تبیان، دستیار زندگی
در دین مبین اسلام هم تشویق به سیر و سفر شده و هم برای آن آداب بسیاری بیان شده است. آداب سفر را می توان به آداب قبل از سفر و آداب در سفر تقسیم کرد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آداب سفر در اسلام


در دین مبین اسلام هم تشویق به سیر و سفر شده و هم برای آن آداب بسیاری بیان شده است. آداب سفر را می توان به آداب قبل از سفر و آداب در سفر تقسیم کرد.


سفر

اهمیت سفر در آیات و روایات

در قرآن کریم پنج بار کلمه سیروا آمده که با این عبارت خداوند دستور به سیر و سفر در روی زمین را داده است. مانند این آیه شریفه: قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ یُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلى‏ كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ. بگو: «در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز كرده است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد مى‏كند؛ یقیناً خدا بر هر چیز توانا است!(1)

در کتاب آداب الدینیه فصل سیزدهم بیان آداب مربوط به مسافرت آمده است: رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود: مسافرت كنید تا سالم بمانید.

و حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: یكى از حكمت‏هاى آل داود علیه السلام آن است كه عاقل باید كوچ ننماید مگر در سه صورت: بدست آوردن توشه آخرت، اصلاح زندگى، لذت غیر حرام.(2)

آداب قبل از سفر

الف. زمان های مناسب سفر

امام صادق علیه السلام فرمود: هر كس مى‏خواهد سفر برود روز شنبه مسافرت كند، اگر در روز شنبه سنگى از كوهى سقوط كند خداوند آن را به جاى خود برمى‏گرداند.

و یا آن كه در روز سه شنبه مسافرت كن، زیرا سه شنبه روزى است كه‏ خداوند آهن را براى حضرت داود علیه السلام نرم نمود. و یا روز پنج‏شنبه مسافرت كن چون پیامبر اكرم صلّى الله علیه و آله روز پنج‏شنبه مسافرت مى‏نمود، و آن روزى است كه خداوند و پیامبر و فرشتگان آن را دوست مى‏دارند.(3)

ب. دادن صدقه و خواندن آیت الکرسی

حسن بن محبوب از عبدالرّحمن بن حجّاج روایت كرده است كه گفت امام صادق علیه السّلام فرمود: صدقه بده، و هر روز كه بخواهى به سفر برو .

حمّاد بن عثمان روایت كرده است كه از امام صادق علیه السّلام پرسیدم: آیا سفر در روزهاى مكروه، مانند چهارشنبه و غیر آن، كراهت دارد؟ امام فرمود: سفرت را با صدقه‏ آغاز كن، و هر وقت قصد كنى راهى سفر شو، و آیة الكرسى را بخوان‏.(4)

آیة الكرسى را خوانده و حمد و ثناى الهى را بجاى آورده و بر پیامبر اكرم صلوات بفرست و این دعا را بخوان: «اللّهمّ إنّی خرجت فی هذا السّفر بلا ثقة منّی لغیرك و ...

ج. حسابرسی مالی و وصیت کردن

هر گاه وقت مسافرت نزدیك شده و آماده حركت كردن شدى لازم است كه كارهاى خود را مورد دقت قرار داده، و پیوند بین خود و مردم را رسیدگى كرده و آنچه بین تو و افرادى كه با آنان معامله دارى حسابرسى كرده و خود را از تمام حقوق مردم برهانى. سپس به كارهاى خانواده و كسانى كه نفقه آنان بر عهده شما است توجه كرده، و خرج آنان را به صورت معتدل براى مدت سفر خود تهیه و به آنان بدهى، سپس آنان را به آنچه تو را به خداوند نزدیك مى‏كند سفارش نموده و این وصیت را نزد شخص مورد اعتماد خود قرار ده. سفر خود را با مقدارى صدقه - كم یا زیاد - آغاز كن.(5)

د. خواندن دو رکعت نماز و دعا

و دو ركعت نماز را با هر مقدارى از قرآن كه مى‏خواهى در آنها بخوانى گزارده و از خداوند براى سفر خود خوبى را مطالبه نماى. سپس آیة الكرسى را خوانده و حمد و ثناى الهى را بجاى آورده و بر پیامبر اكرم صلوات بفرست و این دعا را بخوان: «اللّهمّ إنّی خرجت فی هذا السّفر بلا ثقة منّی لغیرك و ... (6)

مرحوم مجلسی می نویسد: در روایتى منقول دیدیم كه چون پیش از سفر صدقه‏ دهد گوید: بار خدایا من با این صدقه سلامت خودم و سفرم و هر چه همراه دارم خریدم مرا و هر چه با من است سالم دار و به خوبى و خوشى به مقصد برسان، و پس از صدقه هم وارد است:

لا اله الا الله الحلیم الكریم، لا اله الا الله العلى العظیم سبحان الله رب السموات السبع و رب الارضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و رب العرش العظیم‏ وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏ و صلى الله على محمد و آله الطیبین الطاهرین.(7)

آداب در سفر

حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام به ابوذر فرمود: ... جوانمردى در شش چیز است سه تاى آن در سفر و سه‏ مورد دیگر در حضر است. آن سه كه در حضر است: خواندن قرآن، آباد كردن مسجد و مردم را برادر گرفتن در راه خدا، و اما آن سه كه در سفر است بخشیدن زاد و توشه به همراهان، اخلاق نیكو، خوش رفتارى با همراهان‏. (8)

- ابراهیم بن عبد الحمید از امام كاظم(علیه السلام) نقل مى‏كند كه فرمود: سه كس را پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) لعنت كرد: كسى كه توشه راه خود را به تنهایى بخورد و كسى كه در بیابان به تنهایى سفر كند و كسى كه در خانه به تنهایى بخوابد.

سفر

فرمود: حق مسافرى كه مریض شود بر همراهانش این است كه سه روز به خاطر او توقف كنند (كه اگر خوب شد او را با خود ببرند وگرنه او را نزد خانواده‏اش رها كنند و خود به سفر بروند). (9)

از امام باقر - علیه السّلام- نقل است كه، لقمان در مقام اندرز به پسرش گفته است:

«پسر جان! چون با عده‏اى سفر كنى زیاد با آنها مشورت كن. بسیار در رویشان بخند. دعوتشان را بپذیر. اگر كمك خواستند كمك كن. و در نكوكارى و نماز و سخاوتمندى بر آنان سبقت گیر. مركب و مال و توشه‏ى خود را در اختیارشان گذار. اگر حركت كردند حركت كن. اگر كار كردند كار كن. از بزرگتر اطاعت كن. اگر بتوانى تا از غذا صدقه‏ ندهى، نخور. تا سوار مركبى تلاوت قرآن كن. و مادامى كه مشغول كارى هستى تسبیح گوى. و هنگامى كه كارى ندارى دعا بخوان». «پسر جان! زودرنج و بداخلاق و بى‏صبر نباش، كه با این صفات هیچ‏ رفیقى برایت نمى‏ماند. خود را به صبر و تأنى در كارها وادار.» (10)

در پایان روایتی در فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام تا زائرانش قدر لحظات زیارت را بیشتر بدانند:

یاسر خادم از امام رضا(علیه السلام) نقل مى‏كند كه فرمود: بار سفر به سوى زیارت‏ قبور، بسته نشود مگر براى زیارت قبور ما، آگاه باشید كه من از روى ستم با زهر كشته مى‏شوم و در دیار غربت دفن مى‏شوم، پس هر كس براى زیارت من بار سفر بندد، دعاى او مستجاب و گناه او آمرزیده مى‏شود. (11)

پی نوشت ها:

1. سوره عنکبوت/20 ، ترجمه آبت الله مکارم

2. الآداب الدینیة للخزانة المعینیة ،شیخ طبرسى، متوفی 548 ق‏، ترجمه احمد عابدى‏، صص  327 و328 ، ناشر: زائر، چاپ قم

3. همان، ص 327

4. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ترجمه غفارى  ،ج‏3  ،ص  138

5 و 6. الآداب الدینیة للخزانة المعینیة با ترجمه عابدى، ص 329

7. آداب و سنن، ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار ،ص 144

8. ارشاد القلوب، ترجمه رضایى، ج‏1 ،ص  176

9. خصال، ترجمه جعفرى، ج‏1، ص  145

10. نصایح، احمد جنتی، صص61 و 62، انتشارات الهادی

11. خصال، ترجمه جعفرى، ج‏1، ص 217

سیدروح الله علوی

گروه دین تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.