کجاست فرش قرمز اتوبوس ها؟

حالا با شنیدن این شعار لبخند می زنی و کنار مسافر دیگری روی آخرین پله اتوبوس ریالی می ایستی، سر و صدا می شنوی، انگار قسمت خانم ها ولوله به پا شده؛ یا همدیگر را هل می دهند یا از یکدیگر تقاضا می کنند که جلوتر بروند و کمی مهربانانه تر بایستند؛ اما دیگر دوستانه ایستادن در اتوبوس های ریالی معنا ندارد.

تقاضا بالاست؛ تقاضایی از سر دلشوره برای دیر نرسیدن و تاخیر نخوردن در سر کار، دانشگاه، مدرسه، انجام کارهای روزمره و... جنس این تقاضا سر و دست شکستن برای سوار شدن به اتوبوس های خصوصی نیست.  تقاضایی از سر اجبار و از نوع مچاله شدن درون اتوبوس های خصوصی آن هم با پرداخت کرایه 150تومانی است، تقاضایی که از ضعفی به نام کمبود ناوگان حمل و نقل عمومی نشأت می گیرد.

خداحافظی با پرده و فرش قرمز

5 سال از زمانی که پای اتوبوس های ریالی به ناوگان حمل و نقل عمومی شهرمان باز شد می گذرد، از پهن بودن قالیچه های قرمز رنگ و پرده های رنگارنگ در اتوبوس های ریالی ذوق می کردند و گاهی هم که باد خنک کولرها به صورتشان می خورد و برای سفر مجدد با اتوبوس های ریالی در روزهای آینده، در ذهن خود نقشه می کشیدند . اما حالا به جای آن که برای استقبال روزافزون مردم از اتوبوس های خصوصی برنامه ریزی و کاستی ها برطرف شود، کیفیت خدمت رسانی در آنها روز به روز نامطلوب تر می شود.  پرده ها به بهانه انتقال ویروسی مانند وبا در تهران جمع شده و بعد از رد شدن خطر، مجدد نصب نشده است؛ سطل های زباله کوچکی که در زیر هریک از صندلی ها جانمایی شده بود ناپدید شده و دیگر از قالیچه های یکدست و قرمز پهن شده در کف اتوبوس ها خبری نیست. کولرها نیز به دلیل آن که موتور اتوبوس کشش لازم را ندارند روی مردم خاموش شده اند و تنها در برخی مسیرها که اغلب در شمال شهر هستند، روشن بوده و تعداد کمی از مردم را راضی نگه داشته است. شنیدن صحبت شهروندان در مورد وضعیت فعلی خدمت رسانی در اتوبوس های ریالی نیز جای تامل دارد. حتما شما هم این ضرب المثل را شنیده اید که گفته اند: «شنیدن کی بود مانند دیدن»

اگر مسوولان شرکت واحد اتوبوسرانی و حتی صاحبان شرکت های خصوصی، سوارشدن بر این اتوبوس ها را به ماشین شخصی کولردار خود یا ماشین های گشت شرکت واحد ترجیح داده و در ساعت اوج ترافیک از این وسیله برای رفت وآمد یا نظارت میدانی از این اتوبوس ها استفاده کنند بخوبی به مشکلات آن واقف می شدند و حال با گذشت 5 سال از آغاز خدمت رسانی این اتوبوس ها، شاهد افت کیفیت و وجود مشکلات فراوان آنها در سیستم حمل و نقل عمومی نبودیم.

کیفیت ؛ واژه گمشده

دراین میان برخی شهروندان نیز معتقدند با گذشت چند سال از فعالیت اتوبوس های خصوصی در سامانه حمل و نقلی شهرها، این اتوبوس ها مدت هاست فقط کلمه خصوصی بودن را یدک می کشند و کیفیت خدمات دهی آنها مانند اتوبوس های بلیتی است. کارمندی می گوید: سیستم اتوبوس های «ریالی و نوع خدمت رسانی آنها» تنها لفظ خصوصی گرفته و وقت زیادی از مردم می گیرد، چرا که باید طی مسیر و انتهای خط در یک صف عریض و طویل بایستیم تا کرایه پرداخت کنیم و این کار توسط خود راننده انجام می شود، اما اگر دریافت پول مانند اولین سال اجرای طرح، توسط کمک راننده انجام می شد، موجب اتلاف وقت طولانی مسافران نمی شد.

حکایت روزهای تعطیل

بسیاری از مسافران اتوبوس های خصوصی معتقدند شاید سوار شدن به این اتوبوس ها برای مسافت های طولانی به صرفه باشد، اما برای مسافری که قرار است تنها یک یا دو ایستگاه را تا رسیدن به مقصد با این اتوبوس ها طی کند، به صرفه نیست. یکی از موارد گلایه مسافران نحوه خدمات رسانی اتوبوسرانی در روزهای تعطیل است. و حالا مسافران معترضند که چرا در روزهای تعطیل بیشترین تعداد اتوبوس هایی که به ایستگاه ها اعزام می شوند، ریالی هستند و شاید به همین دلیل بتوان روزهای تعطیل را روز داغ بودن بازار کار و کاسبی اتوبوس های خصوصی نامید.

اما در مقابل این اظهارنظرها برخی شهروندان نیز هستند که اتوبوس های خصوصی را کمکی به افزایش ظرفیت ناوگان حمل و نقل عمومی می دانند. خانم جوانی از وجود اتوبوس های ریالی فارغ از کاستی های آن، رضایت دارد و می گوید: این سیستم با وجود کاستی ها و مشکلاتش، قابل تحمل است و بعید می دانم اگر این اتوبوس ها وجود نداشتند، سیستم حمل و نقل عمومی جواب می داد. در واقع این سخن بسیاری از شهروندان است که معتقدند اگرچه کیفیت خدمات رسانی اتوبوس های خصوصی نسبت به اتوبوس های بلیتی مزیت چندانی ندارد، اما از آنجا که بسیاری از این اتوبوس ها جایگزین اتوبوس های بلیتی در برخی مسیرها شده اند، توانسته اند از حجم ازدحام مسافران درون ایستگاه ها کاسته و باری از دوش حمل و نقل عمومی شهر بردارند.

خصوصی سازی به هر قیمتی

هرچند هنوز هیچ گزارش مستندی از استقبال و رضایت شهروندان از وضعیت خدمات رسانی اتوبوس های خصوصی منتشر نشده است، اما مسوولان ترافیکی شهرداری همواره در پاسخ به انتقاداتی که در زمینه این اتوبوس ها مطرح می شود، تاکید می کنند: اتوبوسرانی موظف است در راستای اصل 44 حدود 60درصد کل ناوگان را به بخش خصوصی واگذار کند و 40 درصد باقیمانده را به ناوگان دولتی اختصاص دهد.

نکته: برخی شهروندان معتقدند با گذشت چند سال از فعالیت اتوبوس های خصوصی در سامانه حمل و نقلی شهرها، این اتوبوس ها مدت هاست فقط کلمه خصوصی بودن را یدک می کشند و کیفیت خدمات دهی آنها مانند اتوبوس های بلیتی است. آنها معتقدند: در حال حاضر حدود34درصد از کل ناوگان اتوبوسرانی خصوصی شده و اگر به سقف60درصد نرسد، از سوی دستگاه های ناظر مواخذه می شوند.  این اظهارنظر و اعلام مواضع از سوی این مسوولان با وجود آن که می دانند و می بینند که رضایت مردم از اتوبوس های ریالی حداقلی است، همچنان قوت دارد و کمی نگری اولین و آخرین حرف و اقدامشان در این زمینه شده است.

در حال حاضر اتوبوس های بخش خصوصی با مبلغ ناچیز به راننده ها واگذار می شود، چرا که دولت 82/5 درصد از هزینه خرید یک اتوبوس را از سهم مردم و بیت المال پرداخت می کند و باز هم مردم بابت سوار شدن در این اتوبوس های بدون کیفیت که تفاوتی با اتوبوس های بلیتی ندارند، کرایه می پردازند.

از سوی دیگر، اگرچه رانندگان اتوبوس ها اغلب درآمد خوبی هم طی یک ماه کسب می کنند، اما آن دسته از رانندگانی که در زیرمجموعه شرکت های خصوصی فعالیت می کنند، نارضایتی هایی نیز بابت پرداخت مبالغی به شرکت های تابعه خود دارند. در عین حال همچنان سهم مردم از این اتوبوس ها نارضایتی و گله مندی بوده است.

آنچه مشهود است این است که به هر حال وضعیت ناوگان اتوبوسرانی خصوصی در تهران بسیار مناسب تر از سیستم تاکسیرانی بخش خصوصی است، چرا که اتوبوس های ریالی با یک مبدا و مقصد مشخص و نرخ های معینی فعالیت می کنند و صدالبته این که فعالیت این گونه نیز بدون حاشیه صورت نمی گیرد و اعتراضات و نارضایتی مردم از نحوه خدمت رسانی در اتوبوس های ریالی همچنان به قوت خود باقی است.

اشتیاق یا اجبار

دکتر ریاضی معتقد است: تجربه ثابت کرده که هیچ وسیله ای جای خودروی شخصی کولردار، آسایش و راحتی آن را نمی تواند بگیرد، حال باید فکری کرد تا اتوبوس ها جذاب و پرمزایا باشد تا مردم استفاده از این سیستم را به سوار شدن در اتومبیل شخصی خود ترجیح دهند؛ حتی اگر لازم است در این اتوبوس ها خدمات جالبی مانند ارائه قهوه، چای آماده یا روزنامه و مجله در نظر گرفته شود تا مفهوم اتوبوس خصوصی برای مردم جنبه عملی بگیرد.

دبیر کمیته حمل و نقل عمومی انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه شریف نیز می گوید: لازم است شرکت های خصوصی با یک برنامه ریزی جامع، به طور هفتگی یا ماهانه از مسافران نظرسنجی کرده و با جمع بندی نظرات آنان در مورد عملکرد خدمت رسانی اتوبوس ها آنها را اعمال کنند. دکتر محمد رئوفی تاکید می کند: این حق مسافران است که از برنامه زمان بندی حرکت اتوبوس ها و میزان انتظارشان در ایستگاه اتوبوس های ریالی باخبر باشند، اما متاسفانه چنین امکانی وجود ندارد.

اتوبوس های ریالی افزایش می یابد

در حالی که برخی اظهارنظرها نشان از وجود نقطه ضعف هایی در سیستم خدمات دهی اتوبوسرانی خصوصی دارد، اما در چنین شرایطی مسوولان شهری و شورای شهر تهران از توسعه اتوبوس های ریالی در ناوگان حمل و نقل عمومی خبر می دهند. سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به توسعه اتوبوس های ریالی در سطح شهر معتقد است که هنوز تا رسیدن به وضع مطلوب در حمل و نقل عمومی فاصله داریم.

به گفته خسرو دانشجو، از مدت ها قبل بحث اضافه شدن ظرفیت اتوبوس به ناوگان اتوبوسرانی مورد نظر مدیریت شهری بوده است و بر این اساس احداث خطوط پرسرعت یا همان بی.آر.تی نیز در دستور کار مسوولان شهرداری تهران قرار دارد.

ضرورتی به نام افزایش کیفیت

هرچند ورود بخش خصوصی به عنوان یکی از راهکارهای توسعه ناوگان و ارتقای کیفیت خدمات دهی به مسافران در سیستم حمل و نقل عمومی کلانشهرها همواره مورد تاکید مسوولان حوزه ترافیک قرار دارد، اما نباید فراموش کرد که ورود بخش خصوصی به ناوگان حمل و نقل عمومی از آنجا که سرویس های خصوصی محسوب می شوند و نه عمومی، پس باید کیفیت خدمات رسانی آنها به مسافران نیز متناسب با هزینه ای که شهروندان بابت استفاده از خدمات این ناوگان پرداخت می کنند، باشد. از سوی دیگر نظارت جدی تر شرکت اتوبوسرانی بر عملکرد شرکت های خصوصی اتوبوسرانی و نظارت بیشتر مجموعه شورای شهر در جایگاه نظارتی بالاتر و درخواست ارائه توضیحات از مسوولان شرکت اتوبوسرانی درخصوص مشکلات و نواقص موجود و حتی تخلفات احتمالی، ضرورتی است که مسوولان ذی ربط نباید از آن غافل شوند.

به نظر می رسد اگر قرار باشد 60 درصد از ظرفیت حمل و نقل عمومی شهر تهران به اتوبوس های خصوصی اختصاص داده شود، در صورتی که نقاط ضعف موجود برطرف نشود بتدریج ماهیت این سیستم زیر سوال رفته و در حق شهروندانی که برای استفاده از این اتوبوس ها به جای بلیت کرایه نقدی پرداخت می کنند تا در مقابل، لذت بهره مندی از خدمات با کیفیت را بچشند، اجحاف خواهد شد.

بخش اجتماعی تبیان

منبع:سمیه جاهد عطائیان -روزنامه جام جم

لینک مرتبط

نرخ جدید كرایه تاكسی‌ها اجرایی شد؟

تهدید بزرگ برای تهران بزرگ

باز مهر باز ترافیک