ارتداد، آتشی بر خرمن ایمان انسان

بعضی از كارها تمام اعمال نیك انسان در همه عمر را، از بین می‏برد . آنچه در بین همه بزرگان و اهل كلام مورد اتفاق نظر و یقینی است ، كافر شدن پس از ایمان است که تمام اعمال خیر گذشته انسان را از بین می‏برد .

اگر كسی در دارالاسلام زندگی نموده و پدر و مادر او مسلمان بوده و در جامعه اسلامی ، زمینه برای یادگیری احكام اسلام و عمل به آنها را داشته و مدتی نیز مسلمان زیسته، و بر اثر دلایل مختلف روانی و انگیزه‏های شخصی مرتد شود ، تمام اعمال خوب گذشته خود را از بین می‌برد .

گاه دیده می شود که  جوان مسلمانی كه در شهری مذهبی بزرگ شده ، و هم اكنون گرفتاری مالی یا نیاز جنسی دارد، شیاطین با او رفاقت نموده و با در اختیار گذاشتن كمك‌های مالی و شرایط بهره بردن از تمتعات جنسی ، او را به مذهب دیگری دعوت نموده و مرتد نمایند، تا جایی كه جوان مسلمان، مبلّغ فرقه ضاله گردد .

اگر كسی در نقطه‌ای از دنیا قرار گرفته است كه نمی‏تواند حق و باطل را بشناسد ، و هیچ راهی برای شناخت معارف اسلامی ندارد ، دچار نوعی «استضعاف» است . اما اگر كسی در محیط و خانواده مذهبی ، با وجود علما ، كتابها ، در اثر شبهه ، از دین خارج و مرتد شود ، خداوند به هیچ وجه از چنین شخصی نمی‏گذرد .

اعمال نیک انسان مرتد ، به كلی از بین می‏رود ، چه یك سال عبادت كرده باشد و چه صد سال.

اگر انسان در آخر عمر مرتد شده و به مذهب كفر گراییده و مبلّغ كفر نیز شود، خدا این شخص را به هیچ وجه نخواهد ‏بخشد ، حتی اگر دوران كفر او طولانی نباشد ، و فقط یك روز پیش از مرگ مرتد شده باشد .

یك لحظه ارتداد ، اعمال همه عمر انسان را می‌سوزاند همچون جرقه‌ای كه بر مقدار زیادی بنزین وارد شده و همه را می‌سوزاند. قرآن در این باره می‌فرماید: «فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ»¹.

آثار ارتداد در قرآن

خدای متعال در قرآن مجید، ضمن هشدار به بازگشت­كنندگان از ایمان، از عقوبات و جزاهای متعدد دنیوی و اخروی برای مرتدین سخن به میان ­آورده كه اهم آنها بدین قرار است:

از بین رفتن عبادات و ثوابهای انجام شده توسط انسان، یكی از نتایج برگشت انسان به سوی كفر است:

«...وَ مَن یرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ كَافِرٌ فَأُوْلَئكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فىِ الدُّنْیا وَالاَْخِرَةِ...»²

«...كسى كه از آیینش برگردد، و در حال كفر بمیرد، تمام اعمال نیك (گذشته­ی) او، در دنیا و آخرت بر باد مى‏رود...»

از آنجا كه شرط صحت عبادات، اسلام و ایمان واقعی فرد است، بقاء بر اسلام نیز از لوازم اصلی آن است؛ بنابراین كسی كه پس از مسلمان شدن، دوباره كافر شود، مانند این است كه از اول ایمان نداشته و عبادات او باطل است؛ لذا اگر در حال كفر بمیرد، تمام اعمالی را كه در زمان مسلمانی انجام داده، از بین می­رود.³

بازگشت به كفر و نفاق پس از شناخت اسلام، از بین رفتن حس تشخیص انسان و محروم ماندن از درك حقیقت را برای او درپی دارد:⁴

«ذَلِكَ بِأَنهَُّمْ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ فَطُبِعَ عَلىَ‏ قُلُوبهِِمْ فَهُمْ لَایفْقَهُون»⁵

«این بخاطر آن است كه نخست ایمان آوردند، سپس كافر شدند؛ از این رو بر دلهاى آنان مهر نهاده شده، و حقیقت را درك نمى‏كنند!»

مرتدین، به خاطر اینكه یك‌باره به آخرت و طریق هدایت پشت كرده و درگیر زندگی دنیایی شدند، عقل و شعورشان در مادیات خلاصه شده و از تمامی آنچه به امور معنوی خلاصه می­شود، از قبیل پند و اندرز و حجت­های مربوط به زندگی اخروی، غافل می­گردند؛ و این عمل دلیل مهر خوردن دل و بسته شدن چشمها و گوشهای آنان ⁶ است. ⁷

در آیات فراوانی، ضرر و زیان ناشی از بازگشت به شرك، به مسلمانان هشدار داده شده و در صورت ارتداد، مشمول خسران دنیوی و اخروی می­شوند:⁸

«...فَإِنْ أَصَابَهُ خَیرٌْ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلىَ‏ وَجْهِهِ خَسِرَالدُّنْیا وَالاَْخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الخُْسْرَانُ الْمُبِین‏»⁹

«... همین­كه (دنیا به آنها رو كند و نفع و) خیرى به آنان برسد، حالت اطمینان پیدا مى‏كنند؛ اما اگر مصیبتى براى امتحان به آنها برسد، دگرگون مى‏شوند (و به كفر رومى‏آورند)! (به این ترتیب) هم دنیا را از دست داده‏اند، و هم آخرت را و این همان خسران و زیان آشكار است!»

شخصی كه در امتحانات الهی و مشكلات زندگی، در ایمان خود ثابت قدم نمانده و از دین الهی مرتد ­شود، با دور شدن از خدا و افتادن در خط شیطان، گرفتار انواع مشكلات شده و بدون داشتن منجی و یاور، در حوادث غوطه­ور می‌شود و در آخرت نیز به سوی عذاب الهی رهسپار می­گردد.¹⁰

جسارت به پیامبر(ص) و نابودی اعمال انسان

برخی از اعمال قدرت و توان آن را دارد كه اعمال نیك انسان را از بین ببرد و آدم را به كفر بكشاند، با اینكه تصور می‌شود آن عمل كار ساده و غیر حرامی است.

به عنوان نمونه می‌توان به بی‌ادبی نسبت به پیغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره كرد .

بزرگترین منت بر بشریت

خدای متعال بزرگترین منت را بر بشریت گذاشته و وجود مقدس پیغمبر اسلام و ائمه اطهار سلام الله علیهم اجمعین را در میان بشریت قرار داده است .

در زیارت جامعه می‏خوانیم : «خَلَقَكُمُ اللَّهُ أَنْوَاراً فَجَعَلَكُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِینَ حَتَّی مَنَّ عَلَیْنَا بِكُمْ» شما انواری در اطراف عرش الهی بودید و خدا بر ما منت گذاشت و شما را در این عالم نازل فرمود تا به وسیله شما هدایت شویم.

اگر آنها نبودند هیچ كس از ایمان و اسلام و ارزشهای اسلامی آگاهی نداشت . خدا عزیزترین بندگان خود را در این عالم آورده و در مقابل، بشر بزرگترین جفاها را در مورد آنها مرتكب شده است .

قدردانی از اولیاء خدا، كمترین پاسداشت آنان

بزرگترین نعمت‏ها در این دنیا، وجود اولیاء الهی است ، به ویژه چهارده معصوم(علیهم السلام) كه گل سرسبد خلقت هستند . خدا برای قدردانی از وجود آنان و برای استفاده بیشتر انسان از بركات وجود آنان، امتیازاتی برای این خاندان قرار داده است.

از جمله امتیازات مسئله خمس است . بخشی از خمس به فقرای سادات اختصاص دارد ، در مقابل زكات بر آنها حرام است.

همین­كه (دنیا به آنها رو كند و نفع و) خیرى به آنان برسد، حالت اطمینان پیدا مى‏كنند؛ اما اگر مصیبتى براى امتحان به آنها برسد، دگرگون مى‏شوند (و به كفر رومى‏آورند)! (به این ترتیب) هم دنیا را از دست داده‏اند، و هم آخرت را و این همان خسران و زیان آشكار است

فلسفه تحریم زکات بر سادات

یكی از فلسفه های تحریم زکات بر سادات این است كه تصور مردم از زكات این است كه، با زكات قسمت آلوده اموال را، جدا می‏كنند. اگر از این اموال به اهل بیت (علیه السلام) داده شود به آنها نیز مثل سایر فقرا ، از چرك اموال كمك می‌شود، از همین رو خدا نخواسته است تا چنین تصوری در اذهان مردم باشد .

این برای آن است تا ما از راه احترام به فرزندان پیغمبر (صلی الله علیه و آله) و خاندان پیغمبر ، به اهمیت مقام پیغمبر(صلی الله علیه و آله) پی ببریم و همیشه تلاش كنیم تا یاد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) را در جامعه زنده نگه داشته و به آنان احترام كنیم .

امتیازی دیگر برای خاندان نور

از جمله امتیازاتی كه خدا برای پیغمبر (صلی الله علیه وآله) قائل شده ، آن است كه مسلمانان در حضور پیغمبر (صلی الله علیه وآله) باید كمال ادب را رعایت كنند ، نباید بلند سخن بگویند و به ایشان بی‏احترامی كنند ؛ «لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِ ؛ در جایی كه پیغمبر (صلی الله علیه وآله) حضور دارند كسی نباید صدایش بلندتر از صدای پیغمبر باشد.»¹¹اگر چنین ادبی را رعایت نكنند ، و با پیغمبر (صلی الله علیه وآله) نیز همچون دیگران رفتار كنند، این کار اعمال خوب آن‌ها را نابود می‌سازد .

در سوره حجرات برای رفتار بی‌ادبانه مردم نسبت به رسول خدا (صلی الله علیه وآله)، آیاتی نازل و دستور داده شد این رفتار بی‏ادبانه را ترك كنند ، چرا که اگر این ادب را رعایت نكنند ، اعمال آنان نابود می شود : « أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ »

رعایت نكردن ادب در حضور پیامبر (صلی الله علیه وآله) در ظاهر كار حرامی نیست، امّا پیغمبر (صلی الله علیه وآله) خدا بر مردم حقی دارد كه باید او را احترام كنند و بی‏احترامی كردن نسبت به او اعمال انسان را نابود می‌كند .

پی نوشت ها :

1. بقره / 217.

2 . بقره/217.

3 . طیب، سیدعبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن،  ج2، ص420.

4. مكارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، ج11، ص420.

5. منافقون/3.

6. نحل/107 و 108.

7. طباطبایی(علامه)، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن ، ج12، ص355.

8. مائده/5، اعراف/148 و 149 و زمر/65.

9. حج/11.

10. تفسیر من وحی القرآن، ج16، ص28.

11. حجرات / 2.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان

منابع :

سایت آیت الله مصباح یزدی

سایت حوزه

سایت پژوهشکده باقرالعلوم