رسانه برای دین یا دین برای رسانه

در عصر حاضر رشد و پیشرفت ارتباطات با سرعت هر چه بیشتر حرکتی صعودی را طی می کند و این سردمداران رسانه ها هستند که وظیفه ی خطیر تطابق نیازهای افراد جامعه را با تغییرات و تحولات  رسانه ها بر عهده دارند.

جامعه ی کنونی ما جامعه ای دینی ، مبتنی بر اصول دین مبین اسلام می باشد که لازمه ی دوام و استحکام این گونه جوامع (جوامع دینی) ، رعایت همه جانبه ی اصول دینی است ، بدان معنا که سیاست ، فرهنگ ، رسانه ، اقتصاد و ... همگی در چارچوب دین عمل نمایند ، اما آنچه که بیش از دیگر موارد حائز اهمیت می باشد فرهنگ و رسانه می باشد ، زیرا این دو زیر بنای جامعه بوده و بدنه ی آن را تشکیل می دهند و غایتا افکار و اندیشه های عموم مردم را شکل می دهند و در این مسیر ابتدا خود ملزم به رعایت موازین دینی خواهد بود.

بر این اساس یک جامعه ی دینی مستلزم رسانه ای دینی می باشد تا از این کانال پیام های مربوطه را به سطح جامعه اشاعه دهد و از آن جایی که رسانه ها نقش حیاتی را در الگو سازی و تبیین هنجارهای مطلوب جامعه دارند ، در چنین جامعه ای رابطه ای عمیق میان رسانه ، دین و فرهنگ ایجاد خواهد شد که این پیوستگی باعث تاثیرگذاری بیش از پیش ، بر مخاطب می شود زیرا این سلسله با فرهنگ وی سازگاری داشته ، بنابراین پذیرش آن بر وی ، سهل می گردد .

در جوامع دینی ، رسانه ها شکلی متفاوت با جامعه هایی دارند که اولویت را بر دین نگذاشته اند ، رسانه در جوامع دینی مفهومی فراتر از یک ابزار ارتباطی را دارهستند ، چه بسا تعریفی هم که از رسانه شکل می گیرد با هنجارهای دینی جامعه هماهنگ خواهد بود و طبعا به رسانه ای که وظیفه ی انتقال مفاهیم دینی و به اصطلاح تبلیغ دین را بر عهده داشته باشد رسانه ی دینی قلمداد می شود ، این در حالی است که چنین تعریفی از سوی مراجع دینی و صاحب نظران رسانه و دین مردود شمرده شده است .

اکنون که به لزوم "رسانه ی دینی" پی برده ایم لازم است معنی آن را نیز بدانیم:

رسانه ی دینی (Religious media) ، رسانه ای است با رعایت حریم ها و اخلاقیات ِ خاص ِ دینی و با پایبندی به موازین مذهبی و منشایی قرآنی ، به اشاعه ی پیام های رسانه ایی که حاوی مسائل دینی هستند ، بپردازد.

یقینا چنین رسانه ای از روح اسلامی برخوردار بوده و توانایی لازم را به جهت انتقال پیام های دینی و اسلامی ، با استفاده از روش های گوناگون و کاربردی ، خواهد داشت ، البته باید کرد که رسانه ی دینی ، تنها با به نمایش گذاشتن شاخص ها و شعائر دینی شناخته نمی شود بلکه بسیاری از تعالیم دینی همچون ، ادب اجتماعی ، قناعت ، تواضع و ... در تولیدات رسانه ای ، رنگ و بوی دینی به خود گرفته و نمایان می شوند ، در رسانه ی دینی صرفأ نام دین وجود ندارد بلکه خود دین جریان داشته و در عمل به دین پرداخته می شود .

پیام های یک رسانه ی دینی ، به دلیل آن که خاستگاهی ماورایی و الهی دارند ، آرمان گرایانه به نظر می رسند ، لیکن واقعیت بر لزوم هر چه بیشتر آن ها تاکید داشته و با توجه به زبان و سطح درک مخاطبین به انتخاب ابزار های انتقال پیام ها می پردازد ، البته باید در رسانه ها از شیوه های ساده در جهت تبیین دیدگاه های دینی ، بهره برد زیرا هر چه این شیوه ها رو به سوی پیچیدگی گذارند ، به همان میزان از تاثیرگذاری آن ها کاسته و مخاطب گریزی را به همراه خواهد داشت ، دین و رسانه دو مکمل در کنار هم هستند که می توانند فرهنگِ جامع و مطلوب اجتماع را بسازند (فرهنگ و دین هم در کنار هم هستند و نه در مقابل هم.)

از مسائل دیگری که در رسانه ی دینی باید بدان توجه خاصی مبذول داشت خرافات و غلو است ، خرافات و تحریفات به سهولت در دین نفوذ می کنند و این امر از مهمترین مباحثی است که باید از پیشروی آن جلوگیری نمود زیرا اگر این روند آغاز گردد ، به سرعت افزایش یافته و به زودی بدنه ی رسانه را فرا گرفته و در غایت منجر به غیر عقلانی نمودن آن می شود و دیگر فردی آن را پذیرا نخواهد بود ، این در حالی است که قدرت رسانه ای جامعه کاهش وافری خواهد یافت ؛ همان گونه که یک رسانه ی قدرتمند و اصولی دینی می تواند باعث ترویج و ترفیع ایدئولوژی های خاصِ دینی شود ، یک رسانه ی نامعقول و توام با خرافه و تحریف نیز می تواند پیشینه ی دینی رسانه را کاملا تخریب و نابود نماید.

در واقع نقش رسانه ها در تبلیغ اندیشه های درست اجتماعی و اخلاقی در جامعه ی دینی ، الزاما با شناخت از مفهوم جامعه ی دینی و عمق اندیشه های دینی کامل می شود تا به خرافه گرایی و ترویج ضد هنجار ها و اندیشه های ظاهری کشیده نشده و جامعه را از این منظر دچار بحران نسازد و به این ترتیب به هدف والای خود یعنی ، اشاعه و نهادینه کردن اصول دین و جذب حداکثری افراد جامعه به سوی دین ، نائل گردد.

در این راستا انتقال پیام ادیان به همگان از مهمترین فرصتهای جهانی شدن است در میان ادیانی مثل مسیحیت و بودایی این ادیان بیشتر به جنبه شخصی دین توجه دارند و آنرا تبلیغ می کنند، بنابراین درگیری کمتری خواهند داشت اما چون اسلام در مسائل مختلف جهانی چون فرهنگ، اقتصاد و سیاست و ... صاحبِ نظریاتی است نمی تواند چنین عمل کند ، از این رو درگیری اسلام با ابعاد مختلف جهانی شدن بیشتر می شود ، در حقیقت این درگیری چالش جدی بشریت در جریان جهانی شدن است .

نتیجه :

با دست یابی هر چه تمام تر به مسئله ی "رسانه ی دینی" و ترویج آن در سطح جامعه به سه اصل مهم دست خواهیم یافت : اول) پیش از این امکان اشاعه ی پیام دین به نقاط دور به سختی صورت می پذیرفت ، حال آنکه با حضور فعال رسانه ای می توانیم در عرصه جهانی به هدف بزرگ صدور اسلام بپردازیم ، دوم) تأکید بر فرهنگ بومی و اسلامی بجای فرهنگ بیگانه ، سوم) پیشرفت فرهنگ از بُعد دینی ، که باعث می شود فهم عمیقی در افراد ایجاد شود ، نیل به این اهداف خیزی عظیم در راستای دین پروری خواهد بود که با تداوم و استحکام اصول ذکر شده حاصل خواهد آمد.

آزاده مرنی

بخش ارتباطات تبیان