد.

3- «عدنان خیرالله» وزیر دفاع سابق عراق كه عقیده داشت سلاح شیمیایی قدرت نیروهای نظامی را چند برابر می كند و بدین ترتیب دستور خرید و تولید عوامل خردل، تابون و سارین را صادر كرد.

4- «صحیف الحداد» - عراقی مقیم آمریكا- كه امور مربوط به قراردادهای خرید مواد شیمیایی را برای رژیم عراق انجام می داد.

5- «رمزی دلول» فلسطینی تبار آواره مقیم لندن مشاور و دلال رژیم صدام در تجهیز این رژیم به عوامل شیمیایی .

6- «مارسل داسو» مشاور نظامی، صاحب منصب نیروهایی هوایی فرانسه و یكی از مهره های با نفوذ فروش تسلیحات به عراق.

7- «ژاك شیراك» نخست وزیر- صلح طلب- فرانسه، به ویژه آنكه ایشان هنگام عزیمت به بغداد برای یك دیدار سه روزه در تاریخ 27 ژانویه 1976 پس از دیدار با صدام حسین و آگاهی از نیازهای تسلیحاتی عراق به «امون بار» وزیر تجارت خارجی- كه نقش كلیدی در تجارت تسلیحاتی و شیمیایی با عراق ایفا نمود، دستور همه نوع همكاری را صادر کرد. خبرنگار «لوموند» كه همراه شیراك بود ارزش قراردادهای تسلیحاتی را میلیاردها دلار اعلام نمود، و از همین نقطه و امضای این قرارداد بود كه پای كشور صلح طلب و مهد علوم‌انسانی، به مشاركت در جنایات بی شمار و عراق در طول هشت سال جنگ گشوده شد و پاریس به صورت یكی از همپیمانان مهم تأمین كننده تسلیحات عراق درآمد.

8- « فرانسوا میتران » نخست وزیر فرانسه .

9- « الكساندر مارشت» رئیس سازمان جاسوسی فرانسه

10- «كارلوس آركادوین» شیلیایی تبار، دلال مشهور جهانی كه در جریان سوداگری مرگ با عراق همكاری نزدیكی داشت .

افزون بر افراد ذكر شده شركت های شیمیایی زیادی از كشورهای غربی ( از جمله فرانسه ، آلمان ، هلند ، انگلستان) در زمینه فروش مواد لازم برای تولید جنگ افزارهای شیمیایی توسط عراقی ها، نقش داشتند و مواد، نیروی متخصص و تجهیزات لازم را برای دولت سابق عراق تأمین می كردند.

فعالیت این شرکت ها به نفع رژیم صدام در حدی بود که در سال 1985بیش از 150 شركت آلمانی در بغداد در این سوداگری دفاتر بازرگانی نقش داشتند بدینسان مدعیان حقوق بشر و احترام به مبانی انسانی،‌ امكانات ساخت و به كارگیری انواع عوامل سمی را در اختیار ارتش عراق قرار دادند. بویژه اینكه آلمانی ها با توجه به عدم توانایی به كارگیری عوامل شیمیایی جنگی طی جنگ جهانی دوم كه آن هم نه به سبب رعایت قوانین و كنوانسیون های جهانی بلكه به دلیل وحشت از مقابله به مثل نیروهای متفقین علیه خود بودند، توانستند قدرت شیمیایی خود را در آزمایشگاه انسانی به آزمون بگذارند و با مطالعات و درمان هایی كه روی مجروحان شیمیایی بویژه مجروحان شیمیایی ایرانی به انجام رساندند، پرونده های مطالعاتی خود و نیز راهكارهای نظامی كاربرد اینگونه تسلیحات را برای قدرت های نظامی تكمیل تر نمایند. جالب توجه این كه مصدومان با عامل خردل برای درمان به بیمارستان های كشورهای استرالیا، بلژیك، انگلستان، فرانسه ، آلمان غربی، ژاپن ، هلند، سوئد و سوئیس اعزام می شدند.

فهرست منابع :‌

1- مرثیه حلبچه- نصرت الله محمودزاده . پشتیبانی مهندسی جنگ . جهاد سازندگی واحد ثبت وقایع جنگ

2- نشریه كیهان 22/12/79

3- نشریه جام جم 25/12/79

4- نشریه ایران 26/12/82

لینک ها

بمباران شیمیایی حلبچه

بمباران شیمیایی حلبچه (28اسفند 1366)