مشاهده
همان طور که می دانید انجام پژوهش نیاز به دقت در مشاهده و توصیف دقیق و صحیح پدیده های دارد. در حقیقت مشاهده شیوه ای است که شما می توانید با دقت و با استفاده از همه حواس بینایی و شنوایی، بویایی، لامسه، چشایی خود واقعیت را آن طور که هست، متوجه شوید.
مشاهده از روش های جمع آوری اطلاعات است كه در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشیا و پدیده ها با استفاده از ویژگی های گوناگون آنها ملاحظه و ثبت می گردد. منظور از مشاهده ثبت دقیق تمام جوانب بروز حادثه ویژه یا رفتار و گفتار فرد یا افراد از راه حواس و یا سایر راه های ادراكی ( كمك گرفتن از ابزار خاص ) می باشد.
• مشاهده منظم در تحقیق ضروری است بنابراین مشاهده باید:
• به هدف تحقیق مربوط باشد
• برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنیم شده باشد
• به طور دقیق و منظم ثبت شود
• میزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسی باشد
• مشاهده به دو صورت مشاركتی و غیر مشاركتی انجام می شود. كه در مشاهده مشاركتی شخص مشاهده كننده در موضوع مشاهده شركت دارد و در همان جلب مشاهده صورت می گیرد.
•در مشاهده غیر مشاركتی مشاهده گر پدیده مورد مشاهده را بدون آنكه خود دخالتی در آن داشته باشد ملاحظه می كند كه این روش خود به دو صورت انجام می شود. در روش اول مشاهده گر پدیده ها را به صورت آشكار ثبت می كند و در نوع دوم مشاهده گر به صورت مخفیانه مو راد مورد مشاهده را ملاحظه و به ثبت آن می پردازد.
• مشاهده ممكن است در هنگام تهیه طرح اولیه تحقیق نیز صورت پذیرد كه بدان مشاهده مقدماتی گفته می شود مشاهده ممكن است منبع اصلی جمع آوری اطلاعات باشد و گاهی نیز برای تكمیل یا اصلاح اطلاعاتی كه از روش های دیگر بدست آمده است استفاده شود. مشاهده ممكن است در مورد اشیا صورت بگیرد.
• مزایا: امكان بررسی جزئیات موضوع وجود دارد. می توان صحت اطلاعات جمع آوری شده را با وسائل دیگر آزمایش كرد .برای جمع آوری اطلاعات زمینه ای مناسب است. در زمان كوتاه اطلاعات زیادی بدست می آید و اعتبار علمی اطلاعات بالاست.
• معایب: حضور مشاهده گر می تواند بر روند فعالیت مورد مشاهده تاثیر گذار باشد. تمایلات شخصی مشاهده گر و میزان توانائی او در مشاهده و ثبت دقیق فعالیت مورد مشاهده ممكن است تاثیر گذار باشد. عوامل محیطی بر نوع و روش گرد آوری اطلاعات موثر است. استاندارد كردن و طبقه بندی اطلاعات مشكل است ( بویژه در ثبت رفتار انسانی ) .مشكلات اخلاقی در مشاهده اعمال شخصی وجود دارد. برای نمونه های زیاد وقت گیر و پر هزینه است.
خوب است بدانید
مشاهده وقتی به کار می آید که پرسش نامه یا مصاحبه نتواند به سوالات پژوهشی شما پاسخ درست و مطمئن بدهد.
از این روش موقعی استفاده کنید که بخواهید مستقیماً و از نزدیک، پدیده ای یا رفتاری را بررسی کنید.
گاهی لازم است که هنگام مشاهده، فقط تماشاگر نباشید و به نوعی بازیگر هم باشید.
ادامه دارد....
تهیه: بخش پژوهش های دانش آموزی، الناز فطیر خورانی
تنظیم: نسرین صادقی
