گردشگری بداند، گردشگران بخوانند

بی شک یکی از تفریحاتی که اگر به گناه آلوده نشود از بهترین و مفیدترین تفریحات موجود خواهد بود، تفرج و گردش است. سیر و ساحت در دشت و کوه، کنار رود و در جنگل و یا دیدار از مکان و بنایی تاریخی و یا یک اثر باستانی که همگی مفرح ذات و ممد حیات اند.

ما به دو شکل می توانیم از این مکانهایی که نام بردیم استفاده کنیم:

شکل اول گردشگری این است که در دل طبیعت، شادان و خندان، غذایی لذیذ آماده کنیم و بعد از صرف آن، دمی چند بیاساییم. سپس چایی بنوشیم و تفریحی کنیم.

اگر هم به آن مکانهای تاریخی و باستانی رفتیم مرتب تعجب کنیم و «بَه بَه» گویان چند عکس یادگاری بگیریم و بر خاطرات خود بیفزاییم.

همانگونه که مستحضرید اکثر قریب به اتفاق سفرهای تفریحی و گردشگری ما به همین شکل است که بیان شد. اینگونه سفرها اگر فقط به تن آسایی خلاصه شوند و تهی از رشد و بالندگی روحی و تربیتی باشند به سرعت ملال آور شده و افراد بعد از مدت کوتاهی با اینکه به قصد رفع خستگی بار سفر بسته بودند اما به شدت احساس خستگی کرده و دوست دارند هرچه سریعتر آنجا را ترک کرده و به محل زندگی خود برگردند.

شکل دوم گردشگری به روشی است که اسلام توصیه می کند. این روش به ظاهر فرق چندانی با همان روش اول ندارد جز آنکه در بخش توصیه هایی دارد که اگر به درستی اجرا شود آن کمبودها و کاستی های روش قبل برطرف شده و دیگر آن پیامدهای نا خوشایند را هم نخواهد داشت.

در این روش می توان آن مکان سیاحتی را تبدیل کرد به اردوگاهی آموزشی که هم تن آسایی دارد و هم دانش افزایی؛ هم تن، صفا کند و هم جان جلا یابد.

چگونه از سفری که می رویم استفاده تربیتی کنیم و در جهت رشد و کمال خود از آن بهره مند شویم؟

اسلام که برنامه ای کامل و جامع برای زندگی بشر است در این زمینه هم راهکار می دهد و از او دعوت می کند تا صنعت گردشگری اش را بر اساس این برنامه تنظیم کند. دغدغه اسلام رشد و تعالی انسان است بنابراین تلاش می کند که او در هر موقعیتی که قرار می گیرد از لحظه لحظه آن برای رسیدن به کمالات انسانی استفاده کند.

یکی از توصیه های جدی و مکرر قرآن کریم دعوت مردم به گردش و گردشگری است؛ کم نیستند آیاتی در قرآن کریم که سخنشان این است: « سیرُوا فِی الْأَرْضِ » در زمین سیر و سیاحت کنید؛ منتهی گردشی که در آن کمال باشد و بالندگی نه صرفا تماشا باشد و تن پروری.

در این بخش آیاتی از قرآن کریم را نقل می کنیم که هم به مسئولین گردشگری خط می دهد و هم به گردشگران، برنامه جهت دار ارائه می کند تا هم آنها بدانند که چگونه تصمیم بگیرند و هم اینها بدانند که چگونه گردش مفید و سازنده داشته باشند.

آیاتی که توصیه به گردش در طبیعت خداوندی و تفکر در آن می کند

جهان، سراسر نشان از حقانیت خداوند متعال است

«سَنرُِیهِمْ ءَایَاتِنَا فىِ الآفَاقِ وَ فىِ أَنفُسِهِمْ حَتىَ‏ یَتَبَینَ‏َ لَهُمْ أَنَّهُ الحَْقُّ » ما مرتب نشانه‏هاى خود را در آفاق و اطراف جهان و همچنین در درون جان خود آنها به آنان نشان مى‏دهیم تا براى آنها روشن شود كه خداوند حق است.(53/فصلت)

"آیات آفاقى" همچون آفرینش خورشید و ماه و ستارگان با نظام دقیقى كه بر آنها حاكم است، و آفرینش انواع جانداران و گیاهان و كوه‏ها و دریاها با عجائب و شگفتیهاى بى‏شمارش، و موجودات گوناگون اسرار آمیزش، كه هر زمان اسرار تازه‏اى از خلقت آنها كشف مى‏شود، و هر یك آیه و نشانه است بر حقانیت ذات پاك او. ‏(تفسیر نمونه 20/330)

زنده شدن زمین نشانه قدرت خداوند بر زنده کردن مردگان

«فَانظُرْ إِلىَ ءَاثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَیْفَ یحُْىِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتهَِا  إِنَّ ذَالِكَ لَمُحْىِ الْمَوْتىَ‏  وَ هُوَ عَلىَ‏ كلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ قَدِیرٌ» آن قدر آثار رحمت الهى در احیاى زمینهاى مرده بوسیله نزول باران آشكار است كه با یك نگاه كردن بر هر انسان ظاهر مى‏شود. سپس در پایان آیه مى‏افزاید: آن كسى كه زمین مرده را با نزول باران زنده كرد، هم او زنده كننده مردگان در رستاخیز است، و او بر همه چیز توانا است.(50/روم)

بارش باران و خیزش گیاهان از نشانه های وجود خدا و قدرت و تدبیر اوست

«وَ هُوَ الَّذِى أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ ...» او كسى است كه از آسمان آبى فرستاد که بواسطه آن انواع روئیدنیها را از زمین خارج ساخت. ما به وسیله آن، ساقه‏هاى سبز گیاهان را از زمین خارج ساختیم و از دانه كوچك و خشك، ساقه‏اى با طراوت و سرسبز كه لطافت و زیبایى آن چشم را خیره مى‏كند آفریدیم و از آن ساقه سبز دانه‏هاى روى هم چیده شده، (همانند خوشه گندم و ذرت) بیرون مى‏آوریم و همچنین به وسیله آن از درختان نخل خوشه سربسته‏اى بیرون فرستادیم كه پس از شكافته شدن رشته‏هاى باریك و زیبایى از آن خارج می گردد كه دانه‏هاى خرما را بر دوش خود حمل کرده و از سنگینى به طرف پائین متمایل مى‏شوند. همچنین باغهایى از انگور و زیتون و انار پرورش دادیم‏.

پس بیان این نشانه های الهی می فرماید: نگاهى به ساختمان میوه، هنگامى كه به ثمر مى‏نشیند و همچنین نگاهى به چگونگى رسیدن میوه‏ها كنید كه در اینها نشانه‏هاى روشنى از قدرت و حكمت خدا براى افرادى كه اهل یقین هستند است‏‏‏.(99/انعام)

آیاتی که توصیه به گردش در آثار باستانی و تفکر در آن می کند

در این بخش از آیات خداوند به مردم دستور می دهد که به دیدن آثار باستانی بروند و از آنچه بودند و خدا بر سر آنها آورد مطلع شوند که اگر با دیده عبرت بین به آن بنگرند گامی بزرگ در جهت رشد و تعالی خود برداشته اند.

این آیات بر مسئولین گردشگری وظیفه می کند تاریخ دقیق و سرگذشت اماکن تاریخی را به دقت و با چنین رویکردی استخراج کرده و با گفتار و یا نشریات به مردم و یا حداقل باز دید کنندگان منتقل نمایند.

دیدن بناهایی که با گذشت زمان ویران شده

خداوند متعال در آیه 259 سوره بقره جریان کسی را نقل می کند که گذرش به یک شهر یا روستایی افتاد که در گذر زمان به کلی ویران شده و ساکنینش همه در خاک خفته بودند. ذهن او به این سوال منتقل شد «خدا چگونه این مردگان را زنده خواهد کرد» و خدا هم به او نشان داد.

این یک نوع نگاه است به بناهای تاریخی و مردمانی که روزگاری در آن زیستند که دیگر خبری از آنها نیست. و خدا که روزی همه اینها را زنده خواهد کرد.

قدر قدرتهایی که دیگر خبری از هیمنه آنها نیست

آنان که روزی خود را قدرت مطلق روی زمین می پنداشتند و با این تصور خود را به ورطه ظلم و معصیت پرتاب کردند؛ عاقبت به عذاب سخت همان که منکر او و قدرتش بودند چنان گرفتار آمدند که هیچ چیزی مانع نابودیشان نشد نه آنان که یاورشان بودند و نه آنچه که ساختند و پرداختند. (90/روم- 21، 82/ غافر )

چطور می شود انسان آن آثار را ببیند و از سرگذشت ساکنانش بشنود و بیدار نشود؟

بر این اساس اگر قصد ما دیدن یکی از آثار باستانی و کهن در نقطه ای از کشور خودمان مثل تخت جمشید است بهتر است که این سفر را در تماشای چند سنگ و ستون و گرفتن چند عکس یادگاری خلاصه نکنیم؛ بلکه با این رویکردی تربیتی که قرآن به ما آموزش می دهد از این فرصت استفاده کرده و برای رشد و کمال خود توشه ای برداریم و بدانیم که تماشا کردن هنر نیست عبرت گرفتن و بزرگ شدن هنر است.

امید پیشگر

گروه دین تبیان