غلوگران به بهشت نمیروند!
در دنیاى اسلام فرقههایى پدید آمدهاند كه درباره پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله یا ائمه اهل بیت علیهم السلام راه غلو را پیموده و علماى اسلامى- اعم از شیعه و اهل سنت- آنان را مرتد و كافر دانستهاند.
کلمه(غلو) در لغت واصطلاح به معنی از حد گذشتن,تجاوز ومبالغه آمده است. وچنانچه در مورد انسانها به کار رود, به معنی زیاده روی در قدر و منزلت آنان است.1
شیخ مفید در تعریف غلو چنین گفته است: غلو در لغت گذشتن از حد و خارج شدن از اعتدال است. خداوند متعال نصارى را از غلو درباره حضرت مسیح نهى كرده و مىفرماید: «یا اهل الكتاب لا تغلوا فى دینكم و لا تقولوا على الله الا الحق». 2
آنگاه درباره غلات و مفوضه چنین گفته است:
«غلات گروهى از متظاهرین به اسلامند كه امیر المؤمنین و امامان و فرزندان او را به الوهیت و نبوت توصیف كردند، و در حق آنان از حد اعتدال تجاوز كردند، و مفوضه عدهاى از غلاتاند، و تفاوت آنها با غلات در این است كه ائمه را حادث و مخلوق دانسته و گفتهاند خداوند آنان را آفریده و امر خلق را به آنها تفویض كرده است».3
سابقه غلو در دین و اولیاء ادیان به پیش از اسلام و مسلمانان باز می گردد. به تصریح قرآن یهودیان عزیر ومسیحیان عیسی را پسران خداوند می دانستند.4
پس از ظهور اسلام در میان مسلمانان نیز فرقه هایی پدید آمدند که ابتدا نسبت به پیامبر (صلی الله علیه وآله) وسپس در مقام اهل بیت (علیهم السلام)اعتقادات اغراق آمیزی را در پیش گرفتند. با مراجعه به منابع تاریخی اسلام به سر گذشت و نحوه برخورد پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) واهل بیت(علیهم السلام) با غالیان در زمانهای مختلف آشنا خواهید شد.
مظاهر غلو چیست ؟
علامه مجلسى مظاهر غلو را در اعتقاد به امور زیر برشمرده است:
1- الوهیت پیامبر و ائمه طاهرین علیهم السلام.
2- در معبودیتیا خالقیت و رازقیتشریك خدایند.
3- حلول خداوند در آنها یا اتحاد خداوند با آنان.
4- آنان بدون وحى و الهام الهى، از غیب آگاهند.
5- نبوت درباره ائمه طاهرین علیهم السلام.
6- تناسخ ارواح ائمه در بدنهاى یكدیگر.
7- با معرفت آنان، اطاعتخداوند و ترك معصیت الهى لازم نیست. 5
امام صادق علیهالسلام فرموده است: «احذروا على شبابكم الغلاة لا یفسدوهم فان الغلاة شر خلق الله، یصغرون عظمة الله و یدعون الربوبیة لعباد الله ؛ بر جوانان خود از خطر غلات بر حذر باشید، مبادا عقیده آنان را تباه سازند، زیرا غلات بدترین خلق خدایند، عظمتخدا را كوچك نشان داده و براى بندگان خدا دعوى ربوبیت مىكنند»
موضع ائمه اهل بیت درباره غالیان
امامان شیعه با شدیدترین وجه غلو را مردود دانسته و غالیان را نكوهش و تكفیر كردهاند. علامه مجلسى حدود صد روایت از آنان را در این باره در كتاب بحار الانوار نقل كرده است كه سه نمونه را یادآور مىشویم:
الف: امام على علیهالسلام فرموده است: «اللهم انى برىء من الغلاة كبراءة عیسى بن مریم من النصارى، اللهم اخذلهم ابدا و لا تنصر منهم احدا ؛ خداوندا: من از غلات بیزارى مىجویم، همان گونه كه عیسى بن مریم از نصارى بیزارى جست. خدایا آنان را خوار گردان، واحدى از آنها را یارى مكن. » . 6
ب: امام صادق علیهالسلام فرموده است: «احذروا على شبابكم الغلاة لا یفسدوهم فان الغلاة شر خلق الله، یصغرون عظمة الله و یدعون الربوبیة لعباد الله ؛ بر جوانان خود از خطر غلات بر حذر باشید، مبادا عقیده آنان را تباه سازند، زیرا غلات بدترین خلق خدایند، عظمتخدا را كوچك نشان داده و براى بندگان خدا دعوى ربوبیت مىكنند.» . 7
ج: در جاى دیگر از معاشرت با غلات نهى كرده و فرموده است: «لا تقاعدوهم و لا تؤاكلوهم و لا تشاربوهم و لا تصافحوهم و لا تؤارثوهم » . 8
اصل اعتدال را رعایت كنیم
همان گونه كه غلو در حق پیامبران، امامان و اولیاى الهى نادرست و مایه كفر و الحاد است، زیاده روى در نسبت غلو و غالى دانستن افراد نیز نادرست و بهتان خواهد بود، چنانكه برخى اعتقاد به علم غیب درباره اولیاى خاص خداوند، و یا
عصمت درباره غیر پیامبران و قدرت آنان بر انجام معجزات و كرامات را از مصادیق غلو در دین انگاشتهاند، و گاهى شیعه را كه مقامات مزبور را در حق ائمه اهل بیت قائل است، متهم به غلو كردهاند.
این عقیده هیچ گونه دلیل عقلى و نقلى ندارد، بلكه اصول عقلى و نصوص دینى بر خلاف آن دلالت مىكند. و لذا علماى اسلامى- اعم از شیعى و سنى- براى اولیاى الهى به كرامت و علم غیب و مانند آن عقیده داشتهاند. در صحیح بخارى و مسلم از پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله روایتشده كه بر محدث بودن عدهاى از انسانها كه پیامبر نبودهاند تصریح كرده است. 9
مقتضاى ایمان و انصاف این است كه آنچه را از فضایل و كمالات و معجزات درباره ائمه طاهرین علیهم السلام نقل شده است- جز آنچه با ضروریات دین و براهین قطعى و محكمات قرآن و احادیث مسلم اسلامى منافات دارد- پذیرا شویم. 10
امام على علیهالسلام فرموده است: «اللهم انى برىء من الغلاة كبراءة عیسى بن مریم من النصارى، اللهم اخذلهم ابدا و لا تنصر منهم احدا ؛ خداوندا: من از غلات بیزارى مىجویم، همان گونه كه عیسى بن مریم از نصارى بیزارى جست. خدایا آنان را خوار گردان، واحدى از آنها را یارى مكن. »
معرفی جاهلان از لسان امام علی علیه السلام
باید دانست که امر افراط در دین تازه نیست, ومنشأ های گوناگون موجب پیدایش این مسائل می گردد , که مهمترین آن در بیان امام علی(علیه السلام) جهل معرفی می شود.آنجا که ایشان افراط گران وتفریطیان را جاهل معرفی می کند.11
اسلام دین اعتدال و میانه روی است.
گذشته از افراط در مقام اهل بیت (علیهم السلام) به غلو در مقام فرزندان اهل بیت در طول تاریخ بر می خوریم .افراط هایی که منشأ پیدایش فرقه هایی همچون زیدیه واسماعیلیه و دهها فرقه باطلی که هرکدام از آنها اغراض گوناگونی را پیگیری می کرده و می کنند .
بهائیت ریشه در افراط گری دارد !
ظهور بهائیت نیز از همین دست زیاده روی ها و سوء استفاده از احساسات پاک پیروان اهل بیت (علیهم السلام) است. به هر جهت روزگار ما نیز از اینگونه رفتارها خالی نیست. مقامات خیالی که برای بسیاری از عالمان وارسته دینی بدون اطلاع ایشان ساخته و پرداخته میشود.
فرآوری : زهرا اجلال
بخش دین تبیان
پى نوشت ها:
1.تاج العروس ، ج 10، ص269 . قاموس المحیط ، ج4 ،ص371
2- بحار الانوار، ج25 ،ص296
3- تصحیح الاعتقاد، ص 109
4- التبصیر فى الدین، ص 123
5- بحار الانوار، ج 25، ص 346.
6- همان، ص 365.
7- همان. ص 296.
8- همان، ص 296.
9- صحیح بخارى، ج 3، ص 295، صحیح مسلم، ج 4، ص 1864، كتاب فضائل الصحابة.
10- بحار الانوار ، ج 25 ، ص 347.
11- بحاالانوار ،ج1 ،ص159
منابع:
فرق و مذاهب كلامى
مقاله : على ربانى گلپایگانى
