اينطوري بخشنده باش

حتما شما هم تا کنون به وضوح با افرادی برخورد کرده اید که خیلی تنگ دست و خسیس اند. به اصطلاح آبی از دستشان نمی چکد و همچنین گروه دیگری که بسیار دست و دل باز و بخشنده اند. این دو صفت نیز مانند صفات دیگر روحی ضعف و شدت دارند.

برخي آنقدر خشک‌اند که انسان از معاشرت با آنها منزجر مي‌شود و گروه ديگر به قدري بخشنده‌اند که انسان گمان مي‌کند وضع مالي بسيار عالي دارند. ممکن است برخي هم در يک بخش از زندگي بخيل باشند و در بخش ديگر دست و دل باز و بخشنده.

به هر حال با تمام ارزشي که براي بخشندگي و سخا وجود دارد، اين نکته هم بايد فراموش نشودخود بخشندگي نيز مراتبي دارد. در اين مقاله بالاترين نوع بخشش را مورد بررسي قرار مي دهيم. اين قسم از سخاوت، از منظر  روايات ما، ارتباط مستقيمي با عزت نفس دارد.

رُوِيَ عن عَليٍّ عليه السّلام قال:

اِنَّ سَخاءَ النَّفسِ عَمّا في اَيدِي النّاسِ لَاَفضَلُ مِن سَخاءِ البَذلِ

روایت از علی علیه السلام منقول است که حضرت فرمودند: گذشت و سخاوت نفس از آنچه را که در دست مردم است هر آینه افضل و بالاتر است از گذشت و سخاوت در بذل و عطا کردن به دیگران .

سخاوت در اصل معنایش گذشت کردن است. شما یک چیزی را به کسی می بخشی، بذل می­کنی، از آن دل می­کنی، گذشت می­کنی می­دهی به او. سخاوت این است.

امیرالمؤمنین علیه السلام بر طبق این روایت می­فرمایند: سَخاء نفس یعنی گذشت درونی از آنچه که در دست دیگران است از امور دنیایی. اسم این را گذاشته سخاوت. چرا؟ چون مثل همان گذشت است. این چشم پوشی از آنچه در دست دیگران است فضیلتش بیشتر و بالاتر است از اینکه دست کنی در جیب خودت و پول به کسی بدهی. چرا؟ اگر انسان چشم­داشت داشته باشد نسبت به آنچه که از امور دنیایی در دست دیگران است و چشمش دنبال آن باشد، حداقل منشأ 3 رذیله  در انسان می­شود:

 1-  متوقع می­شوی که او به تو بدهد. توقع اینکه او به تو بدهد از آنچه که دارد این طمع است  و طمع هم از رذائل اخلاقی است.

2- به تو نمی­دهد. اینجا در دلت آرزو می­کنی چون من ندارم خدا از او بگیرد. نگاه کنید گام به گام پیش می­روم. اینها مال نفس است و تودلی است. اول به من بدهد می­شود طمع. بعد می­بینی به تو نمی­دهد. آرزو می­کنی که او هم نداشته باشد و از او هم گرفته شود. این اسمش چیست؟ حسد. این رذیله دوم. نگاه کنید گام به گام پیش می­روم . چند صورت که بیشتر ندارد.

3- نه توقع دارم به من بدهد نه میخواهم که از او گرفته شود. بلکه می­گویم خودم می­روم تلاش می­کنم که هر طور بشود بدست آورم. این چه می­شود؟ خودم را به آب و آتش می زنم. لا ابالی­گری در بدست آوردن مال . نه حرام سرم می­شود دیگر نه حلال. می خواهم مثل او بشوم. ببینید چقدر جمله گویا است.

اِنَّ سَخاءَ النَّفسِ عَمّا في اَيدِي النّاسِ لَاَفضَلُ مِن سَخاءِ البَذلِ چشم پوشی کردن از آنچه را که در دست دیگران است از امور مادی و دنیایی، هر آینه بالاتر است ازاینکه دست کنی در جیبت یک چیزی به کس دیگری بدهی. فهمیدی؟ چون اگر آن چشم پوشی نشود منشأ رذائل اخلاقی است. یا مبتلا به طمع می­شوی یا حسد می­شوی یا لا ابالی­گری در بدست آوردن مال.

منابع:

غررالحکم، ص 381، حدیث 8645

برگرفته از بیانات آیه الله مجتبی تهرانی

تهیه و تولید: محمد حسین امین - گروه حوزه علمیه تبیان