آموزش فصاحت در سخنراني (5)
رعايت فصاحت در سخنراني وابسته به يک يا دو عامل نيست. شايد بتوان يک قاعده کلي و اصولي ارائه داد ولي اگر بخواهيم دقيق‌تر به اين مساله نگاه کنيم، بايد مصاديق آن را لحاظ کنيم. در حقيقت فصاحت وابسته به رعايت اموري است که بخشي از آنها را در مقاله گذشته بيان کرديم.
اکنون قسمت ديگري از آن را خدمت شما ارائه خواهيم کرد.
وقفه در كلام
خطيب فصيح، كه مىخواهد با مردم سخن بگويد و با گفتههاى خود در آنان اثر بگذارد، بايد در ضبط لغات و ساختن جملات، تمرين بسيار نمايد و آن قدر بر اداى كلمات تسلط يابد، كه حين سخن گفتن، براى يافتن لفظ مناسبت دچار وقفه نشود و تسلسل كلامش از ميان نرود. چه، توقف در كلام، هر چند كوتاه مدت باشد، به فصاحت متكلم لطمه مىزند. به علاوه، رشته سخن را در فكر شنوندگان قطع مىكند و به حسن فراگيرى و دقت در استماعشان آسيب مىرساند.
لكنت زبان
از جمله عوارضى كه منافى با فصاحت متكلم است و از جاذبه كلامش مىكاهد، لكنت زبان است. اين عارضه، در كرسى سخن، ممكن است براى سخنرانان تازه كار و كم تجربه دست دهد و ممكن است سخنرانان كار آزموده و قوى نيز با آن مواجه گردند. در هر دو صورت، لكنت زبان، خطيب را ناراحت مىكند و اگر در يك جلسه، لكنت مكرر گردد، موجب خجلت و سرافكندگى وى مىشود.
تازه كاران
كسانى كه در رشته خطابه تازه واردند و به قدر كافى تجربه و تمرين ندارند، اگر بخواهند در مجلس بزرگى، با حضور عده زيادى سخن بگويند، بعيد نيست دچار لكنت زبان شوند. منشاء لكنت اينان، اغلب، اضطراب نفس و تشويش خاطر است. مىترسند از اين كه نتوانند در چنين مجلسى مطلب مورد نظر خود را آن طور كه بايد و شايد بيان كنند و مجلس را به خوبى اداره نمايند. به علاوه، از پى آمدهاى آن نيز خوف دارند، زيرا مىدانند اگر دچار لكنت شوند يا مطلب را فراموش نمايند، بعداً با ملامت و توبيخ آشنايان مواجه مىگردند و تا مدتى گرفتار تمسخر و استهزاء آنان خواهند بود.
اين قبيل افراد، اگر به قدر نياز يك خطيب متوسط، داراى تحصيلات علمى و اطلاعات دينى هستند، به سبب ترس از لكنت زبان يا فراموشى مطالب از سخنرانى، در مجالسى كه بالنسبه بزرگ و پرجمعيت است، كناره گيرى ننمايند و به علت خوف و هراس، خويشتن را از پيشروى محروم نسازند.
عن على (عليه السلام) قال: اذا هبت امراً فقع فيه فان شده توقيه اعظم مما تخاف منه.(1)
على (عليه السلام) فرمود: اگر از چيزى مىترسى، خود را در آن بيفكن كه شدت پرهيز و احترازت، بزرگ تر از چيزى است كه از آن خوف دارى.
كار آزمودگان
گاهى سخنوران قوى و كار آزموده، كه ساليان دراز در مجالس بزرگ و كوچك با مردم سخن گفتهاند و بر اداى كلمات و جملات تسلط كافى دارند، دچار لكنت زبان مىشوند و كلماتى نامفهوم و جويده مىگويند. لكنت زبان اين قبيل سخنوران نيزومند و توانا مىتواند علل و عوامل متعددى داشته باشد و در هر مورد، بعضى از آن علل، موجب لكنت گردد. در مقاله بعد به پارهاى از آنها اشاره مي‌کنيم.
منابع:
1. نهج البلاغه، كلمه 175
سخن و سخنوري - محمد تقي فلسفي
تهيه و فرآوري - محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تبيان
