شکست در دقیقه 90

از فواید و ثمرات روزه و روزه داری سخن و روایت فراوان شنیده و خوانده ایم، هر چند تکرار این مطالب خالی از لطف نیست اما بیان آنها تکرار مکرراتی است که به راحتی از کنار آنها گذر کرده ایم. هدف از این نوشتار ذکر فواید روزه داری نیست بلکه فرض را بر این گرفته ایم که هر یک از خوانندگان گرامی به آثار روزه داری التفات داشته و سعی در بهره جستن از سفره پربرکت ماه رمضان را دارند، اما نکته اینجا امر دیگریست  که به آن اشاره خواهیم کرد.

معنای روزه داری

به عنوان مقدمه لازم است تأملی در معنای روزه داری داشته باشیم .

روزه داری را به عبارتی می‌توان خویشتن داری دانست حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله در مورد روزه فرموده اند: « هر چیزی دری دارد و در خداپرستی روزه است » دلیل اینکه روزه داری چنین خاصیتی دارد. این است که در روزه، خویشتن داری وجود دارد و این عملی است نهایی که غیر از خدا کسی از آن آگاه نیست و مانند نماز یا زکات دیگران از آن آگاه نمی شوند . دلیل دیگری نیز دارد و آن مغلوب کردن شیطان دشمن خداست زیرا این شیطان است که از راه شهوات می تواند حمله کند و بر انسان چیره شود و این گرسنگی است که تمام شهوتها را که ابزاری در دست شیطان است از بین میبرد و هواهای نفسانی را در هم می شکند. در نهایت می توان روزه داری را به معنای به افسار کشیدن قوای نفسانی دانست.  اینکه انسان بتواند امیال خویش را که هر یک برآمده از قوای نفسانی او باشد در اختیار گرفته و خود مقهور آن قوا نباشد بلکه قوای نفسانی او تحت سلطه و اختیار آدمی باشد.

قوای انسانی

مقدمه بعدی شناخت قوای انسانی است. برای فهم چگونگی تسلط بر قوای انسانی یا به عبارت دیگر قوای نفسانی نیاز است در ابتدای امر این قوا را بشناسیم. آدمی تا به چیزی معرفت کامل نداشته باشد و از کارکرد امری آگاه نباشد چگونه می تواند آن را در اختیار خویش در آورد؟

قوای انسای را چهار قسم دانسته اند و این قوای چهارگانه بدین قرار است: عقل، شهوت، غضب، وهم

شأن عقل ادراک حقایق امور و تمیز میان خیرات و شرور و امر به کارهای نیکو و نهی از صفات ناپسند است.

فایده قوه شهویه بقای بدن است که بدن ابزار به دست آوردن کمالات نفس است و زیستن بدن در این دنیا به تناول غذا، تناکح و ... وابسته است.

قوه وهمیه وظیفه اش فهم امور جزئی بدن است و شغل قوه غضبیه این است که مضرتهای خارجی را از بدن دفع کند و اگر دو قوه شهویه و یا وهمیه اراده سرکشی و یا خودسری کرده و قدم از اطاعت عقل بیرون نهند، آنها را به راه راست آورد و تحت اقتدار و تسلط عقل قرار دهد.

و این مختصری از قوای چهارگانه بود که شناخت آنها لازمه تسلط و اقتدار بر آنهاست.

شکست در دقیقه 90

حال که معرفت جزئی نسبت به قوای انسانی حاصل شد می توان ربط و نسبت روزه با این قوا یا به عبارت دیگر سرّ روزه را نیز دریافت، بر این اساس ملا احمد نراقی در کتاب معراج السعاده می فرمایند: سرّ امر روزه داشتن آن است که قوه شهویه، مقهور و ضعیف شود و تسلط شیطان لعین کمتر گردد تا نفس قدسی از درجه حیوانیت ترقی نموده و مشتبه به ملائکه گردد و در آن آثار تجرد و روحانیت حاصل شود. امام محمد غزالی نیز عباراتی مشابه با فحوای کلام ملا احمد نراقی دارند، ایشان نیز بر این اعتقادند که سر روزه و روزه داری تسلط بر قوای شهوانیه است که این قوا خورد و خوراک و لذایذ حسی و مادی را در بر می گیرد.

آدمی با روزه بر این قوه تسلط یاقته و به خوی و صفات فرشتگان و ملائکه نزدیکتر می گردد چرا که این مخلوقات خداوند دارای شهوت نیستند و انسان نیز به وسیله روزه داری می تواند این قوه را مقهور خود ساخته و بدین وسیله به صفات فرشتگان و ملائک نزدیکتر گردد.

اما بس جای تأسف است، صبح تا شام را روزه داشتن و خودداری از خوردن و آشامیدن و اجتناب از محرمات و اعمالی که روزه را باطل می کنند و در آخر ... ! باز کردن سفره ای که غذاهای رنگینش هوش از سر آدم می برد. تا قبل از افطار و اذان مغرب همه چیز خو ب و قوه شهوانیه در اختیار ما بود و ضعیف و ضعیف تر می شد اما متأسفانه همراه با نوای ملکوتی اذان مغرب این شهوت انسان است که پروراتر از پیش می شود و نه تنها دیگر ضعیف نیست بلکه از آن جاییکه تا قبل از افطار معده خالی شده و میل و اشتهای آن بیشتر شده لذا هنگام افطار با رغبت تمام از غذاهای رنگارنگ نوش جان کرده و حتی بیشتر از همیشه نیز از غذاها تناول می کند و در این لحظه است که در نبرد به تسلط در آوردن قوای شهوانیه آدمی در دقیقه 90 شکست خورده و به قول ملا احمد نراقی (آنچه مقصود از روزه بود نتیجه برعکس می بخشد.)

بنابراین روزه دار باید همان غذایی را بخورد که در شب های غیر روزه می خورده و به تلافی خوراک نخورده روز، طعام دیگری را بدان اضافه نسازد تا سودی از روزه خود ببیند و روح روزه اینگونه است که پرو بال می گیرد و روزه دار را به قله سعادت رهنمون می سازد. اما آیا رویه و روش ما در افطار کردن اینگونه است؟

                                                                                                                                      فرآوری : مریم پناهنده

منابع:

1.معراج السعادة ، ملا احمد نراقی

2.کیمیای سعادت ، امام محمد غزالی طوسی

3. الاربعین ، امام  محمد غزالی