شیعیـان و جنبشـهای سلفی گری

آغاز فعالیتهای شیعی در دوران معاصر به دهه 1970.م باز می گردد كه با تشكیل «دارالتقریب» شكل گرفت. دارالتقریب متشكل از شیوخ الازهر و جمعیت اهل البیت به ریاست سیدطالب رفاعی، یكی از شخصیتهای شیعه عراق، است. این دو جمعیت اقدام به انتشار كتابهای متعددی مثل فدك، الشیعه و فنون الاسلام نمودند؛ ضمن آن كه جمعیتهای دیگری چون جمعیت جعفریه (منتسب به امام جعفر صادق علیه السلام) نیز در مصر به انجام فعالیتهای شیعی مشغول شدند.

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال1979.م و قطع روابط مصر و ایران، كلیه فعالیتهای شیعی در مصر - كه از ابتدای دهه1970 آغاز شده بود - متوقف و حكم انحلال جمعیت اهل البیت صادر شد و بدین ترتیب، این فعالیتها با تنزل و ركود مواجه گردید. سازمان امنیت مصر در گزارش خود درخصوص انحلال جمعیت اهل البیت اعلام كرد كه این جمعیت تفكر شیعه را رواج می داد و تفكر مذكور، برای عقاید مردم و وحدت مصر خطر بزرگی به شمار می رود، ضمن آن كه بسیاری از طلاب شیعه عرب و ایرانی با این جمعیت در ارتباط هستند و برای انتشار مذهب شیعه كمكهای مالی فراوانی را جمع آوری می كنند.

وقوع حوادث مختلف برای شیعیان در مصر از حقایق و موانعی پرده برداشت كه بر سر راه فعالیت آنها در این كشور وجود داشت. این مشكلات به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم می شدند كه از مشكلات خارجی می توان به چهار مورد اشاره كرد:

1- مشكلات امنیتی 2- فعالیت دستگاههای تبلیغی علیه آنها 3- گروههای اسلامی 4- نیروهای خارجی.

 مهمترین مشكل بر سر راه جمعیتهای شیعی، همان مشكلات امنیتی بود كه شامل جمعیتهای سلفی و حامیان تفكر آنها و به طورمشخص دولت مصر می شد. به عنوان مثال، در نمایشگاه بین المللی كتاب قاهره در سال1987.م گروههای سلفی اطلاعیه هایی را در میان مردم پخش كردند و بدین وسیله آنها را از كتابهای ناشران شیعه برحذر داشتند. پس از این ماجرا، میان جریان سلفی و ناشران شیعه مصری و لبنانی درگیری آغاز شد و به حدی شدت یافت كه به زدوخورد تن به تن منجر گردید. این درگیری در طول ایام نمایشگاه ادامه یافت. به دنبال وقوع این حوادث در نمایشگاه، اداره امنیت مصر، سرپرست وقت دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران را به اتهام ترویج و اشاعه تفكر شیعی مجبور كرد خاك مصر را ترك كند.

یكی دیگر از مشكلات شیعیان در مصر در مواجهه با تفكر سلفی، وجود فعالیت نیروهای خارجی بود. از جمله نیروهای خارجی كه در مصر پرچم مخالفت را علیه شیعه و ایران برافراشتند، كشورهای عراق، عربستان سعودی، امریكا و اسرائیل بودند. پس از خاتمه جنگ ایران و عراق و آغاز جنگ خلیج فارس، عربستان سعودی موضعی به ظاهر مسالمت آمیز درباره شیعیان اتخاذ كرد، اما مواضع ضدشیعی توسط سلفیون مصر و دیگر كشورها تقویت شد. دركل باید گفت: وهابیون و موسسات وابسته به آن و حركتهای سلفی برای مقابله با حركتهای شیعی و اشاعه تفكرات خود از هیچ اقدامی كوتاهی نمی كنند؛ چنان كه در سه سال گذشته، ده ها كتاب ضد آل سعود، مصادره شده و از چاپ روزنامه های افشاگرانه درخصوص جرایم و منكرات آل سعود جلوگیری به عمل آمده است. حتی در سطح دانشگاه مصر نیز دولت سعودی توانست استادان بسیاری را جمع كند كه علیه گروه و جریانی كه در سطح دانشگاه علیه وهابیون فعالیت می كنند، دست به خشونت بزنند. درحال حاضر، الازهر با صدور فتواهای تكفیری علیه نویسندگان و متفكرانی كه مخالف وهابیت اند، نقش بزرگی در خدمت به وهابیت و آل سعود بر عهده دارد.

پس از ترور انور سادات، حمله گسترده ای علیه كتابهای وهابیون، ابن تیمیه و شاگردانش در مصر صورت گرفت؛ چراكه دولت معتقد بود همین كتابها جمعیت جهاد را بر آن داشت تا سادات را به قتل برسانند. برخی خواستار آتش زدن این كتابها شدند، اما بنا به علل نامعلومی این حمله متوقف گردید.

نقش دولت سعودی و خط فكر وهابیت در مصر تنها به نفوذ در حكومت و جمعیتهای اسلامی آن محدود نمی شود، بلكه دولت سعودی فعالیتهای نشر كتاب در مصر را نیز تحت نفوذ خود درآورده است. دولت وهابی سعودی برای تعمیم كتابهای وهابی، به عناصر جمعیتهای سلفیه كمك كرد تا مراكز نشر خود را در مصر تاسیس كنند. درحال حاضر، كتابهای وهابیون و ابن تیمیه و شاگردانش از جمله كتابهایی اند كه در مصر بیشترین شمارگان را دارند. بخشی از این كتابها به طوررایگان و برخی با قیمتهای ارزان در اختیار مردم قرار می گیرند و مابقی به كشورهای آفریقایی، جمهوریهای سابق شوروی، اروپا و امریكا ارسال می شوند.

خط فكر سعودی تنها به كتاب محدود نمی شود، بلكه بر سایر فعالیتهای هنری - از قبیل فیلم و سینما - نیز سایه افكنده است. حضور گسترده سعودیها در بیشتر امور فرهنگی مصر باعث شده است كه گروههای اسلامی و سلفی و همچنین اندیشمندان و روشنفكران به مخالفت با عربستان سعودی برخیزند. گرچه عملكرد اپوزیسیونی این گروهها تاكنون به نتایجی نیز دست یافته است، اما هدایت اصلی و فكری جریانهای داخلی مصر همچنان از ناحیه سعودیها و افراد وابسته به آنان انجام می گیرد.

بخش سیاست تبیان

سایت باشگاه