تبیان، دستیار زندگی
ااگر فضای جامعه به سمت بی‌اخلاقی و حرکت‌ها و سخنان خلاف اخلاق برود و بدتر اهانت و فحاشی و دشنام باب شود، آرامش و امنیت روانی خود را از دست می‌دهد
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هتاکی مطلقا ممنوع!

خلاف اخلاق ممنوع!

اگر جامعه را به ساختمانی تشبیه کنیم که اسکلتی دارد و نمایی؛ قوانین و مقررات و نظامات اجتماعی، اسکلت این ساختمان هستند و اخلاق و ادب نمای آن.

بلکه بالاتر؛اخلاق در جامعه همانند ملاط نرمی است که با آن خشت‌ها و آجرهای ساختمان اجتماع بشری به هم پیوند می‌خورند، یا همانند الکترود نرمی است که آهن‌های سخت و سرد را به هم جوش می‌دهد.


اخلاق در اجتماع و جامعه بشری دو کارکرد دارد: نخست قوام پایه‌ها و نظم جامعه که همان قوانین و مقررات اجتماعی است، و بر این اساس قوانین و مقررات در سایه اخلاق قوام می‌یابند و پابرجا می‌شوند. و دوم، امنیت و آسایش جامعه. جامعه‌ی بدون اخلاق، جامعه‌ا‌ی خشک و بی‌روح است که حتی اگر پا بگیرد، قابل دوام نیست، لذا هیچ‌گاه جامعه بدون اخلاق پا نمی‌گیرد.

بررسی بخشی از سخنان حکیمانه مقام معظم رهبری در دیدار با خبرگان ملت

با این مقدمه به بررسی بخشی از سخنان حکیمانه مقام معظم رهبری در دیدار با خبرگان ملت می‌پردازیم. مقام معظم رهبری در این دیدار با نگاه به تاثیر انقلاب و نظام اسلامی در بیداری اسلامی به دو عامل تضعیف الگوی اسلامی اشاره فرمودند که عبارتند از «عامل درونی» و «عامل بیرونی» که همان دشمن خارجی است.

آنگاه یکی از مواردی که عامل تضعیف تحقق اهداف اسلامی است را تبیین فرمودند و آن «فضای اهانت و هتک حرمت» است و این همان نکته با اهمیتی است که ما درصدد تحلیل آن هستیم.

«فضاى اهانت و هتك حرمت در جامعه، یكى از آن چیزهائى است كه اسلام مانع از آن است؛ نباید این اتفاق بیفتد. فضاى هتك حرمت، هم خلاف شرع است، هم خلاف اخلاق است، هم خلاف عقل سیاسى است

آزادی یکی از ارکان انقلاب اسلامی و سیاست اسلامی است، در سیاست اسلامی همگان امکان می‌یابند در فضایی آزاد نسبت به دیگران نگاهی نقادانه داشته باشند، نقد و انتقاد سیاست‌ها، مخالفت با عقاید سیاسی یا فکر دینی غلط و  بیان عقاید با جرأت جسارت، توام با استدلال‌كردن، جز اصول سیاسی جامعه اسلامی است.

این بحث از  سه جنبه قابل بررسی است:

خلاف اخلاق ممنوع!

اول از نظر دینی

قران به عنوان منبع اصلی دین اسلام در آیه 108 سوره مبارکه انعام مومنان را از دشنام به بت‌ها نهی می‌فرماید: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ» «و آن‌هایى را كه جز خدا مى‏خوانند دشنام مدهید كه آنان از روى دشمنى [و] نادانى، خدا را دشنام خواهند داد»

آیه شریفه یكى از نکات ظریف اخلاق دینی را بیان می‌فرماید و آن لزوم رعایت احترام به مقدسات دیگران ـ حتی بت‌ها ـ و پرهیز از اهانت و دشنام و ناسزاست. از این آیه به قاعده «چون‌که صد آید، نود هم پیش ماست» می‌توان استفاده کرد که در هیچ موضع و موضوعی نباید متوسل به دشنام و اهانت شد. به این دلیل است که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمودند: «من براى نفرین و دشنام مبعوث نشده‏ام» [شرح این‌میثم بر نهج البلاغه؛ ج: 4؛ ص: 22] یا امیرمومنان سلام الله علیه وقتی شنیدند که یارانشان سپاهیان معاویه را دشنام می‌دهند، شدیداً آنها را از این کار نهی کردند و فرمودند : «دعا کنید آنها به راه راست هدایت شوند و از دشمنی دست بر دارند.» [همان]

به همین دلیل است که فقهای بزرگوار ما، کسانی را که به دشنام و اهانت روی می‌آورند را فاسق می‌دانند [جواهر الکلام؛ ج: 41؛ ص: 71] و فاسق یعنی کسی که از جاده عدالت و دیانت خارج شده است.

بنابراین دشنام و اهانت خلاف صریح دین است و جامعه دینی و مردم مسلمان باید از آن پرهیز کنند، نه تنها در میان خود، بلکه نسبت به دشمنان هم باید از این عمل خلاف اخلاق خودداری شود.

دوم از نظر اجتماعی و آرامش جامعه

جامعه سالم، جامعه‌ای است که در آن رقابت‌ها در کنار رفاقت‌ها شکل می‌گیرد. حتی در جایی که برخی از افراد از متن جامعه جدا می‌شوند و راه دشمن را پی می‌گیرند، -مثل اتفاقی که در فتنه اخیر روی داد- راه درست مبارزه با آنها، راه قانون و منطق است. قانون در جایی است که بی‌قانونی رخ می‌دهد و منطق در جایی است که راهبرد و روشی خلاف عقل و اندیشه پیدا می‌شود. اما اگر فضای جامعه به سمت بی‌اخلاقی و حرکت‌ها و سخنان خلاف اخلاق برود و بدتر از این، اگر اهانت و فحاشی و دشنام باب شود، آرامش و امنیت روانی خود را از دست می‌دهد و دچار هرج و مرج اخلاقی می‌شود و آن ‌موقع سنگ روی سنگ بند نخواهد شد و بنای جامعه متزلزل و در نهایت فرو می‌ریزد.

خلاف اخلاق ممنوع!

سوم از نظر عقل سیاسی

آزادی یکی از ارکان انقلاب اسلامی و سیاست اسلامی است، در سیاست اسلامی همگان امکان می‌یابند در فضایی آزاد نسبت به دیگران نگاهی نقادانه داشته باشند، نقد و انتقاد سیاست‌ها، مخالفت با عقاید سیاسی یا فکر دینی غلط و بیان عقاید با جرأت جسارت، توام با استدلال‌، جز اصول سیاسی جامعه اسلامی است.

اما اگر این امر با اهانت و هتک حرمت آمیخته شود، بزرگ‌ترین مانع آزادی بیان می‌شود. زیرا تنها در فضای آرام، منطقی و مومنانه امکان نقد و بررسی نظرات و عقاید یک‌دیگر است، اما در فضای غبارآلود به تهمت، افتراء، اهانت و دشنام، آزادی از بنیاد نابود خواهد شد و در این حالت است که نباید خطر نفوذی‌ها را دست‌کم گرفت که وارد اجتماعات پرشور و مؤمن و مخلص می‌شوند و آنها را به سمت و سوی نامبارک خود سوق می‌دهند.

این‌جاست که پی می‌بریم که پند حکیمانه مقام معظم رهبری تا چه اندازه راه‌گشاست. آری جامعه اسلامی با اخلاق مستحکم می‌شود و سیاست و دولت اسلامی را اخلاق پابرجا می‌کند و هر خلاف اخلاقی از هر کس و به هر نیت ممنوع است و این خط قرمز سیاست و جامعه اسلامی است.

سید سعید لواسانی - عضو هیئت علمی دانشگاه

بخش سیاست تبیان