سوال بزرگى به نام اینترنت ملی به‌جاى اینترنت جهانی

خبر راه اندازى اینترنت ملى یا اینترنت پاک خبر تازه اى نیست. اما اینکه قرار است این سرویس جایگزین اینترنت جهانى شود و از این پس شرکت هاى ارائه دهنده سرویس اینترنت تنها به سرویس دهى این اینترنت ایرانى اقدام کنند، خبرى جدید و سوال برانگیز است

اگرچه هنوز براى اظهارنظر درباره این خبر کمى زود است اما با توجه به اوج‌گیرى تحولات در کشورهاى خاورمیانه و اتفاقاتى که کشورمان طى دو سال گذشته از سر گذرانده، این نگرانى به وجود آمده است که به راستى دریچه ارتباط با جهان بنا به مصلحت هاى حاکمیتى مسدود شود و نظام بسته و هدایت شده اى براى اتصال به اینترنت و استفاده از آن پایه ریزى شود.

اینترنت البته ساخته و پرداخته غرب است و همچون اکثر پدیده هایى که از جهان توسعه یافته به دنیا صادر شده، واجد فواید و آسیب هاى خویش است. امروز در خود ایران میزان استفاده از اینترنت هم در بخش خصوصى و هم در بخش هاى بانکى و صنعتى و علمى روز به روز افزایش یافته است. درواقع همین نیاز به خدمات اینترنت است که موجب شده تا دست اندرکاران امر به فکر ایجاد اینترنت پاک یا ملى بیفتند و قالب هدایت شده و کانالیزه آن را مطلوب و ایده آل توصیف کنند.

هنوز تعریف مشخصى از اینترنت ملی بر اساس استانداردهای جهانی ارائه نشده است. نخست آنکه اینترنت به شکل و مفهوم کلی به معنی شبکه ای است که از اتصال چندین کامپیوتر یا ابرکامپیوتر در بستر بین المللی و در سراسر جهان به وجود آمده است. حال آنکه در طرح دولت به شبکه ای داخلی گفته می شود که امکان فراهم آوردن پهنای باندی داخلی و درون کشوری را فراهم می کند.

عبدالمجید ریاضی معاون وزیر ارتباطات در زمان ارائه این طرح و در حاشیه یکی از نشست های نمایشگاه الکامپ به تشریح آن پرداخت. وی به اصول چهارگانه دولت در برنامه چهارم توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات یعنی فناوری اطلاعات برای عدالت گستری، فناوری اطلاعات برای مهرورزی، فناوری اطلاعات برای خدمت به بندگان خدا و فناوری اطلاعات برای پیشرفت و تعالی مادی و معنوی کشور اشاره کرد و گفت: در وضعیت فعلی، ارتباط مجازی سازمان های گوناگون و مردم با هم از نظم و سامان خوبی برخوردار نیست. اما تلاش داریم تا فرآیند همکاری سازمان ها روی شبکه را بهبود بخشیده و امکان بهره مندی مناسب از آن را فراهم کنیم.

این مقام مسئول، اصلی ترین هدف ایجاد دولت الکترونیکی را متحد کردن موثرترین منابع و مراکز عرضه خدمات مملکت در یک مرکز مجتمع ارائه خدمت دانست؛ خدماتى که از یک درگاه واحد که «پورتال دولت الکترونیکی» نامیده می شود از طریق یک رسانه واحد به شهروندان عرضه می شوند. ریاضی گفته بود: این ارتباط از طریق شبکه ای امن و قابل اعتماد به نام اینترنت ملی برقرار می شود.

گفته مى شود از نیمه هاى سال 1388 روند ایجاد اینترنت ملى سرعت بیشترى گرفته و با صرف بودجه هاى فراوان به مرحله بهره بردارى نزدیک شده است. (بودجه اولیه پیشنهادى وزارت ICT براى این طرح 10‌میلیارد تومان بود که به‌دلیل مخالفت مجلس، این طرح با منابع داخلى وزارتخانه پیش برده شد. البته معاون وزیر ارتباطات همان موقع اعلام کرده بود که بودجه واقعى مورد نیاز براى اینترنت ملى 900‌میلیارد تومان است. در سال 86 نیز همین ماجرا در بودجه تکرار شد و این بار دولت مصمم شد مبلغى معادل 566‌میلیارد تومان از محل منابع داخلى براى اجراى طرح اختصاص دهد.)

برخى منابع مى گویند کمک فنی در این باره از جانب شرکت های چینی بوده است. چین از جمله کشورهایى است که قائل به کنترل عرصه هاى اطلاع رسانى و تاسیس اینترنت داخلى است تا شریان هاى مطلوب رسانه اى خود را در اختیار جامعه بگذارد و از آنچه نفوذ قدرت نرم ایالات متحده و غرب مى خواند جلوگیرى کند.

در شرایطى که انتظار مى رفت این سرویس داخلى در کنار سرویس اینترنت جهانى در اختیار متقاضیان قرار گیرد، خبرى که چند روز پیش منتشر شد از "جایگزینى" آن به جاى اینترنت جهانى حکایت مى کرد. رضا تقی پور وزیر ارتباطات با اعلام این خبر که طراحی مفهومی اینترنت ملى به پایان رسیده و احتمالا از شهریور ماه امسال جایگزین اینترنت جهانى مى شود، گفت: اجرای جزئی این شبکه نیز در شهریور ماه سال گذشته صورت گرفت همچنین در حال حاضر بسیاری از دستگاه های دولتی برای برقراری ارتباط بین دفاتر خود از اینترنت ملی استفاده می‌کنند و همچنین برخی از مدارس نیز از اینترنت ملی استفاده می‌کنند.

وی در این باره توضیح داد: تاکنون به کاربران خانگی اینترنت ملی ارائه نمی شد و شاید به این دلیل برای مردم ملموس نبوده است اما از ابتدای شهریور امسال اینترنت ملی جایگزین شبکه اینترنت جهانی خواهد شد.

قابل توجه است که هم‌اکنون متقاضیان اینترنت ملی (اینترانت کشوری) می‌توانند برای اخذ این سرویس به مخابرات‌ استانی مراجعه کنند اما بطور حتم اقبالى نسبت به آن وجود ندارد و مردم و بخش خصوصى که مایل به استفاده از ظرفیت هاى بى پایان اینترنت جهانى هستند، حتى از وجود چنین سرویس داخلى بى خبرند.

اما وزیر ارتباطات گفته است: از شهریور سال جاری شرکت های ارائه دهنده سرویس های اینترنت تنها می توانند اینترنت ملی یا همان اینترانت کشوری را ارائه دهند. ضمنا این شبکه طبق پیش بینی‌ها ظرف دو یا سه سال آینده به شکل مطلوب خواهد رسید.

تقی پور افزوده است: با اجرای این شبکه اینترنت و سرویس های متنوع اینترنتی ارزان قیمت در اختیار مردم قرار می گیرد. همچنین مباحثی چون امنیت و حفظ اطلاعات در درون کشور نیز با اجرای اینترنت ملی تحقق می یابد.

به نظر مى رسد منویات امنیتى و جلوگیرى از رسوخ اخبار خارجى به داخل و بالعکس، از مهم ترین دغدغه هاى شکل گیرى اینترنت پاک داخلى باشد. تاثیرگذارى رسانه هایى چون توییتر و فیس بوک و ایمیل که هم در حوادث دو سال پیش ایران و هم در اتفاقات اخیر خاورمیانه، خود را نشان داد از دیگر عواملى است که در جدى شدن و سرعت بخشیدن به این پروژه دخیل بوده است.

اما سوال بزرگى که ذهن کاربران اینترنت را به خود مشغول کرده، این است که چگونه مى توان پس از چندین سال حضور در عرصه اینترنت جهانى – حتى با پایین‌ترین سرعت ممکن - قید آن را زد. پرسش و اما و اگر در این باره فراوان است.

نمونه اى چون کره شمالى نیز پیش رویمان است. ولى نمى توان فراموش کرد که کره شمالى هیچ گاه جامعه اى پویا، متحرک و رو به پیشرفت نبوده و حاکمانش زندگى در شرایطى بسته و ایزوله را براى مردم خود انتخاب کرده اند.

بطور حتم این خبر دانش آموزان، دانشجویان، محققان و نخبگان را بیش از همه نگران کرده است. لازم است وزیر ارتباطات سخنى شفاف‌تر در این باره داشته باشد. این وضعیت به معنى تعیین یک سبک زندگى مشخص از جانب دولت براى فرد فرد جامعه و محدود کردن ذهن و خواسته هاى آنهاست. بطور حتم اشتباهى سهوى در انعکاس خبر یا القاى مطلب توسط وزیر ارتباطات وجود داشته است؛ وگرنه قطع ارتباط با جهان خارج براى کشورى چون ایران که رو به توسعه حرکت مى کند و توجه عمده اى به نخبگان و محققان و دانشمندانش دارد قابل تصور نیست و اصلا فکر کردن درباره آن به یک کابوس مى ماند.

بخش ارتباطات تبیان

منبع: دیپلماسى ایرانى