دلجویی از ابراهیم؟

روزی که خبر توقف ساخت فیلم سینمایی «چ. مثل چمران» در رسانه‌ها بازتاب یافت برخی تحلیل‌ها این «توقف» را «توقیف» ترجمه کردند و از مانع‌تراشی دولتی در مسیر ساخت این پروژه خبردادند. تحلیلی که با ضمیمه‌ کردند اظهارات حاتمی‌کیا در برنامه تلویزیونی «راز» و نیز ارجاع به حاشیه‌های سیاسی اکران فیلم تازه این کارگردان «گزارش یک جشن» در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر رنگ و بویی از صحت هم به خود کگرفته بود. در برابر این اخبار و تحلیل‌ها ابراهیم حاتمی‌کیا ترجیح داد سکوت کند اما وزیر فرهنگ و ارشاد ناگهان به میدان آمد و خبر از پیگیری معاون سینمایی برای به سرانجام رسیدن این پروژه داد. وعده‌ای که شاید همان رسانه‌ها بتوانند بار معنایی یک «دلجویی» را بر آن سوار و موضع مدیران ارشاد را عقب‌نشینی به نفع تولید یک پروژه ماندگار تحلیل کنند.

انتظار 5 ساله

پنج سال از رسانه‌ای شدن خبر ساخت فیلم زندگی شهید چمران توسط ابراهیم حاتمی کیا می‌گذرد ولی هربار تولید پروژه به دلایلی به سرانجام نمی‌رسد. حاتمی کیا دی‌ماه سال گذشته برای فیلم سینمایی «چ مثل چمران» پروانه ساخت دریافت کرد و حتی در مراسم رونمایی از مجموعه فیلم‌های دفاع‌مقدس‌اش خبر از تولید آن در سال 91 داد، اما گفته‌های کوتاه و موجز او در برنامه تلویزیونی «راز»، بار دیگر حکایت از تداوم طلسم پروژه‌اش داشت. این‌بار اما دلیل حاتمی‌کیا برای توقف پروژه‌اش متفاوت از قبل بود؛ «برخی تنگ نظری‌ها در مسیر اعطای مجوز برای ساخت این فیلم سینمایی از سوی مراجع ذی صلاح .» صحبت‌های اخیر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اما بار دیگر این امیدواری را برای حاتمی‌کیا بوجود آورد تا احتمالا در آینده‌ای نزدیک بتواند یکی از مهم‌ترین فیلم‌هایش را تولید کند.

سید محمد حسینی درباره حمایت از پروژه سینمایی شهید چمران گفت: معاونت سینمایی پیگیر این پروژه است. او در گفت و گو با ایسنا تاکید کرد: كار درباره شهید چمران اهمیت دارد و بسیار ارزشمند است كه امیدواریم به خوبی انجام شود. چرا كه شهید چمران یك شخصیت ماندگار است و باید كاری در خور نام و شجاعت‌ها، رشادت‌ها و فداكاریهایی كه این شهید بزرگوار داشته انجام شود تا مدل و الگویی باشد برای دیگر بزرگان و شخصیت‌ها و سرداران دفاع مقدس كه كارهای خوبی برای آنها انجام دهیم.

ساخت پروژه منتفی نشده

چندی پیش هم تهیه کننده پروژه چمران با رد شایعه تولید این فیلم عنوان کرده بود: ما آمادگی كامل داریم، پروژه «شهید چمران» را در اولین زمان ممكن شروع كنیم. محمد پیرهادی تاکید کرد: مراكز تصمیم گیری حوزه فرهنگی كشور تمامی همت و تلاش خود را به كار گیرند، تا انشاء الله بتوان فیلمی در خور شان و جایگاه شهید چمران تهیه و به نسل جوان كشور ارایه كرد.او در عین حال گفت: علیرغم پیگیری‌های انجام شده، هنوز اراده قطعی برای ساخت این پروژه شكل نگرفته است و ما همچنان در انتظار شروع جدی این پروژه هستیم. وی تصریح كرد: آرزو داشتیم ساخت فیلم شهید چمران در بخش خصوصی تحقق پیدا كند، اما با توجه به گستردگی فراوان این پروژه و متاسفانه بضاعت مالی در این بخش و عدم وجود موسسات و مراكز فرهنگی مستقل امكان تحقق این آرزو فراهم نیست.

بازخوانی یک نامه

پروژه شهید چمران ابتدا قرار بود به صورت مجموعه تلویزیونی ، به کارگردانی حاتمی کیا و تهیه کنندگی حبیب الله کاسه ساز تولید شود. این مجموعه متعلق به گروه حماسه و دفاع مقدس و گروه شاهد بود که در ادامه منجر به تولید یک مستند شد؛ البته بدون دخالت حاتمی کیا. در آن برهه خبرهایی از روند تولید سریال از قول تهیه‌کننده رسانه‌ای شد. حاتمی کیا اما به دلیل آن چه که عدم مطابقت اخبار منتشر شده با روند تولید پروژه بود، رسما انصراف خود را از ساخت پروژه شهید چمران اعلام كرد. او در نامه‌ای که سیزدهم آذر ماه سال 85 منتشر کرد، چنین نوشت: «بنده هر چه سعی كردم كه سرم در لاك خویش باشد و كمتر زیر ذره بین رسانه آفتابی شوم، نشد كه نشد. نمی‌دانم این اخلاق حرفه‌ای‌ است و یااخلاق شخصی، ولی به هر حال اصرار دارم، تا وقتی پروژه‌ای به نتیجه واضحی نرسیده، آن را عیان نكنم. متاسفانه پروژه شهید چمران از طرف تهیه كننده دچار آفت شد و من فیلمسازی شدم كه در آن واحد چندین پروژه در دست كار دارم. همكارانی كه در سریال «حلقه سبز» با من بودند می‌دانند كه من در طول ساخته شدن این سریال تمام وقت و روح خودم را در خدمت كار گذاشته بودم. ولی خبرهای گاه بیگاه رسانه‌ای روند پروژه چمران، آن‌ها را متعجب و مرا سرخورده و عصبی می‌كرد. بارها به این نحوه اطلاع رسانی اعتراض كردم و رفتار و روحیه خودم را به دوستان توضیح دادم كه این روش مانع پیشرفت كار می‌شود. این حكایت همچنان باقی بود، تا اینكه اخیرا سفر به آمریكا در جراید مطرح شد. تصور كنید كسانی كه در جریان چند و چون این پروژه نیستند چگونه باید حلاجی كنند كه آمریكا چه ربطی به شهید چمران دارد و هزار اما و اگرهای دیگر كه مرا در شرایطی انفعالی قرار می‌داد. غافل از آن كه بنده به‌عنوان مسؤول تیم تحقیقی از این سفر بی‌خبر بودم و اساسأ چنین سفری در دستور كار قرار نداشته است. من ترجیح می‌دهم این بار روی سخنم افكارعمومی باشد و یك بار برای همیشه این بحث را باز كنم. اینجانب حدود چهار سال پیش علاقه‌ام را برای ساختن فیلمی از شهید چمران به آقای كاسه‌ساز ابراز كردم و در همان دوران چند بار پایمان به صداوسیما باز شد وعملأ اتفاقی نیفتاد. دلیل این وقفه پیشنهادی بود كه بنده مطرح كرده بودم و آن تحقیقات مفصل درباره‌ این شهید بود. من پروژه را به سه مرحله تقسیم كرده بودم.

مرحله اول تحقیقات، مرحله دوم نگارش فیلمنامه و مرحله سوم كارگردانی. این تقسیم بندی از آن جهت بود كه امكان داشت در روند كار اختلافاتی پیش آید و بهتر آن بود كه در همان مرحله من كنار كشیده و همكار دیگری پروژه را پیش می‌برد. متاسفانه وقتی پروژه شهید چمران تصویب شد كه سریال حلقه سبز شكل عملیاتی گرفته بود و من در همان اوایل تحقیق اعلام كردم كه باید كار را تعطیل كنیم، چرا من در حین ساختن یك فیلم حاضر نیستم به پروژه دیگری فكر كنم و از آن دسته فیلمسازانی كه بطور همزمان فیلم می‌سازند و فیلمنامه می‌نویسند و داور جشنواره می‌شوند و در جشنواره‌های فرنگی شركت می‌كنند نیستم.»

فرصت مغتنم

حاتمی‌کیا در بخش پایانی آن نامه تأکید کرده بود: «بارها گفته‌ام كه آرزو می‌كنم آخرین كار من ساختن فیلمی درباره شهید چمران باشد و آن را بزرگترین انگیزه شخصی خودم می‌دانم، ولی روند پیش آمده عملأ سكان كشتی را از من ربود و من باید در فرصت و مهلتی دیگر و در فضایی كاملأ شخصی به این دردانه شهیدان جنگ، مصطفی چمران بپردازم.»  با توجه به اظهارات اخیر وزیر ارشاد و نیز صدور پروانه ساخت برای فیلم «چ.مثل چمران» شاید امرزو همان «فرصت مغتنم» برای شاعر سینمای جنگ باشد. هنوز باید منتظر ماند.

فرآوری:امید صبوری

بخش سینما وتلویزیون تبیان