ملاک شایستگی جوان

این عناوین و صدها عناوین این چنینی همه ساله در سطح جهان موضوع مسابقاتی است که شرکت کنندگان در آن به خاطر آن چه که به خاطرش ستایش می شوند و مورد توجه هستند کمترین تلاشی نکرده اند و می توان گفت مسابقاتی بی پایه و اساس مضحک است کسی در زیباتر و جذاب تر بودن خود نقشی ندارد. و می تواند به دنبال یک سری سیاسیت های تبلیغاتی و فرهنگی باشد که اهداف از پیش  تعیین شده ای را دنبال می کنند.

جوان شایسته کیست و چه خصوصیاتی باید داشته باشد ؟بیایید ملاک های بهتر بودن و شایسته بودن را از کسی جویا شویم که فرزندانی تقدیم به عالم کرد که تا ابد اسوه و الگوی آدمیان هستند و سید جوانان اهل بهشت و مایه ی فخر بشرند .

صالح بودن

در غررالحکم جلد 2 صفحه 575 آمده است: الولد الصالح اجمل الذکرین؛ فرزند صالح و شایسته زیباترین یادآوری از دو بخش یادآوری‌های انسان است. یعنی کارها و اعمال انسان یک یادگار خیر و فرزند صالح یادگار خیر دیگری است که از دیگری زیباتر است. پس باید جوانان و فرزندانی صالح تربیت کرد و از خود به یادگار گذاشت.

ناصح بودن

جوان علی رغم شور و احساس، زور بازو و غرور اگر پیرو احساس و هوس نباشد و در پی شر و بدی نگردد برعکس به دنبال خیر و خوبی، خیرخواه و ناصح باشد، مطلوب و پسندیده است.  پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمودند:

خیر شبابکم من تشبه بکهولکم ؛ بهترین جوان‌هایتان آنانند که به پیران شبیه باشند. (میزان الحکمه، ج 5،ص6)

مقصود از شباهت جوانان به پیران آن است که پختگی و خیرخواهی و مسلط بودن بر احساسات را دارا باشند؛ اگر جوانی این چنین باشد پس شبیه افراد مسن خواهد بود. از جمله ویژگی بزرگسالان آن است که دنبال خیر و صلاح هستند، در پی خواسته‌های احساسی نیستند. یعنی آنان ناصح هستند.

مطیع پدر بودن

حضرت علی علیه‌السلام اطاعت پدر را حق پدر بر فرزند می‌داند و می‌فرمایند:

فحق الوالد علی الولد ان یطیعه فی کل شی الا فی معصیه الله سبحانه؛  حق پدر بر فرزند آن است که در هر کاری جز معصیت پروردگار از پدر اطاعت کند. (نهج البلاغه،حکمت 399)

به بزرگترها احترام گذاشتن

جوان بزرگترها را تعظیم و تکریم می‌کند و احترام آنان را رعایت می‌کند. علی علیه‌السلام در بیان فساد زمان خود چند ویژگی را برمی‌شمارد. از جمله می‌فرمایند:

لایعظم صغیرهم کبیرهم ؛ کوچکترهایشان بزرگسالها را احترام نمی‌کنند. (نهج البلاغه، خطبه 233)

اما در عین حال بعضی از ویژگی‌های رفتاری برای جوانان چهره منفی و ناشایست به تصویر می‌کشد که جوانان باید از آن دوری کنند. از جمله آن ویژگی‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد.

پرخاشگری و ستیزه جویی

حضرت علی علیه‌السلام در بیان آثار منفی فتنه به این نکته اشاره دارد که فرزند در دوره فتنه پرخاشگر، ستیزه‌جو و خشونت کردار می‌شود:

فاذا کان ذلک کان الولد غیظا ؛ وقتی زمان فتنه برسد پس فرزند، دشمن و پرخاشگر می‌شود.(نهج البلاغه،خطبه233)

پرهیز از بداخلاقی

از ویژگی‌های منفی برای جوان بداخلاقی است. حضرت علی علیه‌السلام آنگاه که از فساد زمان خویش گله می‌کند می‌فرماید:

فتاهم عارم ؛ جوانشان بداخلاق است. (نهج البلاغه، خطبه 233)

عارم به کسی گفته می‌شود که برخوردش تند و آزاردهنده و اخلاقش خشن و بد است. هرچند این صفات برای بزرگسالان نیز ناپسند است، آنان همانند جوانان باید از این ویژگی‌های منفی دور باشند. اما با توجه به زمینه‌های مستعد جسمانی و روانی جوانان توصیه به دور بودن از این خصایص ناپسند و زشت برای آنان روشن می‌شود.

نافرمانی در مقابل پدر و مادر

جوان نه تنها در مقابل پدر و مادر نافرمان نیست بلکه کاملا خاضع و فرمان بردار باید باشد. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: شرالاولاد العاق ؛ بدترین فرزندان، اولاد نافرمان است. (غررالحکم، ج 2، ص 576)

دوری از پدر و مادر

گاهی بعضی فرزندان وجود پدر و مادر خود را ننگ دانسته و از آنان دوری می‌کنند، بویژه اگر پدر و مادر بی‌سواد باشند و یا ظاهر مرتب و آراسته نداشته باشند. این صفت بسیار زشت است. باید به پدر و مادر به هر کیفیت که هستند افتخار کرد و با آنان نزدیک و همدم و مانوس باشیم. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند:

من استنکف من ابویه فقد خالف الرشد ؛ کسی که از پدر و مادر خود استنکاف دارد و آنان را ننگ خود داند از رشد و راه درست به در رفته است. (غررالحکم، ج 2، ص 576)

واقعا پایبند به اصولی این چنینی است که به یک جوان ارزش می دهد و او را بالا می برد و در این زمانه پر تشویش  سرگردانی که جوان را بازار مکاره ای احاطه کرده است که از هر سو امیال و غرایز و حتی اعتقادات او را تحت الشعاع قرار میدهد پایبند بودن به اصول اخلاقی و ایمانی برای یک جوتن میسر نمی شود مگر با پناه بردن به خداوند متعال و بهره گیری از فرمایشات وزین ائمه معصومین علیهم السلام .

توصیه ای به جوانان...

من مى خواهم جوانان به ارزش هاى اسلامى وفادار بمانند، و ظرف وجود خویش را از حقایق الهى تهى نكنند بلكه سرشار سازند، و قلب خود را پاس دارند، و ایمان خود را- چنان گوهرى گرانبها- نگاهبانى كنند، و هویت اسلامى خویش را از هر گونه دستبردى مصونیت دهند.

من به جوانان مى گویم نهج البلاغه- این كلام جاودانه- را بخوانند، و با آن هر چه بیشتر آشنا شوند و انس گیرند، سپس اگر این تعالیم و ارزشها را- كه از نفس معصوم امام انسان و انسانیت و خداوند ارزش شناسى و ارزش گرایى تراویده و سیره ى عملى او آنها را اثبات كرده است- در خور وفادار ماندن دیدند "و دریافتند كه در هیچ زمان و مكان دیگرى چنین ارزشها و تعالیمى، با چنان سیره و عملكردى وجود نداشته است"، به آنها وفادار بمانند، و به دین و ایمان و عقیده ى خود پایبند باشند، نماز بخوانند. روزه بگیرند. عفت بورزند. امیال نفسانیى كه انسان را به سقوط مى كشاند سركوب كنند. جوانمرد و مودب و فروتن باشند. به دیگران با مهربانى و تواضع- و بى منت- كمك كنند، هر گونه كمكى. درد دیگران را درد خود بدانند. مشكل دیگران را مشكل خود شمارند. صادق باشند و سالم، و مومن باشند و سرافراز، و شجاع باشند و نستوه، و سازنده باشند و مثمر. حیف است به دلیل امورى- هر چند درد آور- انسان نماز نخواند، و رابطه ى روحانى خود را با خداى خود قطع كند، و قلب را از تجلى انوار نماز، و معنویت ژرف سجده براى خداى متعال، محروم سازد؟ قبله قبله ى قرآن و محمد صلی الله علیه و آله  است، به آن توجه كنید. و خدا خداى نهج البلاغه و على است، نماز بخوانید. و ناظر بر اعمال، ولى عصر، و صاحب زمان، حضرت حجت بن الحسن، مهدى آل محمد عج است، مواظب باشید... و به من و امثال من كار نداشته باشید.

منابع : پایگاه آگاه سازی جوان ، کتاب کلام جاودانه از محمدرضا حكیمی