از تولید تا مصرف ممنوع !

همان طور كه می دانیم یكی از مشكلات بزرگ امروز جوامع ، از جمله جامعه ما مسئله شایعه ، شایعه پراكنی و توجه به شایعات  است. شایعه، ترویج‏خبری ساختگی است كه  بر پایه بزرگ‏نمایی، رعب‏آفرینی و یا تحریف استوار است، در بیان چنین خبری، جنبه كم‏رنگی از حقیقت و یا تفسیری خلاف واقع از خبری صحیح گنجانده شده است.

همان طور كه می دانیم یكی از مشكلات بزرگ امروز جوامع ، از جمله جامعه ما مسئله شایعه ، شایعه پراكنی و توجه به شایعات  است. شایعه، ترویج‏خبری ساختگی است كه  بر پایه بزرگ‏نمایی، رعب‏آفرینی و یا تحریف استوار است، در بیان چنین خبری، جنبه كم‏رنگی از حقیقت و یا تفسیری خلاف واقع از خبری صحیح گنجانده شده است، هدف از پخش چنین خبری، تأثیر نهادن بر افكار عمومی، ملی، جهانی و یا نوعی دستیابی به اهداف سیاسی، نظامی و یا اقتصادی در قلمرو یك كشور یا جهان است‏.

در قرآن ، آیات متعددی وجود دارد كه به مناسبت‌های مختلف به این مسئله پرداخته، آن را نكوهش كرده، توصیه كرده، ارعاب و انذار كرده و...كه در ادامه به برخی اشاره می كنیم:

و اذا جاءَهُم امرٌ من الامن او الخوف اَذاعوا به .... و هنگامى كه خبرى از پیروزى یا شكست به آنها برسد، (بدون تحقیق،) آن را شایع مى‏سازند; در حالى كه اگر آن را به پیامبر و پیشوایان -كه قدرت تشخیص كافى دارند- بازگردانند، از ریشه‏هاى مسائل آگاه خواهند شد. و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز عده كمى، همگى از شیطان پیروى مى‏كردید (و گمراه مى‏شدید( آیه 83 سوره مباركه نساء)

این نكته قابل توجه است كه ساختن خبرهای دروغین و تكیه بر اخبار غیر موثق یكی از حربه‏های قدیمی نظامهای جبار و استعماری است كه به وسیله آن جو كاذبی ایجاد كرده، و با فریب و اغفال مردم ناآگاه آنها را گمراه می‏سازند، و سرمایه‏های آنها را به تاراج می‏برند.

این نكته نیز قابل توجه است كه مساله مهم وثوق و اعتماد به خود خبر است، منتها گاهی این وثوق از ناحیه اعتماد به شخص خبر دهنده حاصل می‏شود، و گاه از قرائن دیگری از بیرون... بنابراین این وثوق و اعتماد از هر راهی حاصل شود، خواه از طریق عدالت و تقوا و صداقت گوینده باشد، و یا از قرائن خارجی، برای ما معتبر است. اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بیاورد، درباره آن تحقیق كنید، مبادا به گروهى از روى نادانى آسیب برسانید و از كرده خود پشیمان شوید!(آیه 6 سوره مباركه حجرات)

در سفارش های اخلاقی ما آمده است:

نه در عمل شخصی خود از غیر علم پیروی كن، و نه به هنگام قضاوت در باره دیگران، نه شهادت به غیر علم بده، و نه به غیر علم اعتقاد پیدا كن. و به این ترتیب، نهی از پیروی از غیر علم معنی وسیعی دارد كه مسائلی اعتقادی و گفتار و شهادت و قضاوت و عمل را شامل می‏شود

روی این زمینه الگوی شناخت در همه چیز، علم و یقین است، و غیر آن خواه ظن و گمان باشد یا حدس و تخمین یا شك و احتمال هیچكدام قابل اعتماد نیست.

آنچه در این میان اهمیت دارد این است که تنها ساختن شایعه، رفتاری معیوب محسوب نمی شود. بلکه سه مولفه مهم را باید مد نظر قرار داد و در میان افراد یک جامعه ترویج نمود که :

نخست به استقبال شایعه رفتن و از زبان یكدیگر گرفتن (پذیرش شایعه).

دوم منتشر ساختن شایعه‏ای كه هیچگونه علم و یقین به آن نداشتند و بازگو كردن آن برای دیگران (نشر شایعه بدون هیچگونه تحقیق).

سوم آن را عملی ساده و كوچك شمردن در حالی كه نه تنها با حیثیت دو فرد ارتباط دارد، بلكه با حیثیت و آبروی جامعه اسلامی گره خورده است (كوچك شمردن شایعه، و به عنوان یك وسیله سرگرمی از آن استفاده كردن).

و در پایان كلام و توصیه ای از شهید مظلوم دكتر بهشتی:

من فكر می كنم جامعه ما باید برای نه تنها مبارزه با هجوم نظامی دشمن، خودش را بسیج كند و ارتش بیست میلیونی به وجود بیاورد، بلكه باید برای مقابله با هجوم روانی دشمن، خودش را بسیج كند و یك نوع مصونیت اخلاقی و اجتماعی و سطح بالای آگاهی را به وجود بیاورد و خودش را موظف بداند كه درباره شایعه‌ها برود، بپرسد و تحقیق كند و بعد نتیجه تحقیق را منتشر كند.

بخش اجتماعی تبیان

منبع:مرکز پاسخگویی  به سئوالات دینی( سایت askdin)