تبیان، دستیار زندگی
کوشی فرانسوی، این ریاضی ‌دان پرشور که در سراسر نیمه اول قرن نوزدهم بر دیگر هموطنان برتری داشت با منطق دقیق خود تئوری های زیادی از حساب انتگرال را توسعه داد ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

یکی دیگر از دانشمندان بزرگ این قرن سیمون دنی ‌پوآسون (1840_ 1781) فرانسوی است.

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

وی از شاگردان لاپلاس است و اکتشافات مهمی در ریاضیات داشت. وی تئوری های مهم اولر، لاگرانژ و لاپلاس را در مورد جاذبه اسحاق نیوتنی که به تئوری پتانسیل مشهور است در مورد الکتریسیته به کار برد و از 1824 آن ها را در مورد مغناطیس نیز تعمیم داد. در سال 1828 این تئوری ها به وسیله ریاضی ‌دان انگلیسی جورج گرین اصلاح شد. این شخص واضع دستور مهمی به نام فرمول گرین است که تمام ریاضی‌ دانان آن را به خوبی می ‌شناسند.

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

 

گاوسریاضی ‌دان شهیر آلمانی که عنوان «پرنس ریاضی ‌دان» به حق شایسته اوست، این تئوری ها را مورد مطالعه قرار داد و تئوری کامل مغناطیس را به وجود آورد. مقام گاوس از لحاظ علمی همتای اسحاق نیوتن و ارشمیدس است. از اکتشافات درخشان او اولین دوره هندسه دیفرانسیل می ‌باشد که منظور از آن مطالعه منحنیات و سطوح در نقاط بسیار نزدیک با یک نقطه به خصوص می ‌باشد. مطالعات او درباره انحناء و ترسیم نقشه ‌ها و نمایش سطوح بر صفحات، اساسی می ‌باشد.

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

 

کوشیفرانسوی، این ریاضی ‌دان پرشور که در سراسر نیمه اول قرن نوزدهم بر دیگر هموطنان برتری داشت با منطق دقیق خود تئوری های زیادی از حساب انتگرال را توسعه داد و آنالیز را واجد دقتی کرد که هندسه از زمان اقلیدس به بعد افتخار آن را داشت. وی از سال 1820 تا سال 1830 تئوری توابعی را که دارای یک متغیر موهومی هستند بنا نهاد. این تئوری که امروزه بزرگترین عنوان افتخار او محسوب می ‌شود‌، دانشمندان بزرگی نظیر ریمان، وشتراس، هرمیت و پوانکاره را بخود مشغول داشت.

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

علاوه بر مکتب ریاضیات فرانسوی و آلمانی مکتب ریاضیات دیگری وجود داشت و آن مکتب ریاضیات انگلیسی بود که کم‌کم از تاریکی خارج می ‌شد. از نوابغ بزرگ این کشور ویلیام روون هامیلتون ایرلندی را بایستی نام برد. در 5 سالگی متون لاتینی و یونانی و عبری را می ‌خواند و ایتالیایی و فرانسوی را در 8 سالگی و عربی و سانسکریت را در 10 سالگی آموخت و در 14سالگی برای سفیر ایران خطابه خوشامدی به زبان فارسی تهیه کرد. این استعداد بی ‌مانند به زودی متوجه علوم گردید به طوری که در 17 سالگی هامیلتون تمام حساب انتگرال را به خوبی می‌دانست و خسوف و کسوف را به خوبی پیش ‌بینی می ‌کرد و در 22سالگی استاد نجوم گردید. کارهای او به خصوص مربوط به مبحث نور، دستگاه های اشعه و مبحث دینامیک است.

وی ملاحظات گاوس را درفضای سه بعدی تعمیم داد و در سال 1843 اولین اکتشاف خود را درباره کوآترنیون‌ ها یعنی جبر فضایی که تعمیم جبر گاوس و کوشی می ‌باشد به آکادمی سلطنتی ایرلند تقدیم کرد. تقریباً در همین فکر را نه تنها در مورد فضای سه بعدی بلکه به فضای n بعدی تعمیم داد.

دو پیش درآمد ناگوار در حدود سال 1830 تاریخ علم را با تاریکی غم انگیزی مواجه ساخته است. آبل نروژی و گالوای فرانسوی‌، پس از یک زندگانی بسیار کوتاه و پرهیجان در حالی که نتیجه با ارزش کشفیات اساسی شان شناخته نشده بود با رنج و مرارت درگذشتند.

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

 

نیل هنریک آبلمتولد اوت 1802 در سال 1824 ثابت نمود که صرف نظر از معادلات درجه اول تا درجه چهارم، هیچ دستور جبری که بتواند معادله درجه پنجم را به نتیجه برساند وجود ندارد و برای اینکه کارهای خود را به دیگران بشناساند در سال 1825 به آلمان سفر کرد و چون در آنجا نشانی از زندگی بدست نیاورد به پاریس روی نهاد.

آبل در این شهر در شاهکار بزرگ خود دست دیگری برد و مقاله ‌ای درباره «خاصیت عمومی طبقه بسیار وسیعی از توابع غیر جبری» انتشار داد. وی در نتیجه مکاشفه ‌ای که تنها حاصل نبوغش بود توانست راه خود را کج کند و انتگرال های بیضوی لژاندر را مورد مطالعه قرار دهد و کشف او آنقدر استادانه بود که با نهایت سادگی کاری را که استاد بزرگ مزبور در مدت چهار سال انجام داد تبدیل به هیچ کرد.

آبل این کشف ذی قیمت خود را به کوشی سپرد. اما افسوس! کوشی آن را گم کرد و نروژی بیچاره در حالی که آخرین اندوخته های خود را مصرف کرده بود و آخرین امید خود را از دست داده بود ناچار شد به وطنش مراجعت کند، و هم در آنجا بود که آبل در نتیجه محرومیت ها و گرفتاری های فراوان به مرض سل مبتلا گشت و در ششم آوریل 1829م جان سپرد. دو سال پس از آن تاریخ کوشی نسخه خطی او را پیدا کرد و آکادمی علوم از ارزش آن آگاه شد و جایزه بزرگ خود را به آپل و ژاکوپی آلمانی تخصیص داد. ولی آبل آنچنان فراموش شده بود که نامی از او در میان نبود و کسی نمی ‌دانست که دو سال پیش مرده است.

ریاضیات در گذرگاه تاریخ(گذرگاه 7)

گالواکه زندگیش در تاریخ علم صفحه ‌ای اندوهبار گشوده است در 26 اکتبر 1811م در پاریس متولد شد. در 14 یا 15 سالگی به جای انجام تکالیف عادی دبیرستان اوقات خود را صرف مطالعه در هندسه لژاندر و آثار بزرگ لاگرانژ و اکتشافات آبل می ‌نمود. وی پس از عدم موفقیت در امتحان ورودی مدرسه پلی تکنیک و نیز رانده شدن از دانشسرای عالی و مخصوصاً به سبب آشنا نبودن با دانشمندان مشهور وارد مبارزات سیاسی شد،‌ او عقیده داشت:

«من برای دانشمند شدن چیزی کم دارم و بنابراین قلب من آرزویی دارد که مغز من قادر به انجام آن نیست.»

گالوا پس از چند ماه زندانی شدن آزاد شد. ولی درحالی که فقط چند روز بیش از بیست سال و هفت ماه داشت در یک دوئل مجروح گردید. شاید در تمام تاریخ علم فصلی حزن انگیز‌تر از شب 29ماه مه 1832وجود نداشته باشد.

گالوا «تئوری گروه ها» را که قبلاً بوسیله کوشی و لاگرانژ مطالعه شده بود در معادلات جبری به کار برد و گروه جانشینی هر معادله را مشخص کرد. این تئوری که امروزه تعمیم یافته و در عین حال ساده ‌تر شده است برای حل مسائل گوناگون به کار می ‌رود و وسیله جستجویی به دست فیزیکدانان زمان ما داده است.

سوال :

1- کدام ریاضیدان ایرلندی برای سفیر ایران خطابه خوشامدی به زبان فارسی تهیه کرد؟

2- جمله «من برای دانشمند شدن چیزی کم دارم و بنابراین قلب من آرزوئی دارد که مغز من قادر به انجام آن نیست.» از کیست؟

مرکزیادگیری سایت تبیان - تهیه: کلبه آفرینش فکر

تنظیم: سمیرا بادامستانی