تکالیف شرعی زبان
«زبان عضویست که وزنش اندک و کم ولى عبادت و گناهش بسیار بزرگ است». زبان با یک تهمت نابجا ، یا یک دروغ ، قدرت دارد آبروى پنجاه ساله انسان بى گناهى را بریزد ، یا مال و جان بى تقصیرى را بر باد دهد .
انسان را از نظر گفتار و سخن ، در میدان تکلیف موضوع مسائلى است مانند :
1 ـ تلبیه گفتن به وقت مُحرم شدن براى زیارت خانه خدا. 1
احرام ببسته ام به کویت |
لبیک زنان به جستجویت |
2 ـ امر به معروف و نهى از منکر :
«کنْتُمْ خَیْرَ أُمَّة أُخْرِجَتْ لِلْنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللهِ »2 ؛ «شما بهترین امتى هستید که [براى اصلاح جوامع انسانى ] پدیدار شده اید ، به کار شایسته و پسندیده فرمان مى دهید و از کار ناپسند و زشت بازمى دارید ، و [ از روى تحقیق ، معرفت ، صدق و اخلاص ] به خدا ایمان مى آورید » .
3 ـ قرائت نمازهاى واجب یومیه ، و در صورت لزوم نماز عهد ، نذر ، طواف و میت .
4 ـ شهادت به حق دادن در دادگاه اسلامى ، جهت حل مشکل یک مسلمان .
5 ـ اجراى شهادتین: اقرار به توحید و نبوت رسول اکرم به هنگام مسلمان شدن .
در میدان اخلاق نیز زبان ، موضوع بسیارى از مسائل است که انسان با رعایت آن مسائل یا جدا ماندن از آن ، فراهم آورنده سعادت یا شقاوت و هلاکت خویش است .
1 ـ لَبَیْک اللّهُمَّ لَبَّیْک ، لَبَّیْک لا شَرِیک لَک لَبَّیْک ، اِنَّ الْحَمْدَ والْنِّعْمَةَ لَک وَالْمُلْک لا شَرِیْک لَک لَبَّیْک .
2 ـ آل عمران : 110 .
بزرگان دین درباره « زبان » فرموده اند:
وَاِنَّهُ اَعْظَمُ آلَةِ الشَّیْطانِ فى اسْتِفْواءِ الاِْنْسانِ ؛ «زبان بزرگترین وسیله براى شیطان در گمراهى انسان است»
کلامى از غزالى
«غزالى » در کتاب « احیاء علوم الدین » ضمن جمله پر معنایى درباره زبان مى گوید :
فَاِنَّهُ صَغِیْرٌ جِرْمُهُ وَعَظْیِمٌ طاعَتُهُ وَحَرَمُهُ ؛ «زبان عضویست که وزنش اندک و کم ولى عبادت و گناهش بسیار بزرگ است».
زبان با یک تهمت نابجا ، یا یک دروغ ، قدرت دارد آبروى پنجاه ساله انسان بى گناهى را بریزد ، یا مال و جان بى تقصیرى را بر باد دهد .
تمام جنایاتى که در طول برپا بودن سازمان امنیت طاغوت آمریکایى در ایران، بر آبرو و جان و مال مردم رفت ، محصول زبان مزدوران ساواک کثیف بود ، آرى! این است جرم عظیم و گناه بزرگ زبان .
و زبان مى تواند با گفتار الهى بین دو نفر را اصلاح نموده ، آبروى مسلمانى را حفظ کند ، و مال و عرض مؤمنى را از خطر برهاند آرى ! این است طاعت بزرگ او .
در حالى که هر یک از اعضاى انسان مى تواند وسیله اى براى شیطان و شیطان ها باشد؛ ولى بزرگان دین درباره «زبان» فرموده اند :
وَاِنَّهُ اَعْظَمُ آلَةِ الشَّیْطانِ فى اسْتِفْواءِ الاِْنْسانِ ؛ «زبان بزرگترین وسیله براى شیطان در گمراهى انسان است».
آرى!این مکتب انسان شناس اسلام است که منافع و زیان هاى زبان را به طور مفصل و مشروح بیان مى کند و ایمان به خدا و قیامت را ضامن آراسته شدن زبان به حسنات، و پاک ماندنش از سیئات قرار مى دهد .
سرعت گیر تقوا
مؤمن در اسلام با کمربند تقوا و خوف از خدا و ایمان به روز جزا ، زبانش را از آلودگى حفظ کرده و سعى مى کند ، این عضو حساس به طور دائم در راه خدا قرار گرفته ، و جز اجراى مسائل ایمانى و گفتار خدایى و کلام نیکو با مردم برنامه اى نداشته باشد .
در کتاب پر قیمت « منهاج العابدین » در باب زبان چنین مى خوانیم :
«بر تو باد اى برادر که زبان نگه دارى و در ضبط و قیدآورى، که او سرکش ترین عضویست از اعضاء و طغیان و فساد و عدوان او بیشتر است » 3
از « سفیان بن عبد الله » روایت است که گفت به رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) گفتم : ما اَخْوَفُ ما تَخافُهُ عَلَىَّ فَقالَ هذا وَاَخَذَ بِلِسانِ نَفْسِهِ « اى رسول خدا ! از چه چیز بر من بیشتر مى ترسى؟ فرمود : این و زبان خود با دست گرفت»
دو نکته :
از «سفیان بن عبد الله» روایت است که گفت به رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) گفتم :
ما اَخْوَفُ ما تَخافُهُ عَلَىَّ فَقالَ هذا وَاَخَذَ بِلِسانِ نَفْسِهِ . 4
« اى رسول خدا ! از چه چیز بر من بیشتر مى ترسى؟ فرمود :" این" و زبان خود با دست گرفت » .
و از « یونس بن عبید » نقل کردند که گفت : نفس خود را این گونه یافتم که رنج روزه را در گرماى سخت مى توانست کشید اما ترک کلمه اى که به کار نمى آید نمى توانست کرد .
پی نوشت ها :
1 ـ لَبَیْک اللّهُمَّ لَبَّیْک ، لَبَّیْک لا شَرِیک لَک لَبَّیْک ، اِنَّ الْحَمْدَ والْنِّعْمَةَ لَک وَالْمُلْک لا شَرِیْک لَک لَبَّیْک .
2 ـ آل عمران (3) : 110 .
3 ـ منهاج العابدین : 61 .
4 ـ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید : 10/27 .
فراوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع : کتاب بر بال اندیشه،استاد حسین انصاریان
