جوان ایرانی؛ فرصت یا تهدید
در واقع امروز این سوال مطرح است که جوانان در جامعه ایران موجب نگرانی و باعث مشکل هستند و یا سرمایه انسانی و باعث نشاط و شادابی اند؟آیا نیازهای طبیعی جوانان همچون نیاز به هویت،شغل،مسکن،ازدواج و دسترسی آزاد به اطلاعات مشروع قانونی است و یا غیرطبیعی و زمینه ساز بحران اجتماعی؟
رشدجمعیت طی دودهه گذشته جوان شدن ترکیب جمعیتی کشور را بدنبال داشته است به نحوی که در حال حاضر 68 درصد از جمعیت کشور زیر سی سال سن دارند. درشرایط فعلی جمعیت جوان از مرز 5/22 میلیون نفر فراتر رفته و همچنان در حال افزایش است و به نظر می رسد آنچه در شرایط فعلی بیش از هر موضوع و اقدامی قابل تأمل است،طرز تلقی جامعه و به ویژه صاحبان اندیشه و مسوولان نسبت به پدیده جوانی کشور است.
در یک سو، بخشی از نخبگان و مسوولان بر این باورند که جوانی یعنی"نگرانی اجتماعی"برهمین اساس مجموعه نیازها،مطالبات و خواسته های جوانان را به عنوان بحران های جامعه تفسیر می کنند و وظیفه اصلی حکومت و حتی سازمان های متولی امور جوانان را به حل و پاسخگویی برای این بحران ها محدود می کنند. در این مسیر استفاده از ابزارهای امنیتی و انتظامی و حتی قضایی را برای کنترل و مدیریت این بحران ها،نه تنها مجاز می شمارند بلکه تشویق نیز می کنند.
در سوی دیگر،بخشی از نخبگان و دست اندرکاران باور دیگری دارند؛آنان جوانی را فرصت و"سرمایه اجتماعی"می پندارند. بااین نگرش،نیازها و خواسته های مشروع جوانان را طبیعی می انگارند و وظیفه حکومت و دولت را به رسمیت شناختن حقوق و نیازهای طبیعی جوانان قلمداد می کنند و نه تنها جوانان را مشکل نمی دانند بلکه جوانان را راه حل مشکل جامعه می پندارند درنتیجه از جوانان برای پاسخگویی به نیازهای آنان مدد می جویند و هرگونه برخورد آمرانه یا قیم مابانه را با آنها مردود و نقش حکومت و دولت را به مثابه نقش یک راهنما،تسهیل کننده و مشاور تعبیر می کنند.
البته با مروری بر منابع دینی و اسلامی،قانون اساسی،تجارب جهانی و فراز و نشیب های دو دهه انقلاب می توان گفت، سیاست راهبردی دولت و نظام جمهوری اسلامی آنست که جوانان به عنوان سرمایه اجتماعی معنی شوند. در این برخورد جوانان نه تنها مشکل تلقی نمی شوند بلکه بهترین و ارزشمندترین سرمایه برای توسعه ، اعتلا و سربلندی کشور قرار گیرند.
بر این اساس رویکرد اصلی برنامه ها ، رویکردی مبتنی بر فرصت تلقی کردن دوره جوانی و جوانان است تا علیرغم برخی از نارسایی ها و ضعف ها ، آنها به مشارکت در ساختن آینده خود دعوت شوند. در صورتی که به جوان به عنوان یک تهدید نگریسته شود،جوان احساس کنار گذاشته شدن درسطح جامعه خواهند کرد،به حاشیه تن در می دهند و در رو در روی جامعه قرار می گیرند اما از نظر جامعه شناسان جوانان باید یک فرصت بی نظیر تلقی شوند چون در این دوران افراد از توانایی خاصی برخوردارند.
دکتر "مریم یوسفی"،جامعه شناس می گوید:در صورتی که به جوان به عنوان یک تهدید نگریسته شود،جوان احساس کنار گذاشته شدن درسطح جامعه خواهند کرد،به حاشیه تن در می دهند و در رو در روی جامعه قرار می گیرند اما از نظر جامعه شناسان جوانان باید یک فرصت بی نظیر تلقی شوند چون در این دوران افراد از توانایی خاصی برخوردارند. این استاد دانشگاه معتقد است:جوانان قدرت بیشتر و بهتری برای نقادی و خطرپذیری دارند و از نیروی فراوان برخوردارند البته به شرط آنکه برای آینده آنها برنامه ریزی شود.
به گفته وی باید حقوق جوانان به رسمیت شناخته شود و مشارکت آنها در عرصه ی اجتماعی تعریف شود.
یوسفی می افزاید:هرچند که مسولان باید در نظرداشته باشند که گسترش دوره جوانی درسطح جامعه،علاقه به ادامه تحصیل، تأخیر در ازدواج و تأخیر در اشتغال را در پی خواهد داشت. این امر برضرورت برنامه ریزی برای جوانان می افزاید و به مسوولان گوشزد می کند که برنامه ریزی برای جوانان امری انتخابی و دلبخواهی نیست. وی می گوید:نگاهی به برنامه ریزیهایی که توسط مسولان برای جوانان شده بیاندازید زیرا به نظر این جامعه شناس نه تنها جامع و مانع نیست بلکه برای یک دوره خاص که برنامه ریزی شده نیز هم کافی نبوده است.
"علی سعیدی"،جامعه شناس و استاد دانشگاه در مورد برنامه اول توسعه درخصوص جوانان انتقاد کرده و می گوید:بزرگترین ایراد بر برنامه اول توسعه این است که جوانی به عنوان یک مفهوم در نظر گرفته شده است. به گفته وی جوانی را نباید به عنوان یک نسل تعریف کرد و رویکردی فیزیولوژیک از جوان داشت. این جامعه شناس معتقد است:تنها دربرنامه اول توسعه مسولان خواسته اند یک گوشه چشم و نظری به جوانان داشته باشند و توجه دلسوزانه به جوانان منظور نشده است.
دربرنامه دوم توسعه نیز به هدایت جوانان و نوجوانان در عرصه های ایمان مذهبی،فرهنگ خودی،خلاقیت،علم،هنر،فن،تربیت بدنی،مناسبات انسانی،خانوادگی،اجتماعی و مشارکت در صحنه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اشاره شده است. این استاد دانشگاه دانشگاه در نقد برنامه دوم توسعه می افزاید: هرچندکه برنامه ریزان در برنامه دوم توسعه تمایزی بین نسل جوان و دیگر نسل ها قایل شده اند اما تنها نمی توان جوانان را در یک برنامه 5 ساله به عنوان یک گروه خاص درنظر گرفت و برای توجه بیشتر به جوانان یک نگاه بزرگسالانه همراه با تحکم و تعیین تکلیف به جوان داشت. وی می افزاید:نباید نگاه برنامه ریزان و کارشناسان نگاهی از روی مراقبت و نظارت باشد و نگاهی از روی توجه به مسایل آموزشی و فرهنگی و تبلیغی کرد.نتیجه برنامه دوم توسعه نیز تشکیل مرکز ملی جوانان با موفقیت شورای عالی انقلاب فرهنگی شد. در برنامه سوم توسعه نیز بر تشکیل سازمان ملی جوانان با هدف ساماندهی امور جوانان و توجه اساسی به نیازهای جوانان در حوزه های مختلف آنها و تقویت و توسعه سازمانهای غیردولتی جوانان تأکید شده بود.
دکتر سعیدی جامعه شناس می گوید:نگاه به جوانان دربرنامه سوم توسعه نسبت به دو برنامه گذشته بهتر است اما به جوان به عنوان یک پدیده اجتماعی و گروه اجتماعی عام نظر شده است.
وی می افزاید:اما اگر رویکرد مسوولان در برنامه های ملی جوانان نگرشی منفی باشد و به جوانان به عنوان نگرانی اجتماعی نگریسته شود،نگاه همراه با تهدید و سوءظن در سطح جامعه رواج پیدا خواهد کرد و این امر منجر به حاشیه راندن جوان و بروز بحرانهای اجتماعی و بی ثباتی در هویت ملی و دینی خواهد شد. سعیدی با اشاره به وجود چالشهایی در پیش روی برنامه ریزی کلان برای جوان تصریح کرد:چالشهایی در پیش روی برنامه ریزی کلان در امور جوانان وجود دارد از جمله آنها ابهام در جایگاه امور جوانان،نگرش های متفاوت در نظام برنامه ریزی ملی و عدم تحرک و پویایی لازم در امر سیاستگذاری ، برنامه ریزی و اجرا است.
وی اظهار داشت:همچنین ناهماهنگی بین مقررات و قوانین جاری کشور با نیازهای جوانان و ناهمخوانی برنامه ها و انتظارات جوانان را باید از میان برد.
منبع:سمیه نصرتی و امیر رضا پرحلم- فصل نو/شماره 54
لینک های مرتبط
چرا تجرد را انتخاب می کنیم؟
دختران مقصرند یا پسران؟
دانشگاه نروید ، خوشبخت ترید!
