سنتی با آراستگی ایرانی

بسیاری از ما هرسال سعی داریم سیزدهم نوروز را زیباتر و شادتر از سال پیش برگزار کنیم . ولی شاید علیرغم انکار بسیاری از خرافات  در دنیای مدرن، هنوز هم در خفایای ذهن خود این روز را روزی شوم میدانیم که تنها راه گریز از آن، پناه بردن به دل طبیعت است .

بسیاری از ما هرسال سعی داریم سیزدهم نوروز را زیباتر و شادتر از سال پیش برگزار کنیم . ولی شاید علیرغم انکار بسیاری از خرافات  در دنیای مدرن، هنوز هم در خفایای ذهن خود این روز را روزی شوم میدانیم که تنها راه گریز از آن، پناه بردن به دل طبیعت است .

ولی در واقع هرگز هیچ کس از تاریخچه این خرافه زنده، سخنی نگفته و استدلال و منطقی برای آن بیان ننموده است . و فلسفه سیزده به در هم همچون بسیاری از قواعد دیگر یک رسم شد که با انتقال به نسل بعد ، دلایل واقعی  آن کمرنگ تر و تزئینات ظاهری برای احیای آن بیشتر شود . علیرغم اینکه نسل امروز، سنت گریز و در پی یافتن و خلق تفریحات و لوازم شادی بخش مدرن و نوین است ولی برخی سنتها هنوز جذابیت خود را حفظ کرده و متناسب با ذات انسانی و ایرانی ما هستند. یک نمونه از این سنتهای دلخواه ،سیزده به در است :

زمان از گذشته می گذرد و به اکنون می رسد و اکنون به فردا گره می خورد. در گذر زمان ، قواعد و قوانین  از دل جوامع زاده می شوند... زمان همچنان مثل برق و باد می گذرد... برخی  قواعد اجتماعی تاب رویارویی با جوامع جدید را ندارند، یا اصلاً شکل و قالب آنها برای اجتماعات بعدی وصله ناجوری است! پس به ناچار در نقطه ای از تاریخ، درجا می زنند و می میرند.

برخی قواعد سودای زندگی دارند و یا شاید زندگی برای دوامش سودای آنها را در سر می پروراند ! آنها همدوش زمان پیش می آیند و هرزمان با صورتی جدید، به نسل بعد منتقل می شوند .

سیزده به در، یک سنت است که در قالب امروزی  با جامعه و فرهنگ ایرانی گره خورده . سنتی که همه ایرانیان آن را رعایت می کنند، چون اولاً قانون نیست، بلکه یک قاعده است ؛ و دوم اینکه با گرایشها و تمایلات نوروزی ایرانی، هارمونی دلپذیری دارد .

باور عموم بر این است که پیشینیان سیزده را عدد نحس  و شومی می دانستند، از این رو  روز سیزدهم فروردین را بیرون از خانه سپری می کردند و در واقع  از خانه های خویش می گریختند!

ولی در واقع هیچ دلیل مستند علمی و یا اجتماعی و یا تاریخی برای نحسی این روز، وجود ندارد. حتی برخی از مورخان ، این روز را روزی مبارک و فرخنده و یادگار ایران باستان می دانند. آنها معتقدند فرهنگ آریایی این روز را نیز همانند نوروز، با زیورهای فریبا و آداب و رسوم زیبنده و منحصر به فرد ،آراسته است تا حسن ختامی بر ایام میمون آغاز سال باشد.  آنها اعتقاد به نحسی  این روز را، تنها نتیجه انحراف و یا انتقال فرهنگی، از فرهنگهای غریبه برمی شمارند.

این قاعده اجتماعی باستانی ،با هر تعبیر و دلیلی که زاده شد، در نهایت فراخوانی برای حضور و آسودگی بیرون از خانه بود ، و  آنچه در بیرون از خانه ها انتظار مردم را می کشید، شکوه طبیعت همراه با خنکای باقی مانده از زمستان، و حرارت های گرم و دلفریب تابستان بود.

طبیعت بزرگترین و موجه ترین دلیل حفظ  و ماندگاری سنت سیزده به در است.  منحوسی و یا میمنت سیزده،  بهانه ای بود تا حضور در طبیعت را در روز سیزدهم فروردین ماه،  به یک قاعده بدل کند واین قاعده آن چنان  با تمایلات انسانی و ایرانی منطبق شد و آن چنان بنا بر هر دوره اجتماعی، جزییات و ظواهر خود را تغییر داد تا مهر جاودانگی بر پیشانیش زدند و جزیی از فرهنگ و سنت ایرانی شد .

بنابراین سیزده به در، یک پدیده اجتماعی نیست بلکه یک تمایل و گرایش همگانی است . قاعده ای فرهنگی است که با گذر از گذشته ها و انطباق با خواسته ها و ارزش های امروزی به یک فرهنگ ایرانی بدل شده است.

گرایش به روابط خانوادگی  و وابستگی روحی و عاطفی به خانواده، یکی ازخاصیت های اصیل ایرانی است که در فرهنگ های دیگر کمتر به چشم می خورد.  در نتیجه همین وابستگی های روحی و عاطفی به خانواده است که برخی سنتهای ایرانی همچنان در گذر ایام پابرجا مانده اند. در واقع علت ماندگاری برخی سنتهای ایرانی همچون شب یلدا، نوروز ، چهارشنبه سوری ، و سیزده بدر، به دلیل توازن ماهیت آنها با عرف فکری و تمایلات ذاتی ایرانیان است . در واقع این سنت های ایرانی از آنجا که همواره با گرایشهای ایرانی منطبق و هماهنگ بوده اند، توانستند خود را علیرغم میرایی قواعد قدیمی ، به یک فرهنگ جاودانه بدل کنند .

بنابراین سیزده به در که همچون نوروز با زیورهای فریبا و آداب و رسوم زیبنده و منحصر به فردی آراسته شده است در واقع بهانه ای است برای تجدید دیدار با آشنایان در دل طبیعت. تهیه غذاهای خاص سنتی برای ناهار،  و سخاوت و تعارف اندکی از ناهار به همسایه طبیعت نشین، از جمله رسوم قدیمی این روز است.

سنت ایرانی در دل خود از این نوع زیبایی ها بسیار دارد، که چون نتوانستند خود را با زیورهای متجدد امروزی بیارایند، پشت درهای سنت و بعضاً تحجر باقی مانده اند. اگر کمی همت کنیم شاید بتوانیم این سنت ها را با منطق و جذبه های  نوین اجتماعی و ایرانی پیرایش و آرایش کنیم و با چهره ای جذاب و  نو به جامعه اهدا کنیم.

در این صورت نسل جدید ایرانی، ذائقه اش را با فرهنگ ها و سنت های اصیل و مستدل ایرانی، شیرین خواهد کرد  و به اشتباه در پی طعم ها و چاشنی های فرهنگ های غریب، اصالت ها را محکوم به تحجر نخواهد کرد و آنها را در مسلخ گاه تباهی، قربانی غریب زدگی نخواهد نمود.

زهرا امیری

بخش اجتماعی تبیان

• برای دانلود فایل" آیا 13 عدد نحس است؟ " از گنجینه صوتی کلیک کنید