دایناسوری به نام مجله نجوم

حدود بیست سال است که در این مجله عبارت مقابل به چشم می خورد: « نجوم تنها ماهنامه اخترشناسی خاورمیانه است که از سال 1370 پیوسته منتشر می شود. خوانندگان ما طیف وسیعی از افراد را در برمی گیرد: از دانش آموزی دبستانی که شیفته آسمان شب است تا مادربزرگ هفتاد ساله ای که به نجوم عشق می ورزد.»

مجله نجوم توانست موجی را در جامعه ایجاد کند که نیاکان ما بار دیگر از گرویدن نوادگانشان به میراث آن ها شادمان شوند. بسیاری از همایش ها، کلاس های آموزشی، برنامه های عمومی، فرصت های بین المللی و ... در ابتدا توسط مجله نجوم و حامیان آن گسترش پیدا کرد. شاید اگر این ماهنامه وجود نداشت. جامعه نجوم ایران در جایگاهی به مراتب پایین تر از جایی که اکنون در آن قرار دارد قرار داشت. سال هایی را تصور کنید که اینترنت هنوز در ایران رواج پیدا نکره بود و کتب مربوط به نجوم نیز انگشت شمار بودند. پس تنها راهی که علاقه مندان می توانستند از اخبار نجومی اطلاع پیدا کنند خواندن مجله نجوم بود.

دکتر منصور وصالی عضو شورای سردبیری این مجله در یادداشتی که به مناسبت انتشار 200 امین شماره مجله نجوم چاپ گردیده خاطره ای از سال های انتشار این ماهنامه نقل کرده است که در ادامه می خوانید:

*شماره سوم مجله نجوم تازه درآمده بود و ما در جلسه هیئت زروان داشتیم آن را ورق می زدیم. سه شماره نجوم! دست کم برای ثبت در تاریخ بد نبود! این موضوع آن قدر عجیب بود که روزنامه نگاری قدیمی را هم به شگفتی بیاندازد. این روزنامه نگار قدیمی مسعود بهنود بود که از بدو پیدایش اندیشه انتشار مجله ای درباره نجوم و به نام "نجوم" طرف مشورت آقای حیدرزاده، سردبیر وقت مجله بود. ... در تمامی جلسات، آقای حیدرزاده نظرات آقای بهنود را درباره مجله منعکس می کرد. خوب طبیعی است که پس از چاپ هر شماره هم نسخه ای به ایشان اهدا شود. اما آنچه برای من جالب بود و همیشه به خاطر دارم، اظهار نظر مسعود بهنود پس از دیدن نجوم شماره 3 بود که آقای حیدرزاده در جلسه نقل کردند: " دستت درد نکنه، توفیق ( حیدرزاده) ! سه شماره نجوم درآوردی. راستش را بخواهی، من نمی خواستم ناامیدت کنم. چون من فکر نمی کردم شما به شماره دو هم برسین!"

*دوران کسوف 78 بود. چند روز پیش از کسوف، مایک سیمونز همراه با همسرش به مجله نجوم آمدند. روز قبل از آن، که هر دو در منزل مهمان من بودند، من مجله را به مایک نشان دادم و درباره فعالیت های آن به ویژه در آن دوران پر تب و تاب صحبت کرده بودم. در آن زمان دفتر مجله در آپارتمانی بود که خانواده محترم قابل زاده در اختیار ما قرار داده بودند. مایک وقتی فضای محدود مجله را دید با تعجب به من گفت: " من وقتی دیروز مجله را نشانم دادی و درباره فعالیت های تان گفتی، انتظار داشتم با تشکیلاتی عریض و طویل رو به رو شوم. هیچ تصور نمی کردم این مجله در چنین فضای محدودی منتشر شود."

*سال 86 بود، یعنی سال هفدهم انتشار مجله نجوم. من در د فتر آقای دکتر نمکدوست، روزنامه نگار و مدیر بخش آموزش همشهری، بودم. ایشان مدتی هم سردبیر مجله دانشگر بودند که مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور منتشر می کرد. صحبت ما درباره روزنامه نگاری علمی و دشواری چاپ مجلات علمی همگانی بود. وقتی صحبت از تجربه مجله نجوم شد ایشان گفتند:" هفده سال مجله نجوم در آوردن در این کشور یعنی معجزه!"

* همان سال 86 بود و چندی بعد از صحبت با آقای دکتر نمکدوست در دفتر مجله نجوم بودم و با آقای ایرجی، سردبیر وقت مجله که مهرداد صدایش می زنیم، گپ می زدیم. من صحبت های آقای دکتر نمکدوست را نقل قول کردم. مهرداد لبخندی زد و حکایتی شبیه آن را گفت: چند روز پیش دفتر مجله شهروند بودم. یکی از روزنامه نگاران قدیمی و حرفه ای که می دانست من با نجوم همکاری می کنم به من گفت:" وقتی من مجله نجوم را روی گیشه می بینم ، تصور می کنم که در یکی از خیابان های لندن قدم می زنم و یک دایناسور هم دارد خیلی طبیعی از خیابان عبور می کند!"

معرفی مجله نجوم و مشکلات آن در این مطلب کوتاه بهانه ای بود برای این که توجه مسئولین به نجوم و معضلات آن بیشتر شود. اگرچه داشتن امکانات و ابزارآلات پیشرفته مناسب، در نجوم بسیار اهمیت دارد ولی بهتر است ابتدا به دوام و بهبود سرمایه های خود فکر کنیم و بعد سراغ گام های بعدی برویم چراکه ممکن است داشته های اندک اکنون را نیز  از دست بدهیم.

فرآوری: م.ح.اربابی فر

بخش دانش و زندگی تبیان