این اکران های تحمیلی!

فصل اکران سینماها در روزهای پس از جشنواره فیلم فجر پیش از ایام عید نوروز یکی از مهجورترین فصل های اکران در طول سال محسوب می شود. فصلی که نه مخاطبان پی گیر سینما پس از شوروحال جشنواره حال و حوصله چندانی برای سینمارفتن دارند نه مخاطبان گذری حضور در سالن سینما را به گشت و گذارهای نوروزی در بازار و خرید عید ترجیح می دهند. همین مختصات هم باعث سرد شدن دوچندان گیشه سینماها در این فصل شده است. فیلم هایی هم که قرعه اکران در این بازه به نامشان می خورد غالباً آثاری هستند که نفوذ تهیه کننده و لابی عواملشان موثر واقع نشده، نتوانسته اند فرصتی بهتر نصیب خود کنند و ناخواسته تن به این اکران «تحمیلی» داده اند.

این روزها و در آستانه آغاز اکران نوروزی سینماها اگر گذارتان به سینماها بیافتند حتماً با فیلم های مهجوری که ناگزیر از پذیرفتن این «تحمیل» شده اند مواجه خواهید شد؛ «پرسه در مه»، «حوالی اتوبان»، «آتشکار»، «برخورد خیلی نزدیک» و «طاووس های بی پر» از قربانیان اکران امسال در فبول شرایط اکران در سردترین فصل سینمای ایران محسوب می شوند. اسماعیل میهن دوست کارگردان فیلم سینمایی «برخورد خیلی نزدیک» در این باره صریح تر انتقادات خود را رسانه ای کرده است.

این کارگردان در گفت وگو با خبرگزاری مهر با اشاره به مسیر طولانی این فیلم تا اکران عمومی، از تحمیل شرایط و زمان اکران این فیلم گفته است. او می گوید: «من این روزها درباره وضعیت کلی اکران و همچنین فیلم خودم مسائلی را در مطبوعات و رادیو و تلویزیون بارها عنوان کرده و می‌کنم اما کو گوش شنوا؟! کو مقام پاسخگو؟! در حال حاضر بحث سر شورای اکران قبلی و یا ترکیب اعضای جدید و دعوای ارشاد و خانه سینما نیست. شورای صنفی قبلی نیز در واقع تصمیم گیر اکران فیلم‌ها نبود. آنها در حد یک دبیرخانه تقلیل پیدا کرده بودند که فقط قراردادهای دفاتر پخش با سینماداران را ثبت می‌کردند و تصمیمات جاهای دیگری گرفته می‌شد. خیلی‌ها در مورد تصمیمگیران الفاظ دیگری مانند مافیای اکران به کار می‌برند. من با الفاظ کاری ندارم، اما واقعیت این است که تصمیمات مربوط به اکران از  ضوابط مشخصی پیروی نمی‌کند و هیچ گونه شفافیتی در این زمینه وجود ندارد.»

معادله چند مجهولی ظرفیت اکران و حجم تولیدات

میهن دوست معتقد است: «سال‌ها پیش اکران را وزارت ارشاد تعیین می‌کرد. آن سیستم هم معایب خود را داشت اما حداقل یک شفافیت نسبی داشت و تکلیف تا حدودی روشن بود. چرا که فیلم‌ها براساس تاریخ تولیدشان در نوبت اکران قرار می‌گرفتند و برای فیلمسازان مشخص بود که چه زمانی قرار است فیلمشان نمایش داده شود. البته من معتقدم تا زمانی که تعداد سالن‌های نمایش با تعداد فیلم‌های تولیدی تناسب ندارد مشکل ریشه‌ای حل نخواهد شد و همین وضعیت برقرار است. یا باید تعداد سالن‌ها را افزایش دهیم و یا باید حجم تولید آثار را محدود کنیم. در آن صورت است که می‌توان صحبت از عملکرد بازار رقابت آزاد و قانون عرضه و تقاضا کرد. مشکل اصلی سینمای ما در تولید و نوع، کیفیت و موضوع فیلم‌ها نیست بلکه مشکل اصلی معضل توزیع و اکران فیلم‌ها است و در این میان فیلم‌ها و فیلمسازانی بیشتر لطمه را از این چرخه معیوب آسیب می‌بینند سینماگران مستقل هستند.»

سود در مرحله تولید یا اکران!؟

کارگردان «برخورد خیلی نزدیک» به این حد هم بسنده نکرده و انتقادات خود را معطوف به هم صنفان خود نیز می کند: «بیشتر تهیه‌کنندگانی که در این سینما صاحب زر و زور و ارتباطات با مراکز تصمیم گیری هستند. سودشان را در وهله اول از تولید می‌برند نه از اکران. آنها از انواع و اقسام بودجه‌های حمایتی و وام و امکانات مختلف استفاده می‌کنند و در مرحله تولید سود می‌کنند. آنها به انگیزه سود اکران فیلم نمی‌سازند اما از آنجایی که صاحب قدرت هستند و زیاده خواه به این سود بسنده نمی‌کنند و در بخش اکران هم سهم فیلم‌های دیگر را می‌گیرند. به طور مثال فیلمی  که یک میلیارد بودجه برای تولید داشته است ولی در اکران 700 میلیون فروش می‌‌کند. در واقع پروژه ضرر کرده است اما تهیه کنندگانش نه. چون واقعیت این است که آنها به جای یک میلیارد 800 میلیون هزینه می‌کنند و 200 میلیون از تولید سود می‌برند ولی چون به این سود هم قانع نیستند از اکران در فصل مناسبی که به مدد روابط و نفوذشان به دست می‌آورند بخشی از 700 میلیون فروش را هم به خود اختصاص می‌دهند. این سهم فروش در واقع متعلق به فیلم‌های مستقلی است که به اتکاء سرمایه خودشان فیلم می‌سازند اما فاقد آن لابی و ارتباطات برای گرفتن فصل مساعد اکران هستند. این بخشی از مشکل اکران است و تا زمانی که فکر اساسی برای آن نشود و معیارهای اکران و به ویژه گروه‌بندی فیلم‌ها شفاف نشود، در به همین پاشنه سابق خواهد ‌چرخید.»

اندکی صبر...

در کنار میهن دوست البته کارگردانان دیگری چون بهرام توکلی، محسن امیریوسفی و سیاوش اسعدی نیز به نوبه خود نسبت به اکران این گونه فیلم هایشان گلایه هایی را مطرح کرده اند اما برای پاسخ گرفتن باید کماکان منتظر تعیین شرایط تازه اکران بمانند. علیرضا سجادپور مدیر کل اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی اعلام کرده است در سال 90 دولت در امر اکران ورود جدی خواهد داشت. خدا را چه دیدید شاید تمام مشکل این اکران های تحمیلی عدم جدیت دولتمردان در حوزه اکران بوده باشد! تا زمستان 90 هم صبر کنید...

 محمد صایری

بخش سینما و تلویزیون تبیان