سلامت و حقوق اساسی انسان

امروزه توجه زیادی به سلامت به عنوان یکی از پایه های اساسی حقوق انسانی معطوف شده است و این در حالی است که میلیاردها نفر از مردم جهان دسترسی مناسبی به خدمات سلامت ندارند.

همه انسان ها دارای حقوقی هستند چون انسان اند و حقوق همه انسان ها باید یکسان و عادلانه شود. دولت ها موظف به تامین، حفظ و ارتقای حقوق همه انسان ها هستند و تامین سلامت افراد جامعه یکی از پایه های اصلی حقوق انسانی است. حق برخورداری از سلامت به این معنی است که همه افراد باید حق بهره مندی از خدمات مربوط به سلامت را برای دست یابی به زندگی با کیفیت داشته باشند و دولت ها موظف به تامین این حق هستند. این حق پایه ای انسانی که باید به وسیله دولت ها بدون تبعیض جنسی، نژادی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تامین شود. خوشبختانه در اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی که دولت موظف است برای یک یک افراد کشور تامین کند. در حال حاضر بسیاری از متخصصان مدیریت در نظام های سلامت معتقدند که برخورداری از سلامت منحصر به بهره مندی مناسب از خدمات بهداشتی و درمانی نیست بلکه با توجه به نقش عوامل اجتماعی در تامین سلامت، تغذیه مناسب، داشتن سرپناه، عدالت، داشتن درآمد مناسب، دسترسی به خدمات آموزشی و غیره نیز در تامین سلامت نقش اساسی دارند. در اینجا موارد عمده ای که نشان از ارتباط میان سلامت و حقوق انسانی دارند را به طور مختصر اشاره می کنیم:

1- بی عدالتی:

همه سیاست هایی که در نظام سلامت مانع از بهره مندی عادلانه فردی و اجتماعی افراد جامعه از خدمات پایه سلامت شود، اعم از تبعیض بر اساس درآمد، نژاد، جنس، جغرافیا و فرهنگ می تواند به حقوق انسانی در زمینه تامین سلامت آسیب برساند. در اینجا به ویژه باید حمایت های خاص را از گروه های آسیب پذیرتر نظیر مادران باردار، سالمندان، کودکان و معلولان را گسترش داد.

2- عدم رعایت شان و کرامت انسانی افراد:

احترام به شان و کرامت انسان ها به ویژه بیماران، عنصر اساسی در تامین سلامت آنهاست. بی توجهی به این شیونات همانند حق انتخاب، احترام، رازداری و آموزش به خصوص درباره بیماران روانی، معلولان و مبتلایان به ایدز به مراجعه نکردن و دسترسی نداشتن آنان به حقوق خود در زمینه سلامت منجر می شود.

3- فقر:

در حال حاضر میلیاردها نفر از جمعیت جهان گرفتار فقر مطلق و فقر نسبی هستند. دسترسی نداشتن این گروه به غذای کافی، مسکن، خدمات اجتماعی و فرصت کار، سلامت آنان را به خطر انداخته است. این موضوع به ویژه درباره زنان که بیش از 50 درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهند و کمتر از 10 درصد درآمد جهان متعلق به آنهاست و از طرفی، گرفتار مخاطرات فیزیولوژیک و پاتولوژیک بیشتری نسبت به مردان هستند اهمیت بیشتری پیدا می کند.

4- گسترش سلاح های مخرب:

گسترش سلاح های اتمی، شیمیایی و بیولوژیک به وسیله قدرت های بزرگ، سلامت میلیون ها انسان را در معرض تهدید قرار داده است و متاسفانه نمونه های استفاده از این سلاح ها در هیروشیما، جنگ های جهانی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به گستردگی وجود دارد.

5- جنگ ها و نزاع های داخلی و بین المللی:

این گونه درگیری های عموما به تجاوز به حقوق انسانی منجر می شود و علاوه بر آسیب های جسمی و روحی گسترده

به شهروندان، میلیون ها انسان مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده و راه مهاجرت را پیش گرفته اند. این مهاجران در بسیاری از موارد از حداقل های لازم در زمینه برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی بهره مند نیستند که این امر موجب گسترش مرگ و میر و بیماری ها شده است و متاسفانه کمک های سازمان های بین المللی نیز در این زمینه قابل توجه نیست.

6- فقدان نظام گزارش دهی آسیب ها:

متاسفانه در بسیاری از کشورها آسیب های جسمی و روحی به کودکان و زنان در سطح فردی و اجتماعی وجود دارد و نظام گزارش دهی مستقلی از طرف پزشکان به منظور پیشگیری از این آسیب ها وجود ندارد.

? انجام پژوهش ها بدون توجه به اصول اخلاقی:

پژوهش های زیادی در زمینه زیست پزشکی و رفتاری در حال انجام است که به حقوق و اخلاق انسانی بی توجه است. در این زمینه رضایت بیمار و ارایه اطلاعات کامل پژوهش ها به بیمار مورد توجه قرار نمی گیرد و حتی گاهی در برخی از تحقیقات گروه های آسیب پذیر اجتماعی مورد سوءاستفاده قرار می گیرند.

7- فقدان آموزش:

هنوز صدها میلیون از بزرگسالان جهان بی سوادند که بیشتر آنان را زنان تشکیل می دهند، صدها میلیون از دانش آموزان نیازمند، دسترسی به آموزش ندارند. این در حالی است که آموزش و سواد در تامین سلامت نقش حیاتی دارد.

8- عوامل خطرساز محیطی:

بسیاری از عوامل خطرساز در محیط، سلامت انسان ها را مورد تهدید جدی قرار می دهند. این موضوع به ویژه در مناطق پر جمعیت و فقیر نوعی بی عدالتی محیطی را گسترش می دهد و در همین جا باید شرایط غیرانسانی محیط های کار اعم از مواجهه با عوامل خطرساز، ساعات کار طولانی و بدون دستمزد کافی مورد توجه قرار گیرد.

9- چگونه می توان حقوق انسان ها را در زمینه سلامت تامین کرد؟

- تدوین برنامه ها و اجرای استراتژی هایی که سبب بهره مندی عادلانه و بدون تبعیض آحاد مردم به بسته خدمات پایه سلامت شود.

- تدوین منشور حقوق بیمار و پاسخ گویی به انتظارات غیرپزشکی بیماران همانند رازداری، حق مشارکت در تصمیم گیری روند درمانی، دسترسی به اطلاعات، داشتن حق بهره مندی از پیشرفت های علمی و داشتن حق آموزش

- داشتن حق کار و شغل متناسب با بیماری

- اولویت و گسترش بهداشت عمومی به طور یکسان

- اجرای سیاست های مالی عادلانه که به دسترسی آحاد جامعه فارغ از جنس، سن، نژاد، درآمد و فرهنگ به خدمات پایه سلامت منجر شود.

- ارایه خدمات پایه سلامت مبتنی بر فرهنگ بومی و با رعایت کلیه استانداردهای علمی اعم از کارکنان آموزش دیده، تسهیلات فیزیکی استاندارد و پروتکل های درمانی علمی

- به رسمیت شناخته شدن حق سلامت به عنوان بخشی از حقوق انسانی از سوی تمام کشورها و سازمان های بین المللی

- تدوین شاخص های کمی و کیفی بر اساس تجربیات جهانی و ویژگی های ملی در هر کشور در رابطه با حقوق سلامت

- تدوین مکانیسم های روشن و ابزارهای پایش و ارزش یابی مربوط به رعایت حقوق سلامت به عنوان بخشی از حقوق انسانی

- در نهایت، اینکه حقوق گروه های آسیب پذیر مانند زنان باردار، مهاجران، معلولان، کودکان، سالمندان، فقرا، معتادان، زندانیان، مبتلایان به ایدز و معلولان در زمینه تامین سلامت باید همانند دیگران رعایت شود.

فرآوری: فاتح حسینی

بخش حقوق تبیان

منبع: همشهری