کروماتوگرافی
کروماتوگرافی روش جزء به جزء کردن یک مخلوط براساس قطبیت مولکول ها می باشد. کروماتوگرافی شامل یک فاز متحرک(مخلوط) می باشد که می خواهیم جداسازی نماییم واین مخلوط دریک مایع و یا گاز حل شده است و از روی یک فاز ساکن عبور می نماید اجسام موجود در مخلوط به علت قطبیت متفاوت با سرعت های مختلف ازروی فاز ساکن می گذرند.
سرعت حرکت هر جزء در مخلوط به چند عامل قطبیت بستگی دارد که مهمترین آن ها یک جسم قطبی هم به حلال و هم به فاز ساکن جاذبه دارد جسمی که کندتر حرکت می کند بیشترین جاذبه رانسبت به فاز ساکن دارد.
کروماتوگرافی انواع گوناگون دارد ازجمله: 1- کروماتوگرافی ستونی:
2-کروماتوگرافی یونی: دراین مورد ستون را از رزین تبادل یون پر می کنند. بابه کاربردن رزین مناسب می توان یون های مثبت و یون های منفی را ازهم جدانمود.
3- کروماتوگرافی کاغذی: دراین روش به جای ستون شیشه ای از نوارهای کاغذی درظرف سربسته استفاده می شود قطره ای از مخلوط را روی کاغذ گذاشته وانتهای کاغذ را در حلال مناسب قرار می دهند، حلال براساس خاصیت موئینگی درکاغذ نفوذ نموده و باعث جداسازی اجزاء مخلوط می شود.
۴- کروماتوگرافی لایه نازک: این تکنیک که غالبا درجداسازی مخلوط های مواد زیست شناختی مختلف به کار می رود بعضی از تکنیک و اصول به کاررفته در کروماتوگرافی ستونی و کاغذی باهم تلفیق شده است.
5- کروماتوگرافی گازی: یک تکنیک کروماتوگرافی برای تجزیه مایعات فرارومخلوط هایی ازگازهاو بخارات می باشد .گازهای که باید تفکیک شوند همراه با یک گاز بی اثر نظیر هلیم درفاز متحرک حمل می شود.
بهترین روش های کروماتوگرافی
کروماتوگرافی به هر روشی که انجام شود، کار دقیقی است. در حین انجام کروماتوگرافی کاغذی، ثابت قرار داشتن کاغذ کروماتوگرافی (مثلاً کاغذ صافی) بسیار مهم است.
در تصویر "1" از کاغذ صافی استفاده شده است که نوار باریکی از آن را بریده ایم. بخشی از این نوار کاغذی، درون آب بشر فرو رفته است. آب به آرامی از نوار کاغذی بالا می رود و به جوهر خشک شده می رسد و آن را پخش می کند. در این عمل، حلقه های رنگی به وجود می آورد. ویژگی این روش استفاده از مقدار معینی آب برای نمایش تعداد رنگ مخلوط شده است.
در تصاویر "2" و "3" جدا کردن رنگ ها روی یک تکه کاغذ صافی صورت می گیرد. در هر دو حالت، آب به سمت بالا حرکت کرده، رنگ ها ار هم جدا شده، سپس لکه هایی روی کاغذ صافی ظاهر می شوند. هر رنگ، به صورت یک لکه نمایان می شود. لکه یا لکه های جوهر، در نزدیکی انتهای نوار کاغذی، شکل می گیرند. روش های "2" و "3" کروماتوگرافی کاغذی بالارونده خوانده می شوند. تکه ی کاغذ یا نوار به دست آمده را کروماتوگرام (رنگ نگار) می نامند. در این روش ها تفکیک رنگ ها دقیق تر صورت می گیرد.
تشخیص مواد موجود
در گذشته، تصور می شد که کروماتوگرافی، تنها روشی برای یافتن "تعداد" رنگ های موجود در یک جوهر است اما اکنون می دانیم که از این عمل برای "تشخیص" این رنگ ها نیز می توان استفاده کرد.
به منظور تشخیص رنگ ها باید نتایج شما با نتایج آزمایش های انجام شده با نمونه ی رنگ های خالص مقایسه شود.
تصویر زیر، یک کروماتوگرام جوهر آبی را نشان می دهد. در کنار آن، کروماتوگرام های رنگ های آبی کم رنگ، بنفش و آبی پررنگ را می بینید. قبل از خشک کردن کروماتوگرام ها، میزان حرکت حلال روی کاغذ، مشخص شده است. این زمینه، "صفحه ی حلال" نامیده می شود.
کتاب دنیای علوم (تغییر و جداسازی مواد) - ترجمه و تدوین: علیرضا اسبقی، انتشارات مبتکران
شیمی عمومی دکتر غلام رضا قاضی مقدم
شیمی عمومی بانگرش کاربردی (۲) اسمیت اسموت پرایس
فرهنگ شیمی دیوید ویلیام آرتور شارپ
مرکز یادگیری سایت تبیان - گردآورنده و تنظیم: نوربخش
