محیط زیست را با نگاهی نو ببینید
محیط زیست طبیعی عبارت است از مجموعه عوامل زیستی و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌بینند. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کره زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
آب
آب در قرآن کریم با واژه «ماء» 63 بار به کار رفته و توجّه ویژه اى به آن شده است. قرآن کریم در آیات زیادى ریشه زندگى را هم در منشأ و پیدایش و هم در صحنه هستى و تداوم حیات از آب مى داند. همچنین آغاز آفرینش انسان را از آب دانسته است. یافته هاى امروز نیز منشأ حیات بودن آب را اثبات مى کند. براساس این یافته ها «اصل حیات، ریشه در آب دارد و نخستین موجود یا موجودات زنده به صورت حیوان بسیط تک سلولى از آب دریا پدید آمده اند».
آب نه تنها مایه آفرینش همه موجودات مادّى است، بلکه عامل اساسى براى استمرار حیات آنها نیز هست؛ زیرا این اکسیر حیات، مهم ترین عنصر تشکیل دهنده هر موجود زنده است و در همه فعل و انفعالات درون آن نقش بسزایى دارد. براى نمونه، بدن انسان به اسفنجى مى ماند که آب، آن را فراگرفته است که میزان این آب در یک انسان بالغ، 58 تا 68 درصد بدن او است که اگر به میزان 10 درصد از آن کاسته شود، پیامدهاى ناگوارى براى او به بار خواهد آورد و اگر به 20 درصد برسد، ممکن است موجب مرگ وى شود».
از دیگر فواید ارزشمند آب، پاکى و پاک کنندگى است. به هر حال، آب مظهر پاکیزگى و پاک کننده زشتیها و آلودگیها و نویدبخش سلامت و بهزیستى انسان و محیط زیست او مى باشد.
نگاه مسلمانان به آب، نگاهى سرشار از قداست، پاکیزگى و عظمت است. آب وسیله اى است که زمینه ارتباط آنان با معبودشان را فراهم مى سازد. آب نه تنها جسم ظاهرى را شستشو مى دهد، بلکه پاک کننده روح نیز هست. چه بسیار از آلودگیهاى روحى که با انجام غسل و وضو و پاکیزگى لباس از انسان دور مى شود.
افزون بر آنچه گذشت، امروزه آب نقشى اساسى در بخشهاى گوناگون اقتصاد، کشاورزى و تجارت و حمل و نقل ایفا مى کند.
جوّ زمین آن قدر ضخامت و غلظت دارد که همچون زرهى، زمین را از شرّ مجموعه مرگبار بیست میلیون سنگ آسمانى که در روز با سرعتى حدود 50 کیلومتر در ثانیه به آن برخورد مى کنند، محفوظ مى دارد.
هوا
کره زمین به وسیله قشرى از هوا که جوّ نامیده مى شود، احاطه گردیده است. وجود این قشر از هوا براى انسان، حیوان و گیاه شرط لازم زندگى است. هوا، مخلوطى است بى رنگ و بى بو که از عناصر مختلفى همچون 21 درصد اکسیژن، 78 درصد ازت، 1 درصد سایر گازها و موادّى مثل دى اکسید کربن، آب و گازهاى کمیابى همچون: کریبتون، نئون، گزفون، آرگون و غیره تشکیل شده است؛
بنابراین، مقصود از هوا، جوّ زمین یا قشر ضخیمى از ترکیبات انواع گازها است که کره زمین را احاطه کرده است. اگر به نقش حیاتى این قشر ضخیم هوا که زمین را از هر سو احاطه کرده است، بیندیشیم، نقش آن را در فراهم سازى فضایى سالم براى زندگى و تنفس انسانها و سایر موجودات کره زمین به راحتى در خواهیم یافت.
این قشر ضخیم که همچون سقفى بلورین اطراف ما را احاطه کرده، در عین اینکه مانع تابش نور خورشید نیست، به قدرى محکم و مقاوم است که از یک سدّ پولادین ضخیم نیز محکم تر است. جوّ زمین آن قدر ضخامت و غلظت دارد که همچون زرهى، زمین را از شرّ مجموعه مرگبار بیست میلیون سنگ آسمانى که در روز با سرعتى حدود 50 کیلومتر در ثانیه به آن برخورد مى کنند، محفوظ مى دارد. اگر هواى محیط زمین اندکى از آنچه هست رقیق تر شود، اجرام آسمانى که هر روز به مقدار چند میلیون عدد به آن اصابت مى کند و در همان فضاى خارج منفجر و نابود مى شود، به سطح زمین مى رسند و هر گوشه آن را مورد اصابت قرار مى دهند.
هوا یا اکسیژن، لازمه حیات است و نیاز به آن بیش از آب و غذا مى باشد. در اهمیت هوا همین بس که آدمى مى تواند بدون غذا چند روز یا حتّى چند ماه زنده بماند، ولى بدون هوا چند دقیقه بیش تر نمى تواند زنده بماند. این عامل حیاتى اطراف زمین را فرا گرفته است و ما اکسیژن مورد نیاز خود را به وسیله تنفس از هوا مى گیریم.
‘در قرآن و روایات اسلامى از تأثیر مهم بادها در زندگى انسان و نقش عظیم آن در عدم تعفّن اشیاى روى زمین سخن به میان آمده است. خداوند متعال در سوره مبارکه ذاریات، سوره را با سوگند به بادها آغاز مى کند:« وَالذارِیات ذَروا»؛ که همه مفسّران قرآن، مراد از آن را بادها دانسته اند.
در هر صورت، سوگند به بادها نشان از نقش عظیم آنها در زندگى بشر و تأثیر آن بر جسم و جان انسانها دارد. روایات اسلامى این نکته را به روشنى بیان کرده و متذکر شده اند که بادها باعث عدم تعفّن اشیاى روى زمین هستند و اگر بادها وجود نداشتند، تعفّن اشیا و آلودگى محیط زیست بشر، مشکلات بسیارى را براى انسان به وجود مى آورد.
گیاهان
گیاهان و درختان، سهمى بسزا و نقشى بسیار مهم در زندگى بشر دارند. تلطیف هوا، تعادل دماى محیط، حفاظت از خاک و تأمین بخشى از مواد غذایى مورد نیاز انسان و سایر موجودات، بخشى از سودمندیهاى فراوان آنها است. افزون بر اینها، گیاهان و به طور کلى فضاى سبز که شامل مراتع و جنگلها و پارکها مى شود، تأثیر بسیار مثبتى بر روح و روان آدمى دارند.
تماشاى گلبرگهاى لطیف وخوش رنگ، غنچه هاى زیبا و بانشاط، شکوفه هاى دلربا و جذّاب، گلهاى رنگارنگ و با طراوت، ترکیب موزون برگها، چشم انداز بهجت آور بوستانها و جنگلها، انسان را غرق در لذّت و شادى مى کند. افسردگیها و غمها را مى زداید و در وى تازگى سرورآمیز مى آفریند.
تماشاى گلبرگهاى لطیف وخوش رنگ، غنچه هاى زیبا و بانشاط، شکوفه هاى دلربا و جذّاب، گلهاى رنگارنگ و با طراوت، ترکیب موزون برگها، چشم انداز بهجت آور بوستانها و جنگلها، انسان را غرق در لذّت و شادى مى کند. افسردگیها و غمها را مى زداید و در وى تازگى سرورآمیز مى آفریند.
تماشاى گیاهان خرّم و سرسبز و نگاه به مناظر جذّاب آنها، از مواردى است که شریعت اسلام بدان دعوت نموده است. تعبیرهاى پیشوایان معصوم علیهم السلام نیز در بیان فواید فراوان این نعمتهاى خدادادى (گیاهان)، بسیار حیرت انگیز است.
طراوت، نشاط و بهجت انگیزى گیاهان و درختان در انسان انگیزه ایجاد مى کند و او را به سمت عمران و آبادانى زمین و امیدوارى به زندگى سوق مى دهد؛ نگاه به مناظر جذّاب و سرسبز گیاهان، برخى از بیماریهاى روحى و روانى را از بین مى برد و افسردگیها و غمها را مى زداید.از آنچه گذشت درمى یابیم که غنچه ها، شکوفه ها، درختان، جنگلها و مراتع از زیباییهاى طبیعت اند که خداوند در زمین به ودیعت نهاده است.
حال که این چنین سلامت و طراوت جسم و جان ما در گرو محیط و طبیعتى است که در آن زندگى مى کنیم، سزاوار است با جدیّت تمام در حفظ محیط زیست سالم، کوشا باشیم.
بخش اجتماعی تبیان
منبع:پورتال دانشجویان بهداشت محیط
لینک های مرتبط
