تأملی در روابط سیاسی مصر و رژیم ‌صهیونیستی

پیمان كمپ دیوید، نقطه عطفی در روابط سیاسی مصر و رژیم اشغالگر فلسطین به شمار می‌رود. سپس طی مذاكرات سازش، مصر نقشی اساسی در این روند بر عهده داشته و سرانجام در محاصره مردم نوارغزه و جنبش حماس، خدمات شایانی به رژیم اسراییل نمود.

رژیم‌صهیونیستی و مصر، چه دوره‌هایی را در روابط خود پشت سر گذاشته‌اند؟ نقش مصر در تثبیت موقعیت فعلی رژیم اشغالگر قدس چه می‌باشد؟ آیا مردم مصر با رویكرد سازشكارانه سران خود در قبال رژیم‌صهیونیستی موافقند؟ خدمات حسنی مبارك به اسراییلی‌ها چیست و در قبال آن، چه امتیازاتی دریافت كرده است؟ چرا سران رژیم‌صهیونیستی در قبال تحولات اخیر در مصر، صراحتاً اعلام نگرانی كرده‌اند؟

علاوه بر سؤالات فوق، پرسش‌های دیگری نیز در حال حاضر، در قبال ابراز نگرانی‌های صهیونیست‌ها وجود دارد. اخیراً «گابی اشكنازی» كه تا چندی پیش ریاست ستاد مشترك ارتش اسراییل را بر عهده داشت در رابطه با تغییرات موجود در مصر گفت: باید آمادگی گسست در روابط با مصر را داشته باشیم. احتمال دارد قاهره در آینده پیمان صلح خود را با تل‌آویو فسخ كند. پیمان ما با مصر هر چقدر هم كه ضعیف باشد باز هم برای ما استراتژیك است و امیدوارم داشته باشد.

این اظهار نگرانی، بصورت آشكار و پنهان در میان همه سران صهیونیست وجود دارد. زیرا آنان بعد از، ازدست دادن ایران، زمان محمدرضا شاه و سپس فاصله گرفتن تركیه طی سالهای اخیر از این رژیم، در حال حاضر شاهد از دست دادن تنها متحد استراتژیك منطقه‌ای خود یعنی مصر هستند. خدماتِ دولت مصر تحت رعامت حسنی مبارك به صهیونیست‌ها، هیچ گاه برای آنان فراموش شدنی نیست. چرا؟

طی سطور زیر به سه موضوع كمپ دیوید و نقش مصر در روند سازش و سپس محاصره نوارغزه و همكاری با اسراییلی‌ها اشاره می‌شود:

1- پیمان كمپ دیوید: بدنبال شكست مصر و سوریه در بازپس گیری صحرای سینا و بلندیهای جولان طی جنگ سال 1973، انور سادات رئیس جمهور وقت مصر، راه سازش با اسراییلی‌ها را برگزید. وی در سال 1977 با سفر ناگهانی به فلسطین اشغالی و سخنرانی در كنست، همگان را در بهت و حیرت فرو برد، در 17 سپتامبر 1978، سادات و بگین- نخست‌وزیر وقت اسراییل- توافقنامه صلح را در كمپ دیوید آمریكا امضاء كردند. این پیمان نقطه عطفی در روابط سیاسی طرفین محسوب می‌شود. عمده‌ موضوعات مطروحه در این پیمان عبارتند از:

1) صلح مصر با رژیم‌صهیونیستی و سپس اقدام به تبادل سفیر و عادی‌سازی روابط

2) تخلیه صحرای سینا و استرداد آن به مصر كه در جنگ 6 روزه 1967 توسط رژیم‌صهیونیستی اشغال شده بود.

3) آغاز مذاكره برای خودمختاری كشور فلسطین در كرانه باختری رود اردن و نوارغزه، رژیم اسراییل با عقب‌نشینی مرحله‌ای از صحرای سینا، موفق شد امتیاز بزرگی بدست آورد كه همانا جدا ساختن مصر از جهان عرب و اسلام بود. اما این رژیم هیچ گاه به بند سومِ فوق‌الذكر، اعتنایی نكرد.

سران كشورهای عربی بدنبال این اقدام سادات، در بغداد گرد هم آمدند و دو گزینه را فراروی مصر قرار دادند: مصر یا باید از توافقنامه صلح با اسراییل صرفنظر كند یا از اتحادیه عرب خارج شود كه دولت مصر با اعلام پایبندی به طرح صلح خود، پیامدهای آن را پذیرفت.

كشورهای عربی، بعد از تحریم مصر، بتدریج و طی چند سال با این موضوع كنار آمدند و روابط خود با مصر را از سرگرفتند و سفارتخانه‌های خود در قاهره را بازگشایی كردند. مقر اتحادیه عرب كه به تونس منتقل شده بود مجدداً به قاهره بازگردانده شد.

بدنبال روابط مصر- اسراییل، آمریكا سالانه حدود 5/1 تا 2 میلیارد دلار كمكهای مالی به مصر را در دستور كار خود قرار داد ضمن اینكه روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی مصر با آمریكا و كشورهای اروپایی گسترش یافت. روابط دولت مصر با رژیم اسراییل طی 3 دهه اخیر با فراز و نشیب‌هایی همراه بود. حملات اسراییل به لبنان و فلسطینی‌ها، سبب فراخواندن سفرای مصری از تل‌آویو (سالهای 1982 و 2000) گردید. «سعد مرتضی» دومین سفیر مصر در تل‌آویو بود. سفرای اسراییلی در قاهره نیز عبارت بودند از: الیاهو بن الیسار، موشه ساسون، شمعون شامیر، افرایم دوك، زیفی مازئیل، جدعون بن عامی و شالوم كوهن.

قابل ذكر است كه سفرای اسراییلی در مصر، عمدتاً قبل از پایان دورة 4 ساله مأموریتشان خواستار بازگشت شده بودند زیرا بدلیل فضای سنگین ضد اسراییلی در مصر، همواره در انزوا و تنهایی بوده‌اند.

2- مصر و روند سازش:بدون شك، مصر اصلی‌ترین و محوری‌ترین نقش را در شروع و تداوم گفتگوهای سازش خاورمیانه از ابتدای دهه 1990 داشته است. گفتگوهایی موجب انعقاد قرارداد اسلو و شناسایی رژیم‌صهیونیستی توسط تشكیلات خودگردان فلسطین در سال 1993 شد. همچنین قرارداد «وادی عربه» میان اردن و اسراییل در سال 1994 امضاء و بر اساس آن دو طرف روابط سیاسی خود را آغاز نمودند. قابل ذكر است كه در پی كنفرانس مادرید (1991) و توافق اسلو در سال 1993، رژیم اسراییل دستاوردهای چشمگیری در روابط خارجی خود كسب نمود زیرا كه بیش از 60 كشور این رژیم را شناسایی نموده و یا روابط خود را مجدداً از سر گرفتند.

مصر طی 2 دهه گذشته همواره ماضی برای رژیم‌صهیونیستی در روزهای سخت به شمار می‌رفته است. قاهره و شرم‌الشیخ، دو نام آشنا برای مذاكره‌كنندگان اسراییلی به شمار می‌رود. دولت مصر به رهبری حسنی مبارك، نقشی اساسی در تداوم مذاكرات میان تشكیلات ابومازن و اسراییلی‌ها داشته است.

3- مصر و محاصره نوارغزه: بدنبال پیروزی جنبش حماس در انتخابات پارلمانی ژانویه 2006، دولت مصر از توفیق اعضای حماس در تشكیل دولت به وحشت آمد. زیرا حماس، شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین مصر به شمار می‌رفت. موفقیت‌های حماس می‌توانست توسط دیگر جنبشهای اسلامی بویژه اخوان‌المسلمین در مصر، الگوبرداری شده و مبارك را در وضعیت حساسی قرار دهد. از همین رو مصر، همگان با اسراییلی‌ها، به تلاش در راستای شكست حماس دست یازید. این روند بویژه در پی سلطه حماس بر نوارغزه در ژوئن 2007 وارد مرحله‌ای تازه شد. همراهی مصر در محاصره نوارغزه از طریق بستن گذرگاه رفح، حمایت مصر از اسراییلی‌ها طی جنگ 22 روزه، عدم ملاقات سران مصر با سران دولت هنیه، تحریم حضور نمایندگان دولت هنیه در سازمانهای عربی همچون اتحادیه عرب، دستگیری بعضی از مبارزان عضو جنبش حماس در خاك مصر و ممانعت از رسیدن افراد و موادغذایی ارسالی از دیگر كشورها به نوارغزه- در قالب كاروانهای آزادی- بخشی از جنایات حسنی مبارك در قبال فلسطینی‌ها و خدمات وی به اسراییلی‌ها به شمار می‌رود.

نتیجه‌گیری

طی سه دهه اخیر، مصر همواره اهرم ثبات اسراییل در جهان عرب و خاورمیانه به حساب آمده است. بدنبال صلح مصر با اسراییل، افكار اسراییلی‌ها از احتمال جنگ گسترده توسط كشورهای عربی آسوده خاطر شد و پس از آن توجه اسراییل به جانب شرق یعنی عراق و ایران سوق یافت. پایان جنگهای اعراب و اسراییل، صلح مصر با اسراییل و سپس شروع جنگ ایران و عراق، توازن منطقه‌ای را شدیداً به سود رژیم اسراییل تغییر داد و سپس مذاكرات صلح در دهه 1990 رؤیاهای اسراییل در گسترش روابط منطقه‌ای را به واقعیت مبدل ساخت. هر چند كه تقویت حزب‌ا...، حماس و ایران به كابوسهایی برای این رژیم تبدیل شد.

سلام قائمی

بخش سیاست تبیان