فلسفه بوسیدن ضریح امامان و تبرّك كردن اشیاء چیست؟

احترام و ابراز ارادت پیامبران، بدان جهت نیست که براى آنان در مقابل خدا، مقام و ارزشى مستقل قائل باشیم؛ بلکه آنان مستقل از خدا هیچ ندارند و همه عظمت آنان و عشق و محبت ما به ایشان، ناشى از آن است که آنان در اوج معرفت، بندگى و عبودیت حضرت حق قرار دارند و مورد عنایت خاص پروردگار مى‏باشند.

معنای تبرک

تبرک در لغت به معنای طلب برکت است و برکت به معنای زیادت و رشد یا سعادت است. (لسان العرب ،ج10،ص390)

قران کریم به شکل روشن و واضح بدون هیچ ابهامی به بیان اشخاص و زمان ها و مکانهای متبرک می پردازد که تنها به ذکر برخی آیات آن بسنده می کنیم :

الف : برکت در اشخاص

حضرت نوح : « قِیلَ یَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلاَمٍ مِّنَّا وَبَركَاتٍ عَلَیْكَ وَعَلَى أُمَمٍ مِّمَّن مَّعَكَ » (هود ،48)

حضرت عیسی : « وَجَعَلَنِی مُبَارَكًا أَیْنَ مَا كُنتُ » (مریم ،31)

ب : برکت در زمان و مکان

مکه مکرمه : « إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِینَ»(آل عمران ،96)

مسجد الاقصی : « سبحان الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله » (اسراء،1)

شب قدر : «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِینَ » (دخان، 3)

پیامبران و امامان بدان جهت كه بندگان شایسته خداوند هستند، سزاوار احترام و محبت هستند. احترام و ابراز ارادت به آنان، بدان جهت نیست كه براى آنان در مقابل خدا، مقام و ارزشى مستقل قائل باشیم؛ بلكه آنان مستقل از خدا هیچ ندارند و همه عظمت آنان و عشق و محبت ما به ایشان، ناشى از آن است كه آنان در اوج معرفت ، بندگى و عبودیت حضرت حق قرار دارند و مورد عنایت خاص پروردگار مى‏باشند.

بر اساس روایات معتبر نزد شیعه و سنى، اصحاب پیامبر اكرم(ص) هنگام وضو گرفتن ایشان، هجوم مى‏آوردند تا هر كسى قطره‏اى از آب وضوى ایشان را به عنوان تبرّك برگیرد؛ به گونه‏اى كه نمى‏گذاشتند قطره‏اى از آب وضوى پیامبر(ص) بر زمین بریزد و اگر به كسى چیزى نمى‏رسید، از رطوبت دست دیگرى استفاده مى‏كرد

بوسیدن ضریح امامان(ع) و اولیاى الهى، برخاسته از عشق و محبت نسبت به آنان است؛ همان گونه كه عاشق، هر چیزى را كه منتسب به معشوق است، مى‏بوید و مى‏بوسد و به سینه مى‏چسباند. براى زائر امام معصوم(ع)، خود سنگ و چوب ارزشى ندارد . بوسیدن ضریح و در و دیوار حرم، از آن جهت است كه منسوب به محبوبش؛ یعنى، امام معصوم است. به تصریح قرآن كریم، حضرت یعقوب، لباس یوسف را بر چشم خود نهاد و بینایى خود را باز یافت: «فَلَمَّا أَنْ جاءَ الْبَشِیرُ أَلْقاهُ عَلى‏ وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِیراً قالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّى أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ ؛ پس چون مژده رسان آمد، آن پیراهن را بر چهره او انداخت، پس بینا گردید. گفت: آیا به شما نگفتم كه بى‏شك من از [ عنایت ]خدا چیزهایى مى‏دانم كه شما نمى‏دانید؟»( یوسف ، آیه 96)

تبرّك و استشفا به پیراهن یوسف، نمونه‏اى از تبرّك و استشفا به چیزى است كه به شكلى منسوب به اولیاى الهى است. بر اساس روایات معتبر نزد شیعه و سنى، اصحاب پیامبر اكرم(ص) هنگام وضو گرفتن ایشان، هجوم مى‏آوردند تا هر كسى قطره‏اى از آب وضوى ایشان را به عنوان تبرّك برگیرد؛ به گونه‏اى كه نمى‏گذاشتند قطره‏اى از آب وضوى پیامبر(ص) بر زمین بریزد و اگر به كسى چیزى نمى‏رسید، از رطوبت دست دیگرى استفاده مى‏كرد. (صحیح بخارى، ج 1، ص 33 و ج 7، ص 50؛ مسند احمد، ج 4، ص 329 و 330.) اگر تبرّك جستن به قطرات آب، شرك و حرام بود، وظیفه آن حضرت نهى و بازداشتن اصحاب از این عمل بود .

سیره اصحاب، تبرّك جستن به ظرف غذاى پیامبر(ص)، چاه‏هایى كه آن حضرت از آن آب نوشیده‏اند و... - چه در زمان حیات ایشان و چه بعد از رحلت ایشان - بوده است . (صحیح بخارى، ج 3، ص 35؛ كتاب المغازى؛ فضائل اصحاب النبى، باب مناقب على بن ابیطالب؛ صحیح مسلم، كتاب الجهاد السیر، ح 132؛ صحیح مسلم، كتاب الحج، ح 323 و 326؛ مسند احمد، ج 5، ص 68.)

بنابراین بوسیدن و تبرّك جستن، بدون اعتقاد به الوهیت یا ربوبیت (فاعلیت استقلالى) شرك نیست. بر اساس داورى وهابیان - كه صرف بوسیدن و تبرّك جستن به آثار اولیاى الهى شرك و حرام است - پیامبر اكرم و اصحابشان و نیز یعقوب نبى و همه انسان‏ها - حتى خود وهابیان كه فرزندان خود را مى‏بوسند - مرتكب شرك و حرام شده‏اند!!

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

منابع :

- پایگاه حوزه

- مقاله " محمدرضا گرجی " پیرامون بوسیدن اماکن مقدس