تجملات به دنیای مردگان هم راه یافت

از دیدگاه اسلام زمانی که شخصی از دنیا می‌رود بهتر است مومنان برای تشییع پیکر او آماده شوند و برای تجهیز و فراهم کردن مقدمات کفن و دفن اقدام کنند. ازدواج و مرگ دو واقعه مهم زندگی هستند. مرگ واقعه‌ای است که هر انسان در پایان حیات خود آن را تجربه می‌کند. آداب و رسوم  و اعتقادات درباره مرگ قسمتی از فرهنگ انسان‌ها و جوامع را تشکیل می‌دهد. امروزه به دلیل رشد و پیشرفت تکنولوژی و حرکت جوامع به سمت صنعتی شدن و رواج شهرنشینی، آداب و رسوم نیز رنگ دیگری به خود گرفته و دچار تجملات و زواید بسیاری شده است.

در گذشته زمانی که کسی از دنیا می‌رفت خانواده متوفی به بستگان و آشنایان خبر می‌دادند و تلاش می‌کردند مقدمات خاکسپاری و مراسم او را فراهم کنند تا فرد فوت شده با احترام هر چه تمامتر کفن و دفن شود . در برخی شهرها بستگان دورتر تا هفت روز برای بازماندگان طعام تهیه می‌کردند تا بتوانند قدمی برای تسکین درد و کاهش غم واندوه آنان بردارند بدون اینکه چشمداشتی برای انجام اینکار داشته باشند. همچنین کسانی که وضعیت اقتصادی مناسبی نداشتند، اهالی محل و بستگان تا حد توان کمک می‌کردند تا جنازه روی زمین نماند و با آبرومندی مراسم او را برگزار شود.

اما امروزه با قوت گرفتن تجمل‌گرایی، این کمک و همیاری جمعی از بین رفته و خانواده‌ها علاوه بر اینکه به تنهایی مراسم عزاداری و سوگواری را برگزار می‌کنند، باید زیر بار خرج و مخارج پذیرایی از میهمانان شرکت کننده در مراسم مختلف بروند. تا جایی که برای برگزاری مراسم، برخی موسسات خصوصی تاسیس شده‌اند و ادعا می‌کنند که تمامی امکانات و خدمات مرتبط با خاکسپاری و برگزاری مراسم را انجام می‌دهند و در قبال آن هزینه‌های هنگفت دریافت می‌کنند.

خرید قبر از مجانی تا 40 میلیون تومان، چاپ اعلامیه و پلاکارد، هماهنگی جهت برگزاری مراسم در یک مسجد آبرومند در بالای شهر، تهیه میوه، خرما و حلوا با تزیینات مخصوص، دعوت از مداحان و واعظان معتبر، عکاسی و فیلمبرداری و پذیرایی از مهمانان در سه وعده از جمله هزینه‌های سرسام آور مراسم ختم و فاتحه‌خوانی محسوب می‌‌‌شود. که هر یک به تنهایی معادل یک جشن ازدواج پرهزینه و مجلل است.

در این میان اگر خانواده معزا از کمبود جا و فضای پذیرایی از مهمانان رنج ببرند ناچارند چند روزی مزاحم همسایگان نزدیک خود شوند. بنابراین خانواده متوفی که با از دست دادن عزیز خود در غم و اندوه به سر می‌برند و نیاز دارند که کسانی تسلای دلشان باشند، ناچارند به خرج و مخارج سنگینی که بر دوششان افتاده فکر کنند و در پی تدارک آن باشند. نکته جالب اینجاست که به قدری تجملات در میان برخی خانواده‌ها زیاد شده که حتی عزاداران برای مراسم سوگواری به آرایشگاه‌ می‌روند تا با گریم مخصوص عزاداری،  حالت چهره آنان را مغموم و اندوهگین نشان دهد.

موارد فوق مختص کسانی است که توانایی پرداخت خرج و مخارج درگذشت عزیزشان را دارند که از این میان طبقه خاصی قادر به برگزاری مراسم باشکوه سوگواری هستند؛ اما کسانی که تمکن مالی ندارند چه باید بکنند؟ برخی خانواده‌ها که بضاعت پرداخت هزینه‌های خاکسپاری را ندارند جنازه عزیزشان را رها می‌کنند تا شهرداری آنها را به خاک بسپارد.

این آداب و رسوم شایع شده در جامعه با آنچه که اسلام به آن توصیه کرده در تضاد کامل است. در اسلام حضور بر سر جنازه و یا مراسم ختم تذکری است برای بازماندگان. در حالی که رفته رفته این مراسم‌ها جای خود را به تجملات و چشم هم چشمی‌ها داده و علاوه بر ایجاد دردسرهای فراوان برای خانواده متوفا، یک فرهنگ مخرب به مرور وارد باورها و رسوم جامعه می‌شود و اگر جلوی این تجملات و سنت نادرست گرفته نشود،‌ در آینده‌ای نه چندان دور به یک باور غلط در جامعه تبدیل شده و مشکل و معضلی بر مشکلات موجود افزوده خواهد شد و شاید تبدیل به یک بحران شود.

نکته قابل توجه این است که به دلیل حرکت به سمت تجملات و برگزاری مراسم برای حفظ آبروی بازماندگان عملی که از روی اکراه و اجبار انجام شود موجبات سختی و عذابی برای متوفی در سرای باقی فراهم کند. اگر اندکی در مخارج صرفه‌جویی کنیم و تجملات را کنار بگذاریم می‌توانیم با هزینه‌های زائد خاکسپاری و سوگواری مشکلات بسیاری از نیازمندان جامعه را برطرف کنیم.

اعمال خیری چون: صاحب خانه کردن یک زوج جوان نیازمند، نجات یک زندانی از بند، فراهم کردن سرمایه کار برای چند جوان بیکار، تامین هزینه تحصیل، تهیه جهیزیه ، مداوای بیماران نیازمند، گرفتن دست فقرا و نیازمندان، پیش قسط ودیعه مسکن و... که این عمل علاوه بر برکاتی که برای بازماندگان دارد خیرات و برکات فراوانی نیز به روح متوفی که در آن دنیا به شدت نیازمند خیر و نیکی است می‌رسد.

بنابر آنچه گفته شد بهتر است به سنت‌های گذشته برگردیم و پیش از آنکه این آداب و رسوم دست و پاگیر تبدیل به یک آسیب اجتماعی و بحران شود، مراسم سوگواری را تبدیل به مجالس تذکر کنیم و با حذف زواید و تجملات، ضمن بزرگداشت عزیز از دست رفته در جهت رضای الهی قدم برداریم و از اتلاف سرمایه‌های مادی و معنوی خویش جلوگیری کنیم.