تجربه لذت بخش تخیل با درام
خواندن نمایشنامه «خشم شدید فیلیپ هوتس» نوشته ماکس فریش تجربه ای لذت بخش و تخیل آفرین برای مخاطب است.
دیالوگ خوب در یک متن نمایشی علاوه بر فضاسازی ، پیش بری داستان و انتقال اطلاعات لازم درباره شخصیت ها، یک ویژگی دیگر هم باید داشته باشد؛ یعنی خواننده را به نوعی در حین خواندن متن وادار به اجرای دیالوگ کند. این قابلیت توسط مجموعه ای از نکات لحاظ شده توسط نویسنده به دست می آید که یکی از آنها دوری از ابهام و اطناب است، دیالوگ نمایشی باید به سهولت قابل بیان باشد و ضمن داشتن خصوصیات پر جاذبه و زیباشناسانه زبانی، روشن و روان باشد.
دیالوگ های نمایشنامه «خشم شدید فیلیپ هوتس» نوشته ماکس فریش دقیقاً دارای چنین ویژگی هایی است. دیالوگ ها در عین این که ساده و بیانگر هستند به خوبی پیچیدگی شخصیت ها را نشان می دهند و فضای اثر را منتقل می کنند. خود دیالوگ ها و شیوه استفاده از آن ها در این اثر است که ریتم دلچسب آن را می سازد.
در طول خواندن این نمایشنامه تخیل خواننده مدام فعال است و به طریقی کامل نمایش در ذهنش ساخته می شود، به طوری که ناخوداگاه خواننده علاقه مند به ادبیات نمایشی و تئاتر را به سمت اجرای دیالوگ ها در خلوت خود می برد. این شاید تأثیر درست و ایده آلی است که یک اثر نمایشی مطلوب می تواند روی مخاطب خود بگذارد. در واقع ایجاد نوعی تئاتر در ذهن مخاطب و حال و هوای یک اجرا در نتیجه مواجهه با اثر؛اینگونه یک متن نمایشی از یک متن ادبی صرف مثل داستان متمایز می شود و ماهیتش آشکار می گردد. می توان از تأمل در این تأثیر چنین نتیجه گرفت که متن نمایشی قابلیت این را دارد که تخیل مخاطب را بیشتر فعال کند و فضای اثر را واضح تر و کامل تر در ذهن مخاطب بسازد. در حالی که ادبیات داستانی این تخیل را گاهی قطع می کند(چنین چیزی در اثر نمایشی درست به هیچ وجه اتفاق نمی افتد) و یا مخاطب را در لابلای کشمکش و اوج و فرودهای زبانی، وادار به فعالیت و تلاش مضاعف برای ساخت تصویری ذهنی می?کند.
نمایشنامه«خشم شدید فیلیپ هوتس»، داستان مردی بنام فیلیپ هوتس است که می خواهد زنش را ترک کند، اما در این راه دچار مشکلاتی می شود و تصمیم می گیرد برای اثبات خود، از خودش - که یک روشنفکر تحصیل کرده است - فاصله بگیرد و دست به اعمالی غیر منطقی بزند.
داستان یک تلاش
ماکس فریش نویسنده بزرگ سوییسی که با آثاری چون نمایشنامه «آندورا» و رمان ستایش شده «اشتیلر» بیشتر شناخته شده است. نمایشنامه«خشم شدید فیلیپ هوتس» این نویسنده داستان مردی بنام فیلیپ هوتس است که می?خواهد زنش را ترک کند، اما در این راه دچار مشکلاتی می شود و تصمیم می گیرد برای اثبات خود، از خودش - که یک روشنفکر تحصیل کرده است - فاصله بگیرد و دست به اعمالی غیر منطقی بزند.
در واقع شخصیت هوتس با عمل ضد هویت خود تلاش می کند که جدی گرفته شود و این تلاش باعث نمی شود که از تمایلات اصلی و عواطفش دور شود، بلکه با دور کردن مسیر فهم و بازشناخت آن ها، موفق به درک عمیق تر آن ها می شود.این درک جدی تر نسبت به زندگی زناشویی و علاقه به همسرش نیاز به این دارد که او مسیرهای متفاوتی از بودن خود را امتحان کند و از تنها اهل نظر بودن دست به عمل بزند.این گونه او می تواند مطمئن شود که زندگی با همسرش را می خواهد، او که در ظاهر مخالف قانون ازدواج است، اعمالی را انجام می دهد که در انتها می فهمیم از هر مردی بیشتر به ازدواجش وابسته است.
یک تجربه لذت بخش
شخصیت?های ماکس فریش مدام تغییر می کنند،این به دلیل فاصله درون و بیرون تمامی انسان هاست که در آثار فریش به طور دقیق نمایش داده می شود. این تناقضات و تغییرات در نمایشنامه «خشم شدید فیلیپ هوتس» با نوعی مضحکه همراه شده - چرا که تناقض همیشه به ایجاد موقعیت مضحک می انجامد- خشم هوتس و نوع اعمالش حرف هایی که با تکنیک فاصله گذاری به مخاطب می زند و تظاهری که حتی در درون خود و در مواجهه با خود همراه دارد، سبب می شود که او تبدیل به شخصیتی چند لایه شود و همچنین درام، ریتمی دلچسب داشته باشد.از سوی دیگر استفاده هنرمندانه فریش از تکنیک فاصله گذاری، کارکردی آموزشی - آن طور که از این تکنیک انتظار می رود- ندارد، بلکه راهی برای شناخت بعدی تازه از شخصیت، مضمون نمایش و همچنین جذاب تر کردن درام به لحاظ نمایشی است.همین تکنیک وجه کمیک کار را چند برابر می کند.
نمایشنامه «خشم شدید فیلپ هوتس» اگر چه در میان آثار اش معروفترین نیست، اما از جذاب ترین آثار اوست که با ظرافت های زیاد تکنیکی موفق به تکامل بسیاری از شیوه های مدرن ادبیات نمایشی شده است و تجربه ای لذت بخش و تخیل آفرین برای نمایشنامه خوان ها خواهد بود. این نمایشنامه با ترجمه دقیق حمید سمندریان توسط نشر قطره به چاپ رسیده است.
سینما و تلویزیون تبیان
علیرضا نراقی/ خبرآنلاین
