سند آشتی دو جنبش فتح و حماس
طی روزهای گذشته، دو جنبش فتح و حماس فلسطین سرانجام پس از مدت‌ها بحث و رایزنی برای حل اختلافات‌شان، توانستند بر سر یك سند آشتی ملی به توافق برسند كه با سفر گروه‌های فلسطینی به قاهره، به صورت نهایی به امضا رسید.
درباره این مساله، با "محمد صادق الحسینی" كارشناس مسایل بین الملل و خاورمیانه گفت و گویی انجام داده ایم. وی امضای سند آشتی ملی را به شمشیر دو لبه ای تعبیر می كند كه می تواند حامل نتایج مثبت یا منفی برای فلسطین و مقاومت اسلامی باشد.
به گفته این كارشناس مسایل بین الملل، بروز این توافق رابطه اجتناب ناپذیری با تحولات منطقه دارد بطوریكه این توافق را زائیده این تحولات می‌داند.
سوال – با توجه به اینكه طی روزهای گذشته، دو جنبش فتح و حماس فلسطین بر سر یك سند آشتی ملی به توافق رسیده‌اند، ارزیابی شما از امضای این توافقنامه چیست؟
جواب – اینكه دو گروه فلسطینی كه مدت‌ها كشمكش و نزاع داشتند، توانسته‌اند به یك توافق مشترك برسند، در وهله اول باید به فال نیك گرفته شود چرا كه اتحاد هر دو مجموعه یا گروهی كه در صحنه فلسطین در حال كشمكش هستند می‌تواند با آثار مثبتی همراه باشد ولی در عین حال، این توافقنامه و بندهای مختلف سند آشتی ملی با پرسش‌های پرابهام و تامل برانگیزی همراه است. یكی از نگرانی‌ها مربوط به نحوه برخورد دولت محمود عباس با این توافقنامه و بهره‌برداری احتمالی از آن است كه پرسش یا نگرانی دیگر این است كه درست است كه این توافقنامه در قاهره جدید شكل گرفته است ولی حمایت یا خرسندی برخی نیروهای ضدانقلاب – اعم از ضدانقلاب قدیم و جدید – به چه دلیلی است و چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟ اطلاعاتی كه كم و بیش در سایت‌ها، مقالات و گزارش‌های مراكز اطلاعاتی جهانی منتشر می‌شود مبنی بر اینكه آمریكا و به طور كلی غرب برنامه خطرناكی در سپتامبر برای بستن پرونده فلسطین بدون در نظر گرفتن حق بازگشت برای مردم در نظر دارند، نگرانی‌ها را بیشتر می‌كند و بر همین اساس، حماس و به طور كلی نیروهای مقاومت باید پاسخ دهند. مساله بعدی این است كه نیروهای جهاد اسلامی در این توافقنامه و آشتی سهیم نبوده‌‌اند. البته این طیف قصد نداشتند كاری كنند كه وقوع این توافق و آشتی را بر هم بزنند چرا كه این مساله حداقل در ظاهر می‌تواند آرامش ایجاد كند بنابراین صبر، تامل و شكیبایی را پیش گرفته‌اند ولی ما اطلاع دقیق داریم كه ملاحظات خاص خود را در این زمینه دارند و نسبت به آینده نگران هستند. یكی دیگر از مسایل تامل برانگیز، اظهارات اخیر محمود عباس است. ظاهرا وی گفته كه با انجام این توافق طرف مورد مذاكره با اسرائیل مشخص خواهد بود. این گفته محمود عباس ناظر به بهانه‌جویی‌های رژیم صهیونیستی است كه می‌گفتند یكی از مشكلات موجود، مشخص نبودن طرف مذاكره در فلسطین است. حال پرسش این است كه آیا حماس می خواهد با رژیم صهیونیستی بر اساس روند مورد نظر محمود عباس مذاكره كند؟ در همین راستا، شیمون پرز نیز جمله بسیار مبهم و البته خطرناكی را مطرح كرده و گفته كه می‌شود در شرایطی با حماس هم مذاكره كرد.در مورد فلسطین، وحشت از این بود كه هرج و مرج یا توقف ممكن است به یك حالت انفجاری در كرانه باختری بدل شود و باقیمانده نیروهایی كه همكاری می‌كنند هم از دست برود و این یعنی یك غزه جدید در كرانه باختری ایجاد می‌شود.
سوال – نقش مصر را چطور ارزیابی می‌كنید؟
جواب – نقش مصر، محوری است. عدم پذیرش مطالبات به حق حماس در زمان حسنی مبارك و عدم وقوع آشتی و توافق در آن زمان، عامل اصلی، انجام نشدن توافق و آشتی ملی بوده است ولی امروز مصر جدید به محور مهمی تبدیل شده است و تلاش می‌كند در دوران پس از حسنی مبارك، نقش متفاوت و تاثیرگذاری ایفا كند. مصر از حالا به بعد نقش اساسی در جهان عرب ایفا خواهد كرد و همه می‌خواهند از این وضعیت طلایی كه مصر در شرایط انتقالی قرار دارد، استفاده كنند. بدین ترتیب مصر قصد دارد به عنوان اهرمی برای جهش و ایفای نقش موثر در جهان عرب عمل كند. هر چه تحركات و حوادث داخلی و خارجی قاهره ضدصهیونیستی‌تر باشد یا به این سمت حركت كند، بروز این آشتی بیشتر به نفع ما تلقی خواهد شد و هر چه تحركات رو به عقب باشد، این آشتی می‌تواند به حركتی بر ضد خود و به نفع گروه محمود عباس تبدیل شود.
سوال – با توجه به نقشی كه از مصر عنوان كردید، رابطه ایران و مصر چه تاثیراتی خواهد داشت؟
جواب – اگر روابط ایران و مصر برقرار شود و از سوی صهیونیست‌ها و كشورهای بزرگ غربی – كه به شدت فشار می‌آورند تا این اتفاق نیفتد و ایران وارد مصر نشود – مزاحمتی ایجاد نشود و بتوانیم در مسیر بازسازی هویت جدید مصر بر اساس تداوم انقلاب پیروز شویم، این بند از سند آشتی ملی فلسطین (بند مربوط به لزوم آزادی و بازسازی غزه) و بندهای دیگر آن به نفع مردم غزه و گروه‌های مقاومت اجرا خواهد شد و در غیر این صورت شاهد معلق ماندن و اجرا نشدن این بندها خواهیم بود.سوال – آیا تهیه سند آشتی ملی در فلسطین و توافق میان جنبش های فتح و حماس می‌تواند نتیجه تحولات اخیر منطقه یا حداقل متاثر از آن باشد؟
جواب - انقلاب‌ها و جنبش‌های اخیر منطقه، تحرك مردم علیه سلطه حكومت‌های مستبد، ظالم و عدالت‌گریز است و مخالفان این جنبش‌ها مدیریت بحران را در پیش گرفتند تا این تحركات متوقف یا به هرج و مرج تبدیل شود. در مورد فلسطین، وحشت از این بود كه هرج و مرج یا توقف ممكن است به یك حالت انفجاری در كرانه باختری بدل شود و باقیمانده نیروهایی كه همكاری می‌كنند هم از دست برود و این یعنی یك غزه جدید در كرانه باختری ایجاد می‌شود. بدین ترتیب برای اینكه مخالفان مقاومت اسلامی فضای مردمی جهان عرب را – كه یك فضای پرتحرك و انقلابی است – راضی كنند، گامی برداشتند تا این آشتی هم ارضای آرای عمومی جهان عرب باشد و هم حكومت جدید قاهره را ارضا كنند و بگویند نقش شما در جهان عرب بازگشته است، به شرط آنكه به سمت انقلاب اسلامی پیش نروید.سوال – یعنی عملا تاثیر مستقیم داشته است؟
جواب – بله. اگر تحركات اخیر منطقه صورت نمی‌گرفت، امكان نداشت كه پیش‌نویس سند آشتی ملی در فلسطین و امضای توافقنامه بین دو جنبش فتح و حماس انجام شود. در واقع این سند و توافق، زائیده تحولات اخیر منطقه است.اگر روابط ایران و مصر برقرار شود و از سوی صهیونیست‌ها و كشورهای بزرگ غربی – كه به شدت فشار می‌آورند تا این اتفاق نیفتد و ایران وارد مصر نشود – مزاحمتی ایجاد نشود و بتوانیم در مسیر بازسازی هویت جدید مصر بر اساس تداوم انقلاب پیروز شویم،
سوال – در بند 3 – الف از سند آشتی ملی فلسطین بر "پیگیری عملیات بازسازی نوار غزه و پایان دادن به محاصره این منطقه" تاكید شده است. آیا چنین توافقنامه‌ای می‌تواند به تحقق چنین مساله‌ای منجر شود؟
جواب – هم این بند و هم بقیه بندهایی كه در متن سند آشتی ملی فلسطین مطرح شده است، هیچ كدام حاوی پاسخ‌های مشخص و شفاف برای مردم فلسطین، تحلیلگران، موافقان و مخالفان نیست و به نظر من بیشتر برای آزمایش موازنه قوا و تست مدیریت شمشیر دولبه در استفاده از این توافقنامه است تا مشخص شوند مخالفان بیشتر مسلط خواهند شد یا اینكه مجموعه نیروهای مقاومت و در راس آنها حماس از این گامی كه برداشته شده است بهره خواهند برد كه در چنین شرایطی، ثروتمندان مستقل عرب، نیروهای مخلص فلسطینی و حتی كشورهای دیگر مثل ایران و سوریه می‌توانند نسبت به بازسازی غزه اقدام كنند و باید دید كه طبق تفسیر و تعبیرهای این بند از متن سند آشتی، اجازه چنین كاری داده خواهد شد یا خیر. در غیر اینصورت، اگر نیروهای مقاومت اسلامی نتوانند از بندهای این توافقنامه به نفع خود بهره ببرند، این بند نیز در كنار بندهای دیگر اجرا نشده و توسط طیف مخالف مقاومت اسلامی مصادره به مطلوب خواهد شد.سوال – با توجه به اینكه اسرائیل مخالفت خود را از بروز آشتی و توافق میان فتح و حماس اعلام كرده است، آیا این مخالفت می‌تواند بر نتایج احتمالی مثبت این توافق و نیز بر پیگیری روند صلح در خاورمیانه تاثیرگذار باشد؟
جواب – حتما می‌تواند تاثیرگذار باشد. مخالفت اسرائیل و نحوه برخورد با آن نیز جزو همان نظریه مدیریت دولبه است. آنها تلاش می‌كنند كه این روند آشتی بی‌نتیجه بماند و تنها در حد جوهری بر روی كاغذ باقی بماند و عملیاتی نشود تا به نفع خودشان از آن بهره‌برداری كنند تا بدین ترتیب حماس را به طرف مذاكره بكشانند. این مساله بر روند صلح خاورمیانه نیز تاثیرگذار خواهد بود. آنها به صلح خاورمیانه‌ای كه خودشان مطرح می‌كنند هم ایمان ندارند و اساسا برای ما نیز بدون عدالت قابل قبول نیست چرا كه صلحی در خاورمیانه معنی دارد كه همراه با عدالت و بازگشت حقوق مشروع فلسطینیان باشد.حسین آشنا
بخش سیاست تبیان
