سبزی‌های کوهی را از دست ندهید

بهار فصل سرسبزی و طراوت است. فصل رویش مجدد و نو شدن طبیعت. این روزها تمام دشت‌ها و صحراها، دامنه کوه‌ها و تپه‌ها پر است از گل‌ها و گیاهان دارویی، سبزی‌های کوهی و قارچ‌های صحرایی.

این‌ها همه هدایایی است که تنها سالی یک بار، در فصل بهار و تنها به مدت یک ماه در روزهایی که بارندگی و رطوبت زیاد است جوانه‌زده و به صورت خودرو می‌رویند.

این گیاهان به خاطر عطر و رایحه دل‌انگیزشان به قدری شامه نوازند که اکثر افرادی که برای تفریح و لذت از طبیعت به دشت و صحرا می‌روند، ترغیب به جمع‌آوری آن‌ها می‌شوند.

این گیاهان به دور از کودهای شیمیایی و به وسیله باران آبیاری شده و زیر نور خورشید رشد می‌کنند و در مقایسه با سبزی‌هایی که به روش مصنوعی پرورش می‌یابند، عطر و طعم متفاوت‌تری داشته و مغذی‌تر و طبیعی‌تر بوده و در واقع ارگانیک هستند.

در هر حال این روزها تفریح اکثر زنان روستایی چیدن و جمع‌آوری انواعی از سبزی‌های کوهی و عرضه آن از طریق بازارهای روز به شهرنشینان است، اما بسیاری از خانواده‌ها به خصوص نسل جوان شهرنشین این سبزی‌ها را نمی‌شناسند و خواص دارویی و تغذیه‌ای آن را نمی‌دانند. والک، ترشک، غازیاغی، ریواس، کنگر و... از جمله سبزی‌های صحرایی یا کوهی هستند که در این نوشتار به خواص آن‌ها می‌پردازیم.

والک

والک نوعی سبزی صحرایی است که از مناطق کوهستانی برداشت می‌شود. برگ‌های آن نواری شکل و دارای یک پیاز کوچک و گل است. برگ و پیاز آن خوراکی، اما گل آن تلخ و در غذا استفاده نمی‌شود. خواص خام آن بیشتر از پخته‌اش است و از آن در کوکو، سبزی پلو، آش و... استفاده می‌شود.

این سبزی سرشار از ویتامین‌های A، B، C و املاح معدنی منگنز، روی، گوگرد و کلسیم است. این گیاه قاعده‌آور خوبی است و به دلیل دارا بودن کلسیم برای درمان پوکی استخوان و التیام دردهای استخوانی و مفصلی مفید است. فیبر آن برای سلامتی معده و روده سودمند است و باعث لینت مزاج می‌شود. گوگرد آن به جهت خاصیت ضدعفونی‌کنندگی، اسهال خونی را التیام می‌بخشد. خواص پیاز آن تا حدود زیادی شبیه سیر است و با انبساط ملایم عروق خونی در کاهش فشار خون و رفع سرگیجه موثر است. این سبزی اثر آرام‌بخش دارد و درد نقرس، روماتیسم و آرتروز را تسکین می‌دهد.

ترشک

این سبزی، گونه‌های زیادی دارد. برگ‌های آن به جهت دارا بودن اسیدهای آلی، طعم ترشی دارد. ترشک سرشار از ویتامین C، آهن، فسفر و پتاسیم است. تصفیه‌کننده خون، معرق، مدر، تب بر، اشتهاآور و صفرابر است. جهت تقویت معده و کبد بهتر است برگ آن خام استفاده شود.

این سبزی به دلیل ویتامین C فراوان خونریزی لثه را التیام بخشیده و بوی بد دهان را رفع می‌کند. مصرف ترشک در فصول گرم سال از التهاب بدن کاسته، عطش را رفع کرده و به دلیل پتاسیم بالا ادرارآور خوبی است و سموم بدن را خارج و کلیه‌ها را شستشو می‌دهد. ترشک به جهت آن که خون را تصفیه می‌کند از بین برنده کورک، دمل‌های چرکی و جوش‌های زیر پوستی است. قابل توجه آن که مصرف زیاد ترشک به دلیل داشتن اسید اگزالیک برای کسانی که سنگ کلیه و مثانه دارند، محدودیت مصرف دارد.

کنگر

کنگر گیاهی با برگ‌های خاردار و ساقه‌های ضخیم شبیه به کرفس است. از برگ‌های سبز آن به صورت خام در تهیه سالاد و از ساقه آن در تهیه خورش استفاده می‌شود.

این گیاه، طبع گرمی دارد و بسیار نیرو بخش و مقوی قلب است. برگ‌های این سبزی، موجب کاهش چربی خون شده و به دلیل فیبر نامحلول، بسیار ملین و برای پایین آوردن قند خون سودمند است. اینولین آن باعث افزایش باکتری‌های مفید دستگاه گوارش شده و از سرطان روده باریک می‌کاهد. آنتی اکسیدان‌های موجود در آن نیز پوست را در برابر سرطان محافظت می‌کند.

کنگر به دلیل دارا بودن هورمون‌های گیاهی، ترشحات غدد را تقویت کرده و باعث افزایش نیروی جنسی می‌شود. این سبزی، دارویی موثر برای جلوگیری از حالت تهوع و ویار زنان باردار است. قابل‌توجه آن که برگ‌های کنگر محرک انقباض کیسه صفرا و کلیه بوده و افرادی که دارای سنگ کلیه و صفرا هستند نباید از آن استفاده کنند.

ریواس

ریواس دارای برگ‌های ضخیم و گوشت‌دار است و طعم ترشی دارد. این گیاه سرشار از ویتامین C و فیبر است. خاصیت ضدعفونی‌کنندگی داشته، زخم اثنی‌عشر را بهبود بخشیده و به جهت تقویت کبد و افزایش ایمنی بدن عفونت‌های ویروسی را از بین می‌برد. یکی از مهم‌ترین خواص برگ‌های ریواس آن است که لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کرده و برای کاهش قند خون سودمند است.

ریواس به دلیل اسیدهای فراوانی که دارد از افزایش چربی خون جلوگیری کرده و با افزایش ترشح شیره معده موجب بهبود عملکرد هضم و جذب غذا می‌شود. این سبزی پتاسیم، فسفر و کلسیم زیادی دارد و مصرف آن برای کودکان در حال رشد و خانم‌های یائسه مفید است.