كنترل غریزه ی عشق ورزى

انسان از واژه ى "انس" گرفته شد. در انسان غریزه ى دوست یابى وجود دارد و آنگاه كه "هورمون بلوغ" در خون نوجوان ریخته شد، غریزه ى "همسرخواهى" در جوان رشد مى كند، به دنبال یافتن همسر و شریک زندگى است.

عشق به حقیقت چه کلمه ی زیبائی است و چقدر حرفهای نگفته در آن نهفته است.

در هر عشقی پای یک معشوقی در میان است، و هر مقدار معشوق دارای حُسن، جمال و کمال باشد، کار عاشق برای رسیدن با آن باید مردانه تر باشد.

اما عشق دارای مراتب و وجوهی است که ارزش هر مرتبه آن با دیگری بسیار متفاوت است .

اقسام عشق :

عشق بر دو گونه است حقیقی و مجازی و عشق مجازی نیز خود دو گونه دارد:

الف) عشق‏هاى مجازى:

در این گونه عشق‏، موضوع عشق ورزی همانا صفات ظاهری و کمالات مشهود و محسوس محبوب است .یعنی کمالات ظاهری محبوب موجب جذب عاشق می شود. عشق مجازی خود دو گونه است:

- عشق حیوانی که در آن عاشق تنها از روی شهوت و هوس معشوق خود را می خواهد و به جنبه های جنسی او نظر دارد.

- عشق پاک: در این عشق اگر چه نظر عاشق به ظاهر محبوب است، ولی چون ظاهر نماد باطن است و نشان از ذات الهی دارد، خود زمینه ساز عشق حقیقی می شود و مانند پلی عاشق را به سوی عشق حقیقی رهنمون می گردد.

ب ) عشق حقیقى و الهى:

عشق حقیقى عبارت است از قرار گرفتن موجودى کمال‏جو در مسیر جاذبه کمال مطلق، یعنى خداوند متعال، پروردگارى که جمیل مطلق، بى‏نیاز، یگانه، داناى اسرار، توانا، قاهر و معشوق است که همه رو به سوى او دارند و او را مى‏طلبند (احیاء علوم الدین، غزالى، ج 4، ص 283 - 279)

در این مجال بحث ما در مورد جنبه عشق مجازی آن هم از نوع عشق حیوانی که بسیاری از انسان ها تنها مفهوم عشق برایشان همین است و بس .

غریزه عشق ورزی :

نام انسان از واژه ى "انس" گرفته شد. در انسان غریزه ى دوست یابى وجود دارد و آنگاه كه "هورمون بلوغ" در خون نوجوان ریخته شد، غریزه ى "همسرخواهى" در جوان رشد مى كند، به دنبال یافتن همسر و شریک زندگى است.

پس عشق ورزى یك غریزه است، از نعمتهاى الهى است كه انسان آثار خود را دوست دارد و به آن عشق مى ورزد. انسان زن و فرزند خود را دوست دارد و نسبت به آنان عشق مى ورزد. پس چرا در روانشناسى تربیتى و تعالیم اسلامى، رهنمودهاى نسبت به كنترل و تعدیل عشق ورزى وجود دارد؟

اصل "غریزه ى عشق ورزى" در انسان یك حقیقت زیباست اما اگر چونان دیگر غرائز طغیان كند، و جایگا اصلى خود را بازنیابد، و در هرجا و نسبت به هركسى رنگ تعلق پذیرد خطرناك است.

غریزه ى عشق ورزى چون غریزه ى شهوت باید قانونمند شود. بودند چه بسیارند انسانهائى كه با عشق ورزى جاهلانه نسبت به زنى آلوده، زندگى خود را تباه كردند، یا كشورى را به آتش كشیدند. یا چون طاغوت زمان حضرت یحیی پیامبر علیه السلام كه مى خواست با دختر خود ازدواج كند و چون آن بزرگ پیامبر الهى مخالفت كرد، سر مقدس او را برید و براى طاغوت دیگرى هدیه فرستاد.

خطر عشق دروغین:

با عشق ورزى كوركورانه، و به طغیان آمده، چه خانواده هائى بر باد رفت، و آمار طلاق در بسیارى از كشورها سیر صعودى

پیمود، و فرزندان فراوانى بى سرپرست شدند، بلایای که جامعه به آن مبتلا است همین است که مشتی هوی و هوس را در قالب زیبای عشق ریخته و نثار یکدیگر می کنند در صورتی که "عشق" مفهومی است ورای تصور ما عاشق بودن و عشق ورزیدن خون دل خوردن دارد خارها  در مسیر دارد خودداری ها باید کرد .

اما آنچه که ما شاهدش هستیم همه چیز هست الا عشق دروغ و خیانت و هوس بازی نارو زدن ها و نفاق ها چیزهایی است که نامش را عشق گذاشته اند و این ها همه نهفته در شهوتی است که چنان طرف مقابل را در نگاه شخص جلوه گر و خواستنی می کند که دامن وی به ننگ نیالاید دست بردار نیست و هر دم خود را به شکلی نمایان می کند. گاه دلتنگی است و گاه خشم  و...

مردان ترک غیرت و جوانمردی می گویند و زنان ترک حیا و نجابت هر چه این خصوصیات در افراد کمتر باشد آتش عشق های دروغین را بیشتر شعله ور میکند. پس اگر کسی واقعا نمی خواهد که مورد سوء استفاده قرار گیرد و با احساساتش بازی شود باید در ابتدای امر که قلب خود را متمایل به کسی احساس کرد مواظب باشد که این علاقه ناشی از چیست و با کنکاش در خود ریشه اش را بیابد و همچنین نسبت به ابراز علاقه طرف مقابل هم باید بسیار هشیار بود این روزها مارهای خوش خط و خال زیادی در کمین هستند که با نیش زهرآگین خود طرف مقابل را به قهقرا ببرند.

امام رهنمود داد:

قال على علیه السلام:

و من عشق شیئا اعشى بصره، و امرض قلبه، فهو ینظر بعین غیر صحیحه. امام على "ع" فرمود:

"كسى كه به چیزى عشق ناروا پیدا كند، چشم او را كور كرده و قلب او بیمار مى گردد پس آنگاه با چشمى معیوب به مسائل مى نگرد و نمى تواند واقعیت ها را درست مشاهده كند" ¹

شناخت جایگاه عشق:

پس باید جایگاه عشق و عشق ورزى را شناخت. باید دانست كه به چه چیزهایى مى توان عشق داشت؟ و در كجاها باید عشق ورزید؟ از دیدگاه نهج البلاغه محبت و دوستى، عشق و عشق ورزى باید در چهارچوب حلال الهى تعدیل شود و از محدوده ى حرام فاصله گیرد.

- قال على علیه السلام:

ان الجنه حفت بالمكاره، و ان النار حفت بالشهوات

امام على علیه السلام فرمود: "همانا بهشت در انجام اعمال دشوار، و آتش جهنم در پرتو شهوات است" ²

برای در امان ماندن از شر شیطان و اینکه هوس های ما را به صورت عشقی واقعی برایمان تزئین می کند باید به خداوند متعال پناه برد و از خداوند متعال بخواهیم که قلب ما را از این هوس ها و زنگارها برهاند و در دریای محبت خود صیقل دهد .

در اینجا برخی از فراض های مناجات محبین امام سجاد- علیه السلام- را از مفاتیح بیان می کنیم.

« ای خدا آن کیست که شیرینی محبتت را چشید و جز تو را بخواهد و آن کیست که به مقام قرب تو انس یافت و لحظه ای روی از تو گردانید... ای خدا ما را از آنان قرار ده که بالفطره به تو شادمان و خوشند و از دل ناله ی شوق می کشند...ای خدایی که انوار قدسش به چشم دوستان در کمال روشنی است و تمام ذاتش بر قلوب عارفان او شوق و نشاط بر انگیز است».

پی نوشت ها :

(1) - خطبه 14:109 نهج البلاغه المعجم المفهرس.

(2) - خطبه ى 2:176 نهج البلاغه المعجم المفهرس

منابع : راه مقابله با مشکلات جوانی از دیدگاه نهج البلاغه/محمد دشتی ، وبلاگ سید مصطفی علم خواه

فرآوری : محمدی

بخش نهج البلاغه تبیان