تبیان، دستیار زندگی
تعریف و تمجید معصومین علیهم السلام از شخصیتی، نشان از جایگاه و مقام آن شخصیت است. معمولا بزرگان از هر کسی سخن نمی گویند؛ سخن بزرگان از کسی، این را می رساند که آن شخصیت دارای ویِژگیهای قابل توجه ای بوده است که از او یاد کردند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حضرت معصومه در کلام معصومین(علیهم السلام)


تعریف و تمجید معصومین علیهم السلام از شخصیتی، نشان از جایگاه و مقام آن شخصیت است. معمولا بزرگان از هر کسی سخن نمی گویند؛ سخن بزرگان از کسی، این را می رساند که آن شخصیت دارای ویِژگیهای قابل توجه ای بوده است که از او یاد کردند.


حضرت معصومه (س)

در عالم کسی بزرگتر از معصومین علیهم السلام وجود ندارد و اگر ایشان از کسی صحبت کنند افتخاری بزرگ برای آن شخص به حساب می آید. حضرت معصومه(علیهاالسلام) شخصیتی است که چند معصوم در مورد ایشان سخن گفته و مقام رفیعش را متذکر شده اند.

مقام شفاعت

شفاعت به چه معنی است؟ راغب اصفهانی در مفردات می گوید: الشَّفَاعَة: پیوستن به دیگرى براى اینكه یار و یاور اوست و درخواست كننده از او - بیشتر كاربرد شفاعت یعنى پیوستن و انضمام به كسى كه از نظر حرمت و مقام بالاتر از كسى است كه مادون اوست كه مورد شفاعت قرار مى‏گیرد و از این معنى شفاعت در قیامت است.(وَ لا یَشْفَعُونَ‏ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضى‏ 23/ انبیاء) یعنى: شفاعت نمى‏كنند مگر از كسى كه خداوند راضى باشد.(1) طبق این آیه از مقام شفاعت، مقام رضایت خدا نیز برداشت می شود.

امام صادق صلوات الله علیه می فرماید: ‏ إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ ...أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْكُوفَةُ الصَّغِیرَةُ ... تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ‏ مُوسَى‏ وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِم‏؛ برای خداوند حرمی است و آن مکه است. برای رسول او حرمی است و آن مدینه می باشد، برای امیرالمؤمنین حرمی است و آن کوفه می باشد و قم کوفه کوچک است. آگاه باشید که برای بهشت هشت در است که سه تای از آنها برای قم است. در این شهر یکی از فرزندان من که اسمش فاطمه دختر موسی(علیهماالسلام) است از دنیا می رود و به شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می شوند.(2)

نکته خیلی مهم در این روایت مقام شفاعت حضرت معصومه(علیهاالسلام) است آن هم برای تمام شیعیان امام صادق علیه السلام؛ و با توجه به معنای شفاعت حضرت معصومه(علیهاالسلام) مقامش از تمامی شیعیان امام صادق صلوات الله علیه بالاتر است. زیرا شفاعت وساطت کردن در پیشگاه الهی برای گذشتن از خطاهای کسانی است که از او پایین ترند. در روایات دیگر که در ذیل خواهد آمد از امام صادق و امام رضا و امام جواد علیهم السلام مقام شفاعت برای حضرت ثابت می شود، اما این شفاعت شامل چه کسانی است و چه تعدادی را می تواند شفاعت کنند مشخص نشده است. ولی در روایت بالا گستره شفاعت کردن را بیان می کند.

امام رضا علیه السلام فاطمه معصومه را به پیامبر و حضرت زهرا و امیرالمؤمنین و امامان حسن و حسین علیهم السلام منسوب می کنند؛ یعنی تو دختر معصومین هستی کسانی که اشرف مخلوقاتند. چرا این نسبت را می دهد چون همانند اجداد طاهرینش بنده خالص خدا بود. یعنی این نسبت یک نسبت به صرف فامیلی نیست بلکه ریشه در معتقدات ایشان دارد

ثواب زیارت

روایت مشابه دیگری از امام صادق علیه السلام وارد شده که فرموده اند: و انا حرما و هو قم و ستدفن فیه امرأة من ولدی تسمی فاطمه من زارها وجبت له الجنة... ؛ برای ما حرمی است و آن قم است و به زودی زنی از فرزندان من به نام فاطمه در آن دفن گردد. کسی که او را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود. امام صادق(علیه السلام) زمانی این سخن را می گوید که هنوز نطقه این حضرت بسته نشده بود.(3) در این روایت ویژگی دیگری از مقام حضرت معصومه (علیهاالسلام) بیان شده و آن ثواب زیارت ایشان است که تا بهشتی شدن می رسد. پس خود ایشان باید در اعلی علیین باشند که زائرانشان به این جایگاه می رسند. از امام جواد(علیه السلام) نیز روایتی در همین مضمون در ثواب زیارت حضرت آمده است.مَنْ زَارَ قَبْرَ عَمَّتِی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّة.(4)

زیارتنامه مخصوص

اما بیشترین تعریف از شخصیت ایشان از زبان برادر بزرگوارشان حضرت علی بن موسی الرضاست؛ آنجا که خطاب به سعد می فرماید:

حَدَّثَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع قَالَ قَالَ یَا سَعْدُ عِنْدَكُمْ لَنَا قَبْرٌ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَبْرُ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُوسَى ع قَالَ نَعَمْ مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ. ای سعد در نزد شما قبری از ماست. عرضه داشتم فدایت شوم قبر فاطمه دختر موسی علیه السلام را می گویید؟ فرمود بله کسی که او را در حالی که حق او را بشناسد زیارت کند پس بهشت برای اوست. بعد در ادامه حضرت کیفیت زیارت فاطمه معصومه را بیان می کنند: فَإِذَا أَتَیْتَ الْقَبْرَ فَقُمْ عِنْدَ رَأْسِهَا مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ وَ كَبِّرْ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ تَكْبِیرَةً وَ سَبِّحْ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ تَسْبِیحَةً وَ احْمَدِ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ تَحْمِیدَةً ثُمَّ قُلِ.

هنگامی که نزد قبرش رسیدی بالای سر، رو به قبله بایست و سی و چهار مرتبه الله اکبر و سی و سه مرتبه سبحان الله و سی و سه مرتبه الحمدلله بگو. بعد از گفتن این اذکار امام رضا علیه السلام نحوه زیارت را بیان می کنند؛ تا می رسند به این قسمت که خطاب به خواهر گرامیشان است:

السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ... السَّلَامُ عَلَیْكِ یَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ... امام رضا علیه السلام فاطمه معصومه را به پیامبر و حضرت زهرا و امیرالمؤمنین و امامان حسن و حسین علیهم السلام منسوب می کنند؛ یعنی تو دختر معصومین هستی کسانی که اشرف مخلوقاتند. چرا این نسبت را می دهد چون همانند اجداد طاهرینش بنده خالص خدا بود. یعنی این نسبت یک نسبت به صرف فامیلی نیست بلکه ریشه در معتقدات ایشان دارد.

السَّلَامُ عَلَیْكِ عَرَّفَ اللَّهُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَكُمْ فِی الْجَنَّةِ وَ حَشَرَنَا فِی زُمْرَتِكُمْ ... أَنْ یَجْمَعَنَا وَ إِیَّاكُمْ فِی زُمْرَةِ جَدِّكُمْ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه وآله؛

حضرت معصومه (س)

آرزوی ما در اواخر این دعا چیست؟ در بهشت علاوه بر بهشتی شدن، نزد آنها شناخته شده باشیم و بیگانه از آنها نباشیم ممکن است انسان بهشتی باشد اما اولیاء خدا را نتواند زیارت کند. دیگر اینکه در قیامت با حضرت معصومه (علیهاالسلام) محشور شویم. البته این کلام امام علی بن موسی علیه السلام است. شاید بتوان برداشت کرد که جایگاه حضرت معصومه(علیهاالسلام) در آخرت نزد برادرشان است و در بهشت در یک جا سکونت دارند.

دوست داشتن برای تقرب به خدا

وَ أَنْ لَا یَسْلُبَنَا مَعْرِفَتَكُمْ... از خدا می خواهیم شناخت با عمل نسبت به ایشان را از ما سلب نکند. أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ بِحُبِّكُمْ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ ... در اینجا حضرت معصومه (علیهاالسلام) همانند جدش امام حسین (علیه السلام)  ملاک تقرب به خداوند شناخته شده است؛ به وسیله دوستی با حضرت و برائت جستن از دشمنان ایشان به خدا نزدیک می شویم. یَا فَاطِمَةُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ(5)؛ این همان جایگاه ویژه حضرت نزد خداست که  امام رضا علیه السام بدان اشاره دارند که بخاطر آن شفاعت می نمایند. زیرا طبق آیات قرآن هر کسی قادر به شفاعت اخروی نیست. یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ‏ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ‏ لَهُ قَوْلاً؛ در آن روز، شفاعت هیچ كس سودى نمى‏بخشد، جز كسى كه خداوند رحمان به او اجازه داده، و به گفتار او راضى است.(6)

پی نوشت ها:

1. ترجمه مفردات، ج‏2، ص 335 و ص 334

2. بحارالأنوار ، ج‏57، ص 201

3. بانوی ملکوت، آیت الله کریمی جهرمی، ص 76 ، ناشر راسخون قم

4. كامل الزیارات، ص 324

5.  متن زیارتنامه، بحارالأنوار، ج  99، ص 265

6. سوره طه، آیه 109

سید روح الله علوی

بخش عترت و سیره تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.