شکوفه ها در قرآن
تفكّر در پیدایش و بارورى شكوفه ها، موجب اعتقاد به توحید و یكتایى خداوند: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی وَ لا تَضَعُ إِلاّ بِعِلْمِهِ وَ یَوْمَ یُنادیهِمْ أَیْنَ شُرَکائی قالُوا آذَنّاکَ ما مِنّا مِنْ شَهیدٍ»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می گردد؛ هیچ میوه ای از غلاف خود خارج نمی شود و هیچ زنی باردار نمی گردد و وضع حمل نمی کند، مگر به علم او و آن روز که آن ها را ندا می دهد (و می گوید): کجایند شریکانی که برای من می پنداشتید؟! می گویند: (پروردگارا) ما عرضه داشتیم که هیچ گواهی بر گفته خود نداریم»
بهار که می شود، درختان پس از خوابی سنگین و سرد به شکوفه می نشینند و با آمدن شکوفه ها، طراوت و شادابی دوباره در جان خسته زمین حلول می کند. قرآن به صراحت نامی از بهار نیاورده است، اما ده ها آیه قرآن به بهار و برکات و جلوه ها و آثار آن اشاره هایی بدیع و روح بخش دارند. آیاتی که از ابرها، باران، آب ها، گیاهان، درختان، میوه ها و ... دیگر نشانه های طبیعی سخن می گوید، همه در وصف بهار است.
یکی از ملزومات بهار، شکوفه ها هستند که قرآن در آیاتی چند از آین پدیده شگفت و زیبای طبیعت نام برده است.
آثار شکوفه ها
شكوفه درختان، زمینه ساز بارورى و ثمردهى آن ها: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می گردد؛ هیچ میوهای از غلاف خود خارج نمی شود».1
تحولات شکوفه ها
احاطه علمى خدا به تحوّلات شكوفه ها و بارورى و ثمردهى آن ها، اسرار مخفى از علم بشر، در تحوّلات شكوفه ها و كیفیّت بارورى آن: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی وَ لا تَضَعُ إِلاّ بِعِلْمِهِ»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می گردد؛ هیچ میوه ای از غلاف خود خارج نمی شود و هیچ زنی باردار نمی گردد و وضع حمل نمی کند، مگر به علم او».2
تشبیه شکوفه
تشبیه شكوفه درخت زقّوم، در زشتى به سرهاى شیاطین: «أَذلِکَ خَیْرٌ نُزُلاً أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ* إِنّا جَعَلْناها فِتْنَةً لِلظّالِمینَ* طَلْعُها کَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّیاطینِ»؛ «آیا این (نعمت های جاویدان بهشتی) بهتر است یا درخت (نفرتانگیز) زقّوم؟ ما آن را مایه درد و رنج ظالمان قرار دادیم! آن درختی است که از قعر جهنّم می روید! شکوفه آن مانند سرهای شیاطین است».3
او کسی است که از آسمان آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم؛ و از آن ساقه ها و شاخه های سبز، خارج ساختیم؛ و از آن ها دانه های متراکم، و از شکوفه نخل، شکوفه هایی با رشته های باریک بیرون فرستادیم؛ و باغ هایی از انواع انگور و زیتون و انار، (گاه) شبیه به یکدیگر، و (گاه) بی شباهت، هنگامی که میوه می دهد، به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن، نشانه هایی (از عظمت خدا) برای افراد باایمان است
باروری شکوفه
تفكّر در پیدایش و بارورى شكوفه ها، موجب اعتقاد به توحید و یكتایى خداوند: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی وَ لا تَضَعُ إِلاّ بِعِلْمِهِ وَ یَوْمَ یُنادیهِمْ أَیْنَ شُرَکائی قالُوا آذَنّاکَ ما مِنّا مِنْ شَهیدٍ»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می گردد؛ هیچ میوه ای از غلاف خود خارج نمی شود و هیچ زنی باردار نمی گردد و وضع حمل نمی کند، مگر به علم او و آن روز که آن ها را ندا می دهد (و می گوید): کجایند شریکانی که برای من می پنداشتید؟! می گویند: (پروردگارا) ما عرضه داشتیم که هیچ گواهی بر گفته خود نداریم».4
آگاهى به روند پیدایش شكوفه و بارورى آن، مقتضاى ربوبیّت خداوند و توجّه به چگونگى حیات و ثمردهى شكوفه، راهى براى شناخت چگونگى معاد: «وَ ما رَبُّکَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبیدِ* إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها»؛ «و پروردگارت هرگز به بندگان ستم نمی کند. علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می گردد؛ هیچ میوه ای از غلاف خود خارج نمی شود».5
شکوفه درخت نخل
در میان تمام شکوفه های درختان، قرآن به صراحت از شکوفه درخت خرما نام می برد و درباره آن سخن می گوید:
درخت خرما، داراى شكوفه هایى انبوه: « وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِیَةٌ»؛ « و از آن ها دانه های متراکم و از شکوفه نخل، شکوفه هایی با رشته های باریک بیرون فرستادیم».6
«وَ النَّخْلَ باسِقاتٍ لَها طَلْعٌ نَضیدٌ»؛ « و نخل های بلندقامت که میوه های متراکم دارند».7
« فیها فاکِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ اْلأَکْمامِ»؛ « که در آن میوه ها و نخل های پرشکوفه است».8
چگونگى حیات و بارورى شكوفه هاى درخت خرما، از آیات و نشانه هاى قدرت خداوند:
« وَ هُوَ الَّذی أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ کُلِّ شَیْءٍ فَأَخْرَجْنا مِنْهُ خَضِرًا نُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَراکِبًا وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِیَةٌ وَ جَنّاتٍ مِنْ أَعْنابٍ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمّانَ مُشْتَبِهًا وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ انْظُرُوا إِلی ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ یَنْعِهِ إِنَّ فی ذلِکُمْ لآیاتٍ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ»؛ « او کسی است که از آسمان آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم؛ و از آن ساقه ها و شاخه های سبز، خارج ساختیم؛ و از آن ها دانه های متراکم، و از شکوفه نخل، شکوفه هایی با رشته های باریک بیرون فرستادیم؛ و باغ هایی از انواع انگور و زیتون و انار، (گاه) شبیه به یکدیگر، و (گاه) بی شباهت، هنگامی که میوه می دهد، به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن، نشانه هایی (از عظمت خدا) برای افراد باایمان است».9
شكوفه هاى خرما، نعمتى درخور سپاسگزارى، از ناحیه جنّ و انس:
« فیها فاکِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ اْلأَکْمامِ * وَ الْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّیْحانُ* فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ»؛ « که در آن میوه ها و نخل های پرشکوفه است و دانه هایی که همراه با ساقه و برگی است که به صورت کاه درمی آید، و گیاهان خوشبو! پس کدامین نعمت های پروردگارتان را تکذیب می کنید (شما ای گروه جنّ و انس؟».10
زهرا رضائیان
بخش قرآن تبیان
پی نوشت ها:
1. فصلت: 47.
2. همان.
3. صافات: 65-62.
4. فصلت: 47.
5. همان: 47-46.
6. انعام: 99.
7. ق: 10.
8. الرحمن: 11.
9. انعام: 99.
10. الرحمن: 13-11.